Шрифт:
Занжирланган итга ўхшаб инсон атрофида “эркинликка чииш учун” кўплаб имкониятлар мавжудлигини кўрмайди ёки кўришни истамайди, шунчаки атрофга назар солиш ва нима илиш кераклигини тушуниш кифоя.
Аммо итдан фарли ўларо, инсон “эркинликда” ўзини иссилик билан ам, улайлик билан ам таъминлай олиши мумкин, фаат истаса бўлгани… Балки уриниб кўриш керакдир, балки улайлик удудидан чииш ва “ўз эркининг хўжайини” бўлиш пайти келгандир?
Масал. Ёру жойдан жавоб идирма
Бир киши тунда чиро тагидаги майсазор устида ниманидир идирар эди.
Боша одам унинг олдига келди ва сўради:
– Нима излаяпсиз?
Киши жавоб берди:
– Хонадоним калитини.
– аерда йўотдингиз?
– Ана у ерда.
– Нима учун бу ердан излаяпсиз
– Бу ер ёруро-да.
Кулгули, а? Мен бундай демаган бўлардим. Биласанми, биз жуда тез-тез шу каби бемаъни иш иламиз. Саволларимизга жавобларни ёру жойдан излаймиз. Даромад излаб ёру жойда, бизсиз ам раобат юори бўлган жойда бизнесимизни яратамиз. Аслида эса бизни бойликка етаклайдиган пуллар, ана у жойда, оронуликда ётибди. Аммо биз айсарлик билан ёру жойдан излашда давом этамиз. Биз у орали аиий пуллар ишлаб топиш мумкин бўлган андайдир янги ва ноёб нарса яратиш ўрнига, шаримизда ўн еттинчи тўйхонани очишга пул сарфлаймиз.
Бу туннелли, стереотипли ёки улайликдаги фикрлаш деб аталади. Шу сабабли ўзингда ноанъанавий фикрлашни ривожлантириш учун аракат ил.
11-ОИДА. УСТУВОРЛИКЛАРНИ БЕЛГАЛАБ ОЛИШ
Буюк нарсалар аида кўп ўйлайдиган эмас, балки майда-чуйдалар аида кам ўйлайдиган киши донодир.
Муваффаиятга эришган кишилар ийматидан атъи назар адриятларга эътибор аратишади.
Масал – Тошли банка
Фалсафа профессори ўзи тасил берадиган синф ўувчилари олдига беш литрли банкани ўйди ва уни диаметри 3 см. дан кам бўлмаган тошлар билан тўлдирди.
Сўнгра талабаларидан “банка тўлами?” деб сўради. “а, тўла” деб жавоб беришди. Шунда у нўхат тўла банкани очди ва уларни катта банкага тўкиб, уни бир оз силкитди. Табиийки нўхатлар тошлар орасидаги бўш жойларни тўлдирди.
Профессор талабаларидан яна бир марта “банка тўлами?” деб сўради. “а, тўла” деб жавоб беришди. Шунда у ум тўлдирилган утини олди ва банкага тўкди. Табиийки, ум барча мавжуд бўш жойларни эгаллаб, амма нарсани ёпиб ўйди.
Профессор талабалардан яна бир марта банканинг тўла ёки тўла эмаслигини сўради. “а, бу сафар шубасиз тўла” деб жавоб беришди. Шунда у стол тагидан 2 банка пиво чиарди ва сўнгги томчисига адар банкага уйиб, умни ам бўктирди. Талабалар кулиб юборишди.
Энди эса сен шуни билишингни истайман,
Банка – бу сенинг аётинг,
Тошлар – бу оила, соли, дўстлар, фарзандлар каби, аттоки олган барча нарсаларни йўотган тадиринг ам, аётинг тўла бўлиб туриши учун зарур бўлган муим нарсалар;
Нўхатлар – бу шахсан ўзинг учун муим бўлган нарсалар: иш, уй, машина;
ум – бу олган барча майда-чуйда нарсалар.
Агар банка аввал ум билан тўлдирилганида нўхатлар ва тошлар жойлашиши учун жой олмаган бўлар эди. аётингда ам худди шундай, агар амма ватингни ва увватингни майда-чуйдаларга сарф илсанг, муим нарсалар учун жой олмайди. Сени бахтли иладиган нарсалар билан шууллан: болаларинг билан ўйна, турмуш ўртоингга ват ажрат, дўстларинг билан учраш. Бир пас ишлашга, уйни йииштириш билан шуулланишга ва автомобилни ювишга ар доим ват топилади.
Энг аввал тошлар яъни аётдаги муим нарсалар билан шууллан; ўзинг учун муимлар нарсаларни белгилаб ол: олганлари – бу фаат умлар.
Осон нарсани эмас, зарурини ил
Ватнинг ар андай лазасида ва ривожланишнинг ар андай босичида энг муим иш мавжуд бўлади, уни амалга ошириш мазкур лазада энг катта натижа келтиради. Кўпинча бу энг менат талаб илувчи ёки мураккаб иш бўлади. Сенинг ват захиранг чекланган. Шу сабабли шу каби ишларни ил. Улар ўз-ўзидан ал бўлиб кетмагунча чўзма ва кутма. Оддий ишларни эса сен ар доим илишга улгурасан ёки уни боша бировга топширишинг мумкин. Муим бўлмаган еч нарса шошилинч эмас. Нимаики шошилинч бўлса, бу беаловатлик, холос.
Камро ил
Аксарият одамлар ўта кўп илишга аракат илишади. Уларнинг аёти ишлар рўйхати билан тўла, улар одамлар эмас, гўёки роботлар каби бу рўйхатнинг барча бандларини бажаришга аракат илишади. Бу рўйхатни отиб юбор, аслида нима муим эканлигини шунчаки тушуниб ет. Робот бўлишни бас ил, ўзинг севган нарсани ил. Буни муаббат билан ил.
Сен учун амма нарсадан муим бўлган ишларнинг муим бўлмаганлар соясида олиб кетишларига имкон берма. ар куни ўзингни текшириш учун ват топ: “Бу менинг ватим ва кучимдан энг яхши фойдаланиш бўлдими?”. Ватдан фойдаланиш аётдан фойдаланиш демак, шу сабабли ватингдан иложи борича яхширо фойдалан.