Вход/Регистрация
  1. библиотека Ebooker
  2. Книги Для Детей
  3. Книга "Т?р?к хал?х?семпе ч?лхисем"
Т?р?к хал?х?семпе ч?лхисем
Читать

Т?р?к хал?х?семпе ч?лхисем

Тихомиров Андрей Ильич

Книги Для Детей

:

детская познавательная и развивающая литература

.
Аннотация

Т?р?к хал?х?сем Алтай т?в?сен район?нче анл? выр?нта й?ркелене???, хал?хсен ытти ч?лхелл? ушк?н?семпе-монгол, тунгус, маньчжур тата тибето-китай ушк?н?семпе-?ых?нса т?ра???. Т?р?к ч?лхисемпе хал?хсене-в?сене й?тса ??рекенсене-аталантарн? май диалектсемпе ч?лхесем п?р пек пулса т?ч??, п?р енчен — в?сем п?рл?хл? пулнине, теп?р енчен — т?р?к ч?лхи арканнине ?нлантарса паракан уйр?мл?хсем-малтан диалектсем, унтан уйр?м ч?лхесемпе ч?лхесен ушк?н?сем пулса т?ч??.

Терек челхисемпе халахсене-весене йатса ?урекенсене-аталантарна май диалектсемпе челхесем пер пек пулса таче?, пер енчен – весем перлехле пулнине, тепер енчен – терек челхи арканнине анлантарса паракан уйрамлахсем-малтан диалектсем, унтан уйрам челхесемпе челхесен ушканесем пулса таче?. Терек халахесем Алтай тавесен районенче анла выранта йеркелене??е, халахсен ытти челхелле ушканесемпе-монгол, тунгус, маньчжур тата тибето-китай ушканесемпе-?ыханса тара??е. "Алтай" самах терексен "алтын", "ылтан", монголла "алт"самах патне тухать. "Алтан тобчи" е" Алтан товч "("ылтан туме"," ылтан мачча") XVII емерти монгол летопи?е. Алтай мен авалтанпах полиметалсен, тимер таприн, черкемелен, ?аван пекех ылтанан пуян выранесемпе чапа тухна.

Алтай терекесем хайсен йахепе терле халахсене, ?ав шутра нетюрксен те, пахантарна. ?ыру ?алку?есем пелтерне тарах, вла?а темен пысакаш выльах кетевесем, ?аратна пурлах тата хайен ху?алахенче чурасен пурлахе пухна аратла пуянлах аллинче тытса тана. ?ак феодалла-патриархалла перлешу пу?енче каган тарать. Анчах алтай терекесемпе ана паханса таракан халахсен йахе-йахе, чылай авалхи общество организацийе, хальхи анланура классем йеркеленсе ?итмен-ха. Государство таван йахсене ху?алаха пер пек аталантарассипе ?иреп мар перлештерни ?е? пулна.

Пирен эрари I пин ?уллах Алтай терекесен историне ытларах археологи тата ?ыру ?алку?есем тарах пеле??е. Археологи теп ?алку?есем-пытару тата унта тупна япаласем. ?ав вахатра ?ынна юланутпа ?уреме лашапа тата ут таврашесемпе перле пытарас йала саралать. Ту Алтайен айламесенче пысаках мар чул темескесем чавна, весен айенче ?ер чавмалли тавата кетесле шатаксем пулна. ?ав шатаксене пытарнисене ?урам ?ине хуна. Пытарнипе юнашар утне пытарче?. Хаш-пер чухне вилтаприсене ?иелтен чул ункисемпе кана палла туна. Масар варринче яланах чапла ?ын вилтапри пулна, ун тавра хайпе перле пытарна салтаксемпе чурасен вилтаприсем выртна. Чуханлах вата?ер вилтапри пуянлахне уйрамах палартса тарать. ?аканпа перлех пысак темескесем те тел пула??е. Весене пытарни инвентарь пуянлахепе тата пытару ритуален каткаслахепе паларса тарать. Вилтаприне уха йепписем чикне йене, тимер ?е?е, пи?иххисемпе пуян илемлетне пи?иххисем, авалхи терек ?ыравесем тултарна кемел сават-сапа хуна. Стена хы?енче лаша скелечесем вырта??е. Ун пек темескесене Катанда яле Патенчи Алтайра, Туятара тата Кузбасри ур юханшывенче у?на.

Выльах – черлех ерчетесси – хальхи Якутин территорине терек челхелле аслашшесем-Пирен ЭРАРИ VI-X-МЕШ в.ХУЛИНЧЕН пу?ласа Ангарапа Ленана куркансем пуранна ВАХАТРА (Ку Вал Курумчин культури те??е) Прибайкальрен нумай вахат хушши пына. Анчах кунта дотюрк ?ыннисем те пулна. Тимер емерен авалхи поселенине Якутскран анатарах р.Ююкэ ?инче тупна. Якутин ирхи тимер емерен хайне еверле культурине Ленан анатри С.Мухтуй таврашенчи Поселенисемпе Олекминскран тата Сиктяхран ?улерех таратна. Халах сунара тата пула тытма ?урет. Якут халахе Лена ?инче терексен кантарти челхелле халахесене ?атса янипе йеркеленне. Кантарти асаттесен юлашки хуме ЯКУТАН XIV-XV емерти Ленана ?е? пырса кене тесе шутла??е, самахран, ?ур?ер-хевелана?енчи палан ерчетекен Якутсен локальнай ушканесем нумаях пулмасть вата?ер районсенчен тухна якутсемпе перлешсе кайна. Якутсен обществалла пурна?енче ару стройен юлашкийесем нумай юлна, йахла тавару сыхланса юлна. Якутсем антропологи телешенчен центральнай ази тата монголоид расин байкаль типесем шутланна. Пуранмалли, культурапа йала уйрамлахесем тарах якутасен локалла ушканесем – амгино-ленск, вилюйски, олекмин, верхоян, ?ур?ер ушканесем-пайлана??е. Якутсен ху?алахепе пурлах культуринче Вата?ер Азири выльах-черлех ерчетекенсен культурипе перешкел енсем ытларах, анчах ?аван пекех тайгари ?ур?ер элеменчесем те пур. XVII емерти 20-меш ?улта ВЕСЕНЕ социалла пурна?па экономика тата культура аталанавне хавартлатакан Вырас патшалахен составне кертне. ?ав вахатрах якут халах массисем патша чиновникесене, купцасене тата мамак тир сутакансене хаярран хесерлеме пу?лана.

Феодализм патне чура ху?алах стройе урла пына ?ершывсемшен (самахран, Китайшан, Индишен, Ираншан – Азире, Италишен, Францишен, Испанишен – Европара) феодализм ?ине ку?ни феодализмла ?ыханусем ?ине ку?ни ?ене утам пулнине тата елек-авал йеркеленме пу?лана халахсене йеркелеме пу?ланине пелтерне. Феодализм патне авалхи авалхи стройран турременех пырса кене ?ершывсемшен (самахран, Европара – Германишен, Англишен, Скандинави ?ершывесемшен, Российашан, Чехишен, Польшашан, Хевелтуха?енче – хаш-пер терек йахесемшен), йахсемпе аратла перлешусем феодализм аталанавепе перле халахсем туса хурасси пу?ланна. Европапа Азири аратла ушкансемпе перлешусен (самахран, монголсемпе терексен хаш-пер йахесен) ?ак процесс пу?ламаше чылай кая юлса, XI—XIII ввана керет.

Конец ознакомительного фрагмента.

Купить и скачать
в официальном магазине Литрес

Без серии

T?rk xalqlar? v? dill?ri
Bangsa-bangsa indon?sia
Финно-угр
Финн-угор-влак
T?rki halyqtary men tilderi
Т?р?к хал?х?семпе ч?лхисем
Т?рк элдери жана тилдери
Т??р омуктара уонна тыллара
T?rk halklar? ve dilleri
Т?рки халы?тар ??м телд?р
Т?рки халыклар ??м телл?р

Ебукер (ebooker) – онлайн-библиотека на русском языке. Книги доступны онлайн, без утомительной регистрации. Огромный выбор и удобный дизайн, позволяющий читать без проблем. Добавляйте сайт в закладки! Все произведения загружаются пользователями: если считаете, что ваши авторские права нарушены – используйте форму обратной связи.

Полезные ссылки

  • Моя полка

Контакты

  • chitat.ebooker@gmail.com

Подпишитесь на рассылку: