– Двое, камандзiр.

– Тады паспрабуй зразумець мяне, Клiфт, Мы пакiнулi Зямлю больш за месяц назад. А раптам за гэты час твая жонка i дзеткi таксама захварэлi?

Клiфт выцер рукавом нос i ўзняў галаву. Але сёй-той глядзеў на камандзiра панура i злосна, грозна сцiснуўшы кулакi, нiбы чакаючы толькi сiгналу, каб кiнуцца на яго. Гэта не ўнiкла ўвагi Лагерсана. Ён ускiнуў прамянёвы пiсталет i навёў яго на сцяну. Паступова твары людзей праяснiлiся, гнеўныя агеньчыкi ў вачах патухлi.

– Першы буду я, - сказаў Лагерсан, - апошнi - Фултан. Гэта не таму, што я не давяраю вам. Хоць, урэшце... Словам, я хачу пазбегнуць магчымых беспарадкаў. Напэўна, адразу пасля аперацыi... мне будзе даволi кепска. На гэты час камандаванне прыме Фултан. Перш чым падыдзе яго чарга, я ўжо буду на нагах. Астатнiя васемнаццаць чалавек кiнуць жэрабя, каму за кiм iсцi на аперацыю. I апошняе. Магчыма, караблю ўдасца ўзляцець да таго, як будзе закончана апошняя, дваццатая аперацыя. Дык вось, я хачу, каб вы ясна зразумелi - на гэта разлiчваць няма чаго. I калi нам суджана страцiць руку, то праз гэта пройдуць усе, за выключэннем, зразумела, доктара. I толькi калi дваццаць рук будуць выкiнуты за борт, я нацiсну кнопку. Пасля гэтага я выкiну i пiсталет. Вось i ўсё.

Аляксей i Iрына стаялi паводдаль, моцна трымаючыся за рукi. Лагерсан падышоў да iх.

– Паверце, мне вельмi шкада, Iрына. Вы i Аляксей...
– Ён замоўк.

Аляксей нiчога не адказаў. Iрына таксама маўчала. Яны глядзелi на камандзiра сумна, але спакойна.

Лагерсан пайшоў далей, узiраючыся ў твары касманаўтаў.

– Доктар, - сказаў ён дрыготкiм голасам.
– Я гатовы. Можаце пачынаць.

– Дэвiд, - паклiкаў настаўнiк.
– Ты скончыў?

Дэвiд устаў, узяў кнiгу i пайшоў да дошкi, залажыўшы пальцам разгорнутую старонку. Вочы ў яго блiшчалi, а шчокi зрабiлiся пунсовыя.

– Цяпер ты зразумеў, чаму Тытан называюць яшчэ i "Месяцам дваццацi рук"?

– Ага, спадар настаўнiк.

– Дык вось, Дэвiд... Пасля рэйса "Iбiса" прайшло чатыры стагоддзi. З таго часу кожны касманаўт лiчыць для сябе за найвышэйшы гонар, калi пасля многiх гадоў спадзвiжнiцкай працы i самаахвяравання яго ўзнагароджваюць ордэнам "Пурпуровай рукi". Табе гэта зразумела?

– Вядома, спадар настаўнiк... А што... што сталася з доктарам Паўльсэнам?

– А, з доктарам "Iбiса", - уздыхнуў настаўнiк.
– Ён таксама быў удастоены мноства ўзнагарод i высокiх ушанаванняў. Ну, а потым... Паводле адных крынiц, неўзабаве пасля гэтага ён загiнуў у аўтамабiльнай катастрофе, другiя сцвярджаюць, быццам ён скончыў самагубствам.

– Самагубствам?! Але чаму?

– Не ведаю, дружа. Можа, таму, што толькi яму нiхто не мог тады ампутаваць руку...

Дэвiд панурыўся. Настаўнiк пачаў расказваць пра бязмежнасць i прыгажосць космасу, пра незнаёмыя светы, дзе не ведаюць зямных нягод, светы, якiя бясконца далёкiя i неабсяжныя...

Дэвiд сеў на месца, а настаўнiк працягваў урок. Яго злёгку гугнявы голас разносiўся па класе. Вучнi сядзелi моўчкi i як зачараваныя лавiлi кожнае настаўнiкава слова.

I толькi Дэвiд быў у сваiх думках. Заўтра ён як след вывучыць заданне. I больш не будзе балбатаць i не слухаць настаўнiка на ўроках астраномii. Але сёння ён не можа слухаць. Ён думае пра тое, што бацька, вiдаць, моцна засмуцiцца. Але ён не хоча больш быць хiрургам: зямны шар для яго цяпер вельмi малы. Ён уздымае вочы, i погляд яго прыцягваюць зорныя карты, якiя вiсяць на сцяне. Паступова абрысы навакольных прадметаў знiкаюць, i Дэвiд застаецца адзiн, зачараваны мiгаценнем далёкiх свяцiлаў.