Драма была скончана хутчэй за ўсё зімой 1960 года ў Маскве, аб чым сведчаць словы Уладзіміра Караткевіча з яго аўтабіяграфіі “Дорога, которую прошел”, напісанай 17 верасня 1964 года ў Рагачове: “Там же, в Москве, я написал несколько рассказов и историчаскую повесть “Седая легенда” (ХVII век)… В течение одной зимы я написал, кроме того, сценарий, премированный на конкурсе, но не поставленный, несколько ненапечатанных рассказов и пьесу “Чуть подальше Луны”. Такого рабочего воодушевления у меня до того не было”.
Упершыню апублікавана ў кнізе
Дзеючыя асобы
Багуслаўскі Алесь Пятровіч – галоўны архітэктар горада.
Ганна Вадзімаўна – яго жонка.
Сяргей – студэнт 1-га курса філалагічнага факультэта.
Янка – хлопчык дзевяці год.
Наташа Яскевіч – знаёмая Сяргея.
Альжбета – старая нянька ў доме Багуслаўскіх.
Вярыга Максім Канстанцінавіч – стары сябра Багуслаўскага.
Бяскішкін Авяр’ян Аркадзевіч – знаёмы Багуслаўскага.
Любоў Трахімаўна – яго жонка.
Анэля – аднакурсніца Сяргея.
Дзея адбываецца ў невялікім, але і не малым горадзе, на працягу чатырох дзён.
Дзея першая
Карціна першая
Кухня ў кватэры Багуслаўскага. Дзверы, справа, вядуць у другія пакоі. Газавая пліта. Шафа для пасуды. Стол. Іншыя кухонныя прылады. Але сёння ў кухні змены: пасярэдзіне пакоя стаяць дзве раскладушкі. На адной спіць Сяргей, на другой – Янка. Раніца. У вялікае акно прабіваюцца першыя праменні зімняга сонца. Ружавеюць марозныя ўзоры на шыбах.
Сяргей (узнімае з падушкі ўскудлачаную галаву і аглядаецца). Спяць усе. Мароз. Сонца. (Пазяхнуў.) “На акне, сярэбраным ад інею, быццам хрызантэмы расцвілі”. (Апускае галаву на падушку. Хвіліна маўчання.) Янка! Янка! “Ўставай, лайдак, маліся Богу”.
Янка не чуе.
Уставай, пракляццем катаваны, Паўстань, хто з голаду век пух.Янка варухнуўся і схаваў галаву пад падушку. Сяргей спявае яшчэ галасней:
Кіпіць наш разум збунтаваны, Няволі кліча рваць ланцуг.Янка маўчыць, і тады Сяргей кідае ў яго падушкай.
Янка. Ну, Сяргей, ну, пакінь... Чаго ты?
У Янку ляціць другая падушка.
Сяргей. Уставай, вісус.
Раззлаваны Янка ўзняўся і кідае падушку ў Сяргея. Пачынаецца запеклы бой падушкамі. Зазвінела пасуда ў шафе.
Цс-с-с.
Усе падушкі ў Сяргея.
Янка. Сяргей, аддавай падушку.
Сяргей. Хадзі сюды. Я цябе мучыць буду.
Янка ўстае і ў адной сарочцы, босым, перабягае па падлозе да Сяргея.
Янка. С-с-а! Цёпла ў цябе... Чаго ты, свінтух, спаць не даеш?
Сяргей. Янка, ты ў сне хамхамхіну не бачыў?
Янка. Гэта хто?
Сяргей. Стра-ашная такая! Вось такая!
I раптам кідаецца на Янку і пачынае кусаць яго. Валтузня. Янка вішчыць. I раптам з-за дзвярэй голас Альжбеты.
Альжбета. I што гэта за залатая рота? Бандысты нейкія!
Сяргей. Цс-с!
Абодва замерлі.
Альжбета. Заціхнулі, як мыш пад венікам. Ціха! (Бурчыць нешта.)
Янка (ціха). Гэты, з-за якога нас на кухню выставілі, гэта стары знаёмы бацькі? Нешта я яго ніколі не бачыў.
Сяргей. Мгм. I я нават не бачыў.
Янка. Яшчэ па грамадзянскай?
Сяргей. Ага. Ім тады па шаснаццаць год было, а яны ваявалі. Максім Канстанцінавіч нават палком камандаваў. Як Гайдар.
Янка. Гайдара чыталі, як жа... А што, нельга было ў гасцінай нашы ложкі паставіць?