Алесь Аркуш
Вавэль
Каля абарончых муроў Вавеля бутафорскi дракон
пэрыядычна
дыхае полымем у бок Вiслы,
але зусiм ня страшна
нават маленькiм дзецям,
якiя са сьмехам абступiлi страшыдлу
як факiра на сьвяточным кiрмашы.
Я зноў блукаю ля тваiх муроў - Вавэль,
здаецца, ведаю цябе зь сiвой даўнiны
столькi ж, колькi гэтыя Пагонi на тваiх
брамах i сьценах.
Скачуць вершнiкi да роднага Полацку,
нясуць весткi з Вавэля
не загады, бо ня любiць Полацак загадаў,
толькi весткi пра iнтрыгi, балi i фаварытаў,
альбо просьбы аб вайсковай дапамозе;
ня шмат тваiх слаўных сыноў, Полацак,
наведвалi гэтыя шыкоўныя залi,
ступалi на гэты ганаровы брук,
дзiвiлiся з гэтых шэдэўраў-габэленаў,
якiмi шчодра завешаны сьцены палацу;
а хто i патрапляў сюды,
на вочы караля суседняе краiны,
цi заўсёды ён памятаў пра цябе,
вялiкi Полацак?
Цi не асьляпляла яго багацьце
i пашанота двара манарха?
Цi не прачыналася тут, сярод бляску
i велiчы, пачуцьцё зайздрасьцi i сваёй
непаўнавартасьцi?
I тады, забыўшыся на гонар,
сьпяшалiся зайздросьнiкi засьведчыць
сваю адднасьць чужому каралю,
зракалiся сваiх звычаяў, традыцыяў, мовы,
забыйшыся на цябе, Полацак.
Быў у гэтых краёх, прынамсi, адзiн палачанiн,
якi выправiўся юнаком у далёкi Кракаў,
звалi яго Францiшак;
толькi не блукаў ён па каралеўскiх залях,
не разглядваў бiблiйных сюжэтаў
на вялiкiх - на усю сьцяну - габэленах,
не частаваўся смажанай алянiнай са стала манарха
па веды выправiўся ў чужанiцу Францiшак.
Я ступаў на тыя самыя сходы,
па якiх хадзiў дапытлiвы палачанiн,
гукаў у тыя самыя сутарэньнi,
якiя памятаюць голас юнака зь берагоў Дзьвiны,
дакранаўся да сьценаў храму навукi,
якiя захоўваюць цеплыню ягоных далоняў,
пытаўся ў прафэсараў: як пабачыць земляка?
Усе пацiскалi ў адказ плячыма.
Дзiўным чынам я знайшоў яго...
На хвiлiну Скарына адарваўся ад пiльнага занятку
i, як сучасны кампутар, iмклiва счытаў з майго твару
апошнiя навiна з Бацькаўшчыны.
Ня буду доўга замiнаць, дружа Францiшак,
о! колькi наперадзе ў нас працы!
Да пабачэньня! Плёну дзеля велiчы роднага Полацку!
Вечарам зь сябрам выправiмся
ў мiстычную рэстарацыю "Ружы i кроў",
дзе замовiм чырвонага вiна,
якое, перш чым налiць у нашыя фужэры,
даюць пакаштаваць на смак.
Мы вып'ем за Полацак i за тваё здароўе, дружа Францiшак!
Я буду па-беларуску
апавядаць сябру пра чароўнае месца,
дзе Палата сустракаецца зь Дзьвiною,
дзе Ян Баршчэўскi напаткаў свае фантастачныя прыгоды,
дзе Ластоўскi шукаў таямнiчыя лабiрынты...
Мой суразмоўца, якi нiколi ня быў у Полацку,
будзе ветлiва слухаць,
часам незаўважна пакiдаючы цьмяную залю-сутарэньне
дзеля якiхсьцi тэрмiновых развагаў i думак.
Я гатовы апавядаць гэтым сьценам, манэкену мнiха,
якi стаiць за маёй сьпiной,
i нетаропкай афiцыянтцы...
Заўтра Вавэль будзе такiм самым, якiм памятаю яго з мiнуўшчыны,
i пазаўтраму, i праз год, i праз стагодзьдзе,
i толькi Полацак будзе мяняцца:
адновiцца ўнiвэрсытэт, вярнуўшыся ў муры былога Езуiцкага калегiюму,
адбудуецца сабор сьвятога Стэфана,
паўстануць помнiкi героям, якiя праславiлi места,
народзiцца пантэон выбiтных людзей Краiны,
а пад старажытнымi скляпеньнямi ўнiверсытэту
зноў галава Дзядка, якая ўмее гаварыць на тузiне
эўрапейскiх моваў, будзе даваць парады полацкiм шкалярам.
Калi ты прыедзеш адпачыць да нас у Полацак,
я абавязкова зваджу цябе да гэтай разумнай галавы,
каб ты сам-насам запытаўся ў яе пра ўласнае патаемнае,
пасьля чаго я правяду цябе па полацкiх лёхах
да самых Бельчыцаў,
дзе мы зойдзем у рэстарацыю "У братоў базыльянаў",