Ханс Крысьцiян Андэрсэн
КАЗКI
КРЭСIВА
Iшоў салдат па дарозе: раз-два! раз-два! Ранец за спiной, шабля пры боку. Ён iшоў дадому з вайны. I нечакана сустрэлася з iм ведзьма. Ведзьма была старая i брыдкая. Нiжняя губа яе адвiсла да самых грудзей.
– Прывiтанне, службака!
– сказала ведзьма.
– У цябе такая славутая шабля i вялiкi ранец! Ты - бравы салдат! Толькi як нi круцi, а кiшэнi твае пустыя. Калi хочаш, дык грошай у цябе будзе навалам.
– Дзякуй табе, старэча. Грошы толькi дурням не трэба, - сказаў салдат i адтапырыў свае кiшэнi.
– Гэ, не, - сказала ведзьма, - пачакай крыху! Ты бачыш вунь тое вялiкае дрэва - яно ўнутры пустое. Ты ўзлезь на яго, там убачыш дупло. Залезь у яго i апускайся ў самы нiз. А я абкручу цябе вяроўкай вакол пояса i выцягну назад, як толькi ты ўсклiкнеш.
– А навошта мне лезцi ў тое дупло?
– спытаў салдат.
– Грошы там, - сказала ведзьма.
– Дрэва гэта незвычайнае. Калi апусцiшся на самы нiз, дык убачыш вялiзны падземны ход. Там зусiм светла - i ўдзень i ўночы зiхацяць сотнi лямпачак. Пойдзеш па тым падзямеллi напрасткi. А дойдзеш да канца, там адразу ўбачыш перад сабою трое дзвярэй. У кожных дзвярах ключ тырчыць. Крутнi яго, i дзверы адчыняцца. У першым пакоi стаiць вялiкi куфар. На куфры сядзiць сабака. Вочы ў гэтага сабакi, нiбы два сподачкi. Толькi ты не палохайся. Я дам табе свой блакiтны фартух у клетачку. Ты рассцялi яго на падлозе i смела хапай сабаку. Як толькi схопiш - адразу садзi на мой фартух, а потым адчыняй куфар i бяры сабе грошай колькi захочаш. Але ў гэтым куфры толькi медныя грошы. А калi ты срэбра захочаш - заходзь у суседнi пакой. I там стаiць куфар. I на тым куфры сядзiць сабака. Вочы ў яго, нiбы колы ў вадзянога млына. Толькi ты не губляйся - хапай яго i садзi на фартух, а потым набiрай сабе срэбра. Ну, а калi табе там золата захочацца, то заходзь у трэцi пакой. Пасярод трэцяга пакоя стаiць куфар, якi з коптурам напоўнены золатам. Куфар гэты вартуе самы вялiкi сабака. Зможаш ты пасадзiць яго на мой фартух - тваё шчасце, не закране цябе сабака. Бяры тады золата, колькi твая душа захоча!
– Цудоўна, - сказаў салдат.
– Але ж якую плату возьмеш ты з мяне за гэта, старая ведзьма? Пэўна ж, табе нешта ад мяне патрэбна.
– Нiводнае капеечкi тваёй не вазьму!
– сказала ведзьма.
– Толькi прынясi ты мне старое крэсiва, якое забылася там мая бабуля, калi лазiла туды апошнi раз.
– Добра, абкручвай мяне вяроўкай!
– сказаў салдат.
– Зроблена!
– сказала ведзьма.
– А вось табе мой фартух у клетачку.
I салдат палез на дрэва. Знайшоў ён дупло i апусцiўся па iм у самы нiз. Як сказала ведзьма, так усё i атрымалася: глядзiць салдат - перад iм падземны ход. I вiдно там, як удзень, - безлiч лямпачак зiхацiць усюды.
Пайшоў салдат па тым падзямеллi. Iшоў, iшоў i дайшоў да самага канца. Далей iсцi няма куды. Бачыць салдат - перад iм трое дзвярэй. А ў дзвярах ключы тырчаць.
Адчынiў салдат першыя дзверы i зайшоў у пакой. Пасярод пакоя куфар стаiць, на куфры сядзiць сабака. Вочы ў яго, нiбы два сподачкi.
Глядзiць на салдата сабака i круцiць вачамi ў розныя бакi.
– Вось дык страшыдла!
– сказаў салдат, схапiў сабаку i ў адзiн мiг пасадзiў яго на ведзьмiн фартух.
Тут сабака прыцiх, а салдат адчынiў куфар i пачаў адтуль грошы выцягваць. Набраў сабе поўныя кiшэнi медзякоў, зачынiў куфар i зноў пасадзiў на яго сабаку, а сам пайшоў у суседнi пакой.
Праўду сказала ведзьма - i ў гэтым пакоi на куфры сядзеў сабака. Вочы ў яго былi, быццам колы ў вадзянога млына.
– Ну, чаго ты на мяне вытрашчыўся? Хочаш, каб твае вочы павылазiлi? сказаў салдат, схапiў сабаку i пасадзiў на ведзьмiн фартух, а сам хутчэй да куфра.
А ў куфры срэбра бiтком набiта. Выкiнуў салдат з кiшэняў медзякi, напоўнiў кiшэнi i ранец срэбрам. Потым пайшоў салдат у трэцi пакой. Увайшоў i знямеў ад здзiўлення. Дзiвосы! Пасярод пакоя стаяў залаты куфар, а на куфры сядзела сапраўднае страхалюддзе. Вочы, што нi кажы, як дзве вежы. Круцiлiся яны, быццам колы самай хуткай карэты.
– Прывiтанне!
– сказаў салдат i казырнуў, быццам ён стаяў перад генералам.
Доўга валаводзiцца ён, вядома, не мог. Схапiў сабаку ў ахапак, пасадзiў яго на ведзьмiн фартух, а сам адчынiў куфар. Божухна, колькi ў iм было золата! За гэта золата можна было купiць цалкам вялiкi горад, усе цацкi, усiх алавяных салдацiкаў, усiх драўляных коней, усе пернiкi, што ёсць у свеце. На ўсё хапiла б.
Тут салдат павыкiдаў з кiшэняў i ранца срэбраныя грошы i дзвюма рукамi пачаў выбiраць з куфра золата. Бiтком набiў золатам кiшэнi, ранец, шапку, нават боты. Столькi набраў золата, што ледзь-ледзь скрануўся з месца. Цяпер ён быў багаты!
Пасадзiў ён сабаку на куфар, зачынiў дзверы i закрычаў:
– Гэй, цягнi мяне наверх, старая ведзьма!
– А крэсiва маё ты забраў?
– спытала ведзьма.
– А лiха ж ты лiхое, зусiм забыўся пра тваё крэсiва!
– сказаў салдат.
Пайшоў ён назад, знайшоў ведзьмiна крэсiва i схаваў у кiшэнi.
– Ну, цягнi! Знайшоў тваё крэсiва!
– крыкнуў ён ведзьме.
Ведзьма пацягнула вяроўку i падняла салдата наверх. I апынуўся салдат зноў на вялiкай дарозе.
– Ну, аддавай мне крэсiва!
– сказала ведзьма.
– А навошта, ведзьма, табе гэтае крэсiва?
– спытаў салдат.
– Навошта табе ведаць!
– сказала ведзьма.
– Ты ж атрымаў грошы. Аддавай мне крэсiва!
– Чакай!
– сказаў салдат.
– Зараз жа гавары, навошта табе крэсiва, а не скажаш, дык я табе сваёй шабляй галаву адсяку.
– Не скажу!
– заўпарцiлася ведзьма.
Тады салдат схапiў шаблю i адсек ведзьме галаву. Грымнулася ведзьма вобзем, тут i сканала. А салдат завязаў усе свае грошы ў ведзьмiн фартух у клетачку, ускiнуў ношу на плечы i накiраваўся проста ў горад.