– Ээ, сирбин-уоппун к?нд?лээбэккэ, Байанайбын эрэ айах тута олорор эбиппин. К?рб?т?хп?н к?р?н ?й?м к?т?н хаалбытын хайыаххыт баарай! Булчут чулуута гыммыт уолгутун ити курдук ??рэтэ сылдьы?. Дьэ а?атта?ым-сиэттэ?им буоллун. Сыа да баар – сырайыллыа, арыгы да баар – к?нд?лэниэ. Дьэ, бука бары мусту? эрэ: ара?аччылыыр аанньалларым, арахсыспат аргыстарым – сирим-дойдум иччилэрэ, ахтар айыы?ыттарым к?нд?б?н-мааныбын уос-тиис сала?ы?. Мин да уол о?о эбиппин, улуу булчукка то?оо?ор бэлэххит и?ин махтал басты?а буолуохтун.

Субу олорон аа?ан к?рб?тэ, быйыл кы?ын алта с??с ордугуна биир кырсаны бултаабыт эбит. Маннык ?лг?мн?к бултуйбут ки?и урут да суо?а, билигин да и?иллибэт.

Уйбаан бу олорон санаан к?рд???нэ, Лээхэпкэ аан бастаан ?ктэммитэ быйыл уон иккис сыла буола охсубут. Ол и?игэр то?ус сыл толору т??лээхтээбит. Билигин дойду о?остубутун и?ин, са?а киирдэ?ин утаа амырыын дойду этэ. Сир-дойду оло?ун сигилитин барытын са?аттан манна билбитэ, аан дойдутун са?алыы саманна арыйбыта, олох умсул?аннаа?ын бу курас арыыга оройдообута, ?л?р ?л??л??н бу сиргэ-уокка уун-утары к?рс?б?тэ.

Сыар?атыттан туран тыылла?наан ылбыта, са?ахха санньыйан эрэр к?нэ кытарымтыйа хаймыыламмытын к?р?н, буур?а иннинэ бала?анын була охсоору, ыттарын со?уруу диэки салайа баттыыр, тарыыр ма?ын ньылбы тардар. Билигин утуйуон да с?п. Ыттар дьиэлэригэр баралларын билэн, ханна да аралдьыйбакка кутуруктара субулла сыыйыллар.

Лээхэптэр арыылара ханна эрэ муора у?уор баарын о?отук сылдьан и?иттэ бы?ыылаа?а. Биирдэ Бубякин диэн аатырбыт булчут дьо??о кэпсии олороругар т?бэспитэ:

– Оо, дьэ, кырдьан хаалан ?т?? да дойдубун хааллардым. Э?иги, эдэр дьон, манна эти?э-охсу?а сылдьыаххыт кэриэтэ онно киириэ этигит. К???л дойду онно баар. Ким да эйигин к?л?ктээбэт. Бэйэ? бэйэ?эр тойо??ун. Уол о?о уйана-хатана онно биллэр. Буур?алыын со?ото?ун ?р? туста?ын, ?р?? э?элиин со?ото?ун к??н к?рс???н… – дии олороро ?й?гэр дири?ник хатанан хаалбыт. Оччолорго ол ки?и кини хара?ар оло?хо бухатыырын курдук баара?адыйан к?ст?б?тэ.

Уол о?о хататтаах буолла да ханна ба?арар тиийэр-т?гэнэр диэн ?б?гэлэр ?ст?р?н истэ улаатан бэйэтин тургуттан к?р??н ба?арара. Ки?и сылдьар сиригэр кини да то?о тиийиэ суохтаа?ый?! Дьон о?орорун кини да то?о сатыа суохтаа?ый?! Итинник к??стээх санаатын ха?ан да ы?ыктыбата?а.

Онуоха эбии сэттэлээ?эр со?отох кэриэтэ хаалбыта харса-хаан санааланарыгар олук уурбута. А?ата – Нам Таастаах ?рг?л????н ки?итэ, хоту балыкка киирэн баран, Булу? Боро?онугар то?ус кыы?ын кэргэн ылан, Хара Уулаахха оло?урбут дэгиттэр уус, ааттыын Уус Дьаакып дэнэр ки?и, биир учууталга бэстилиэт о?орбутун и?ин норуот ?ст???? аатыран, 25 сыл хаайыыга утаарыллыбыта. Оттон ийэтэ сэрии иннинэ дьа??а ?лб?тэ. Онон олох кыра эрдэ?иттэн ата?астанары-баттанары дуостал абаа?ы к?р?р, бэйэтин кырдьыгын ириэнэ?эр тиийэ туруула?ар ???с майгыламмыта, сынтарыйары, чугуйары билбэт о?орбута ?р?? кыайыылаах тахсарыгар элбэхтэ т???? буолла?а.

Инньэ гынан а?ыстаа?ар, сэрии саамай ?гэнигэр, ийэтин балта аа?ы кытта Дьокуускайга тахсыспыта. Билигин Хара Уулаахха ааспыт о?о саа?ын санаата?ына, этэ тардар. К?т??тэ Н.И. Ушницкай силиэдибэтэл дуу, борокуруор дуу бы?ыылаа?а. Бэстилиэттээ?э. Арыт к?н онтун сыттык анныгар хаалларан ?лэтигэр барара. Оччо?о оройунан к?рб?т уолчаан ол к?н? бы?а бэстилиэтинэн оонньоон тахсара. Кэмигэр ?ч?гэйэ с?рдээ?э чахчы, оттон дьыл-к?н ааста?ын аайы ал?аска биир эмэ о?ону дэ?ниэн с?б?н санаата?ына, билигин да этэ тарпытын бэйэтэ да билбэккэ хаалар. Эдьиийэ – ийэтин балта – Настаа бопсо сатыырын истиэх бэйэлээх буолуо дуо!

Дьокуускайга кэлэн К??х ырыынак утары баар икки этээстээх мас оскуола?а ??рэнэ сырытта?ына, иитэ ылбыт дьоно атын оройуо??а ?лэлии баран хаалаллар. Кинини Горькай уулуссатын 62-гэр олорор Куома диэн аймахтара о?онньорго хаалларан кэби?эллэр. Уол ??рэнэн б?ттэ?э ол, ким да хонтуруоллаабат ки?итэ хайыай! Инньэ гынан кылаа?ын тахсыбытын-тахсыбата?ын бу диэн ?йд??б?т, хата уулусса оскуолатын бэрт хама?атык ылыныах бы?ыылаах эбит этэ. Саастыылаах о?олоругар ким?э да ата?астаппакка, к?ннээн-к??нэхтээн сырытта?ына, сэрии б?тэ?ик сылыгар а?ата тиийэн кэлэр. Барашков диэн борокуруор а?атын дьыалатын хат к?р?н, босхолоппута ???.

А?ата ол кэлээт, Б?л?? Баппа?аайытыгар кэргэн кэпсэппит. Онно к???н тиийэллэр да у?аабаттар. С????лээх-астаах сэниэ дьахтар биир ына?ын акка атастаспата?ын и?ин арахсан хаалаллар. Б?л?? куоратыгар хайы?арынан киирэн бурдук со?он тахсарын ыарыр?аппыт буолуохтаах, ол и?ин аттана сатаата?а буолуо. Уолун Гуорунай Атамайыгар а?алан балтыгар хаалларар, бэйэтэ былыр ?йэ?э быралыйбыт Намыгар аа?ар. Эдьиийэ Матырыас кэргэнин а?ата Чылаа о?онньорго чобой буолан уол кы?ыннары-сайыннары холкуос ?лэтигэр тэ??э сылдьы?ар ки?и буолар. Дьэ, бу о?онньор уончалаах уолу олох оскуолатыгар у?уйар. «Ки?и кыайбата диэн суох», – диэн тыллаах кырдьа?ас эбитэ ???.

Уйбаан билигин да?аны бу о?онньору олус ?ч?гэйдик ахтар. Хотоойулаах санаа?а, тугу ба?арар кыайарга-хоторго, олох араас мындырыгар ??рэтэрин та?ынан, дьону харахтарынан араарарга у?уйбут:

– Тоойуом, ки?и туох санаалаа?а, кимэ-туга хара?ар сурулла сылдьар куолута. Тымныы харахтаах дьонтон ?р?? дьалты тутта сырыт. Иннигин биэрбэти? ?ч?гэйин ?ч?гэй эрээри бэркэ бэрт т?бэ?ээччи. Эн ??рэммэккэ хаалбыккыттан хомойума. ??рэхтэннэххинэ, ?й м?кк??р?гэр ?л?рг?н да кэрэйбэт ки?и тахсар чинчитэ баар. ?лэ сатабылын т???н?н элбэ?и ба?ылыа?, соччонон дьон эйигин бэйэлэригэр тэ?ниэхтэрэ. ?лэттэн ?лб?т суох.