Недавно уважаемый ветеран войны и труда представил нам свои мемуары, подготовленные им в период пребывания на пенсии. В них имеются материалы о его предках, воспоминания о жизни, трудовой и общественно-политической деятельности юбиляра, его отзывы о современниках и информация о его зарубежных поездках.

Редакционный совет при Казахском национальном университете имени аль-Фараби решил издать их как книгу воспоминаний ветерана под названием «О пройденном пути и добрых попутчиках».

Учитывая особые заслуги Ш.Ж. Жаныбекова в патриоти- ческом воспитании молодёжи, развитии национальной культуры нашего народа и других социальных проблем, сочли целесообразным выпустить специальную книгу из серии «негелі мір».

Аа… ара тамырлы азата орны блек ым. Аа деп аынан жарылан, іздеген жерден табылан жанды айтады.

Аа деп кішіге пана, аылшы дана жанды айтады.

Аа деп сттен а, ініге жа жасы лкенді айтады.

аза: «Аа жасы болса – панасы бар, жаман болса – жабылан жаласы бар», – деп ааны екіге бледі.

Аа андас бауыры ана емес, аылымен, ісімен, халыа, елге сіірген ебегімен танылан жасы кіші болса да, жолы лкен жандар болады.

Ке маынада олар елаасы, ауылаасы, мжілісті траасы т.б. болуы ммкін. аза атам: «Ауылды асаалды ааларыны арасаалды аасы бар», – деп, жасына арамай, елге танылан ел аасы барын айтуы осыдан.

Ендеше «Аа» болуды жн-жосыы рилы. з аа елаасы болып танылса, андай анибет.

Мені зіме тетелес елаасы болан бауырым Оразалы бл кні дние салып кетті. Аамны рдастарыны ан майданнан аман оралып, еліне ебек етіп, есімдері танымал болан достарыны бірі, бір де болса, бірегейі Шгерей Жнібеклы бгін 75 жаса келді. Ореке тірі болса бігерленіп, атты уанар еді-ау. Марм Ореке жрген жері базар еді. сіресе, оны зілі аббас аамен (аын Жмабаев) атты жарасатын. убкір аамен (асымханов) зіл-алжыы белгілі бір шектен аспайтын. Ал, Шгерей Жнібеклымен сыпайы ана зілдесіп, айтпай тсінісіп, ыз мінезді, сегіз ырлы, бір сырлы досын зіл-оспаа имайтын еді.

Шке, шын мнінде, аза зиялыларында сирек кездесетін жан. Шкеді «сегіз ырлы, бір сырлы» Азамат деу орынды болар еді. Ол – кішіпейіл, анаатшыл, ебекшіл, кешірімшіл, айырымшыл, лтжанды, оптимист, гуманист. Оны сыры – адалды, тазалы.

Шке – Совет дуіріні перзенті. Бкіл Торай іріне есімі танымал арпы улетінен. Аумалы-ткпелі Совет дуірінде кзі ашы, оыан арпы балалары туан жерді ертерек тастап, Ресейге, кейбірі азастанны отстігіне ойысты. ай жерде мір срмесін жастарын оытты. Шке орысша хат танып, медицина техникумын бітірген кезде ан майдана аттанды. Алапат соыстан аман-есен елге оралды. Комсомол, Совет, партия йымдарында ебек етіп, азастан Советтік Социалистік Республикасыны Министрлер Советі траасыны орынбасарлыына дейін жоарылады, елаасы атанды.

лт стазы Ахмет Байтрсынлы ас айраткер деп «оталанынан айтпайтын, мтыланынан тайынбайтын, кздегенінен кдер збейтін, аза айналмайтын, зордан-зора, артытан-артыа мтылатын, жамандыа жасымайтын, мтаждыа малмайтын» айратты, жігерлі, жетелі, ынталы жанды айтыпты. Осы асиеттерді біразы Шкее тн. Тоталитарлы жйе кезінде барынша сатыа йренген Шке осы асиеттерді тек асан байсалдылыпен ойланып, толанып жасайды.

Ол Совет партократиясыны ішінде жеке дара крінетін. Ебекті ылыми негізде істеуге мтылатын. Билігім бар деп кш крсетпейтін, сабырлылы танытатын. Телефон арылы ма, жзбе-жз сйлескен кезінде ме, оны оыр даусы бір келкі шыатын. Эмоцияа салынбай, істі мн-жайын толы тсініп аланнан кейін ана мселе кн тртібіне ойылатын. мір бойы оумен, зердесіне тоумен мртебелі ызмет орнына сай болуа мтылыс жасау – мір сру арекетіне айналан-ды.

Шкені демократтыы аыза айналарлы. Аамыз тіпті жегемізді де атын айтар болса, тек ана – «Глбаршын Хамитовна» дейді. «Глеке», «Глбаршын» деп атап шаыруды Шке одаай, ерсі креді, тіпті, іні болып кеткен біздерге де ілтипат крсетеді, ажайып кішіпейілдік танытады.

Шке жрген жер – мектеп. «Ааны йі а жайлау» деп бауырлары келеді. «Алдыда аа болса, асар тауы», – деп алы елі сенеді, «туысы бірді – уысы бір» – деп аайын-туыс, дос-жарандар соынан ереді. Шкені маында жріп, соына еріп, олар тлім-трбие креді.

Ахмет Байтрсынлы: «марпаз адамдар марлыыны лы болып, соны дегенімен болып, соны айдауында жріп, марлы рбаны есебінде лек болады», – депті. Шке марпаз жан ана емес, аза мдениетіні жанашыры. Ол кісіні тікелей атысуымен абит Мсірепов музейі, Торайдаы Аха мен Жаа музейі, республикалы Орталы музей бой ктерді, кптеген лы жазушыларымызды, алымдарды ебектері жары крді. останай аласы мен Рудныйды кркеюіне осан лесі ерекше. Ел егемендік алан стте аза диаспорасымен байланыс орнатуды ола алды, республиканы зейнеткерлер ауымын басарды.

Ахмет Байтрсынлы айраткер жандар «тыныштыпен мір сре алмайды. йткені кздеген масатыны, ойлаан мратыны жолында неден де болса айту жо», – дейді.

И, Шке дл осындай жан. Алматыда отырып, ел жаа елегізіп жреді. останай сахарасында болып жатан уаиалара, былыстара лаын тріп, ел тынысын біледі. останай, Рудный сияты алаларды рметті азаматы, тек ата ана емес, ел алдындаы жауапкершілік деп танитын Шке з арызы мен парызын тере тсінетін адам.

Бірде Шке, Алаш зиялылары аза еліне автономия алып бермекші болан кезде елімізді ішіндегі орыстарды олдау крсетуге талаптананын айта келіп: «Шіркін-ай, бабаларымыз брін де ойластыран, алып-аштылыа салмаан, ел амын ойлаудан танбаан, діс-амал, кш-нерді атар жмсап, айрат ылан. Осы кнгі кейбір р да жы, кіресілі-шыасылы есі бар інілерімізді кейбірі сол орыстарды «келімсек» деп кемітіп, баяы отаршылы заманыны армысын бгінгі рпатан алысы келеді. Нрслтан бішлыны рпатар сабатастыы туралы концепциясы ойа онады…» – деген еді.