Шрифт:
А ўсяго за апошнія дзесяць гадоў у сацыялістычных краінах выдадзена больш за 160 кніг нашых пісьменнікаў. За гэты ж самы тэрмін беларускія выдавецтвы выпусцілі больш за 120 кніг аўтараў гэтых краінаў.
Семінар ўсё-такі рэгіянальны, таму і статыстыка гэтая адпавядае яму.
Мабыць, доўга яшчэ будзе фіксавацца галоўны недахоп у гэтай справе – пераклад імі кніг беларускіх аўтараў, як правіла, з рускіх выданняў, значыць, пераклад з перакладу.
Таксама і яны вельмі часта перакладаюцца на беларускую мову з дапамогай рускіх перакладаў. Апрача, канечне, літаратуры польскай, балгарскай, нямецкай, а ў апошнія гады і чэшскай, славацкай. Зусім не асвоілі мы, як след, літаратурныя кантыненты Венгрыі, Румыніі, многіх народаў Югаславіі, не кажучы ўжо аб усёй Азіі і Афрыцы. Вось тут-та “партыя і ўрад” і павінны былі б паставіць гэтую важную праблему на дзяржаўны ўзровень і рашаць яе, а не чакаць, што яна сама сабою вырашыцца. А што такое “чаканне” ёсць, сведчыць тое, што гэтыя органы штогод патрабуюць ад выдавецтваў і Саюзу пісьменнікаў “падрабязных” звестак, з якіх моваў перакладаецца ў БССР літаратура непасрэдна?
А трэба б не проста звесткі браць, а, вывучыўшы іх, зрабіць дзейныя высновы: наладзіць раз і назаўсёды вывучэнне беларусамі моваў, патрэбных для літаратурна-культурных сувязяў. І ў сваіх навучальных установах і пасылаць студэнтаў туды.
Патрабуе дзяржаўнага патранату і справа адваротная – арганізацыя вывучэння беларускай мовы ў іншых краінах. Пачаць з арганізацыі вывучэння яе іншаземцамі ў інстытутах і універсітэтах Беларусі.
Але ж нешта трэба рабіць! Само нічога не зробіцца. Актыў паліглотаў, што ўзнік пры створаных і рэарганізаваных мною пяць год таму назад альманахах “Далягляды” і “Братэрства” – гэта было наша роспачнае саматужніцтва, наш роспачны энтузіязм! Бясплатны! А сюды патрэбны немалыя казённыя асігнаванні, паколькі прыватныя асацыяцыі гэтага профілю ў СССР забаронены.
Дык давай, дзяржаўка, пакажы, на што ты здольная!
11 кастрычніка 1987 году. Напэўна, апошні раз сёлета так расквецілася нашая кватэра. Сёння сюды былі дастаўлены з дачы ледзь не ўсе кветкі, што там яшчэ дагэтуль цешылі адно толькі неба і, можа, зрэдку чыё-небудзь выпадковае вока.
Ва ўсіх пакоях пасля доўгай карпатлівай творчай працы расставілі 12 букетаў і мудрагелістых кампазіцыяў. Можна было б зрабіць з іх яшчэ столькі цудоўных “адзінак”. Але ж вырашылі “не быць скупымі”, хоць і “дзелім” ужо апошнія дары сонца.
Больш за ўсё было астраў. Усё-такі яны ў нас пануюць у такі час. Не ўступаюць свайго месца нікому. Нават хрызантэмам. Ёсць яшчэ і рэшткі ружаў, бо астры цяпер іх ужо “не прызнаюць”, як, зрэшты, і гладыёлусаў. Вось гэтыя дык сапраўды страцілі сваю былую пыхлівую прыгажосць. Сімпатычна выглядае яшчэ мангрэцыя кракасмакветная. У нейкую кампазіцыю добра ўпісаліся і сціплыя аксаміткі. Па-ранейшаму цешыць кожнага серабрыстая кучаравая гіпсафіла мяцельчатая. Яна і сама па сабе не патрабуе ніякай “падстрахоўкі”, мае адмысловы выгляд. А як можна выратаваць, узняць у значэнні што-небудзь зусім непрыкметнае, калі скампанаваць яго з ёю. Мабыць, і лебяда са свірэпаю заганарыліся б у яе аправе, не кажучы ўжо пра бадзяковыя калючкі!
Самы багаты букет атрымаўся з сімпатычных даволі высокіх кветак, якія Галя чамусьці назвала, мабыць, жартам, “чартапалохам”. Вось гэты “чартапалох” ушанаваны быў самай дарагой крышталёвай вазаю і самым цэнтральным месцам. І вось ён красуецца – шырокі, сантыметраў пад шэсцьдзесят вышынёю, яркі фіялетава-жоўта-зялёны. Кожны названы колер – класічны, чысты. Форма кветак – круглая, ў сярэднім шэсць сантыметраў у радыусе. Сама кветка – гэта больш за сотню даўгаватых (~1,5 см) вузенкіх (~1-5 мм) фіялетавых пялёсткаў, размешчаных вакол сваёй сарцавіны “махрова”, у некалькі “паверхаў”. Сярэдзіна – светла-карычневая спачатку, а падчас “красавання” – яна жаўцее за кошт выскачыўшых з гэтай сярэдзіны і драбнюсенька зацвіўшых нібы жоўтай пыльцою тычынак. У гэты час сярэдзіна ўяўляе сабою самастойную прыгажосць – павялічваецца ў памеры да двух і болей сантыметраў, спярша жаўцее па ўсяму краю, а пасля – цалкам. Яе зялёныя лісцікі – таксама вузкія (5-6 мм), прадаўгаватыя (да 4 см). Гэта не травяністая расліна, а паўхмызняк.
Ну, раз пра кветкі, дык не зашкодзіць яшчэ раз прыгадаць мае “юбілейныя” гваздзікі. Нядаўна яны пусцілі новыя пупышкі. Тры з іх вось-вось растуляцца і парадуюць нас вялікімі махровымі кветкамі! Гэта ж з сакавіка ўсё цвітуць! У якасці падзякі ім я ўмацаваў іх тэлевізійнай антэнай.
14 кастрычніка 1987 году. Адбыўся т. зв. арганізацыйны пленум ЦК КП Беларусі. Яго склікалі тэрмінова, каб выбраць другога сакратара Цэка.
Генадзь Барташэвіч, які займаў гэтую пасаду, адкліканы ў Маскву і будзе прызначаны Надзвычайным і паўнамоцным паслом СССР у КНДР. Пакуль будзе апублікаваны ўказ пра гэту яго ганаровую ссылку, яго там некаторы час сяму-таму павучаць. У прыватнасці таму, як палачкамі есці рыс і як кланяцца “Светламу Сонцу Нацыі, Мудраму Бацьку, Цярпліваму Настаўніку, Самаму Паважанаму і Любімаму Правадыру Кім Ір Сену”.
З Барташэвічам сыгралі нядобры жарт. Яму прапаноўвалі такую пасаду ў Фінляндыі, а ён кінуўся ў амбіцыю, мабыць, хацеў у Крэмль. Тут яму і падкінулі гэты канцлагер, праўда, сацыялістычны і нават называецца “народна-дэмакратычны”.
У нечым, нават ува многім, лёс папярэднікаў Г. Барташэвіча нагадвае ягоны лёс: Аляксандр Аксёнаў з другога сакратара ЦК КПБ трапіў спярша прэм’ер-міністрам БССР, а адтуль – у такую ж ссылку, толькі ў Польшчу. Шлях апошняга дакладна паўтарыў Уладзімір Бровікаў, якога Барташэвіч мяняў у ЦК КПБ. Цяпер можам сказаць, што “ранг” пасла ў Польшчы прыбраў вагі: Бровікава там будзе мяняць зноў беларус, але ж ужо не “Прэм’ер”, а… “Прэзідэнт”, пяцідзесяцігадовы Георгій Таразевіч, дарэчы, самы таленавіты з цяперашніх беларускіх кіраўнікоў.За гэта і дамогся яму Яфрэм Сакалоў ссылкі.
Добра жывецца беларускім намеснікам: як толькі хто з найбліжэйшага яго акружэння перастане зазіраць яму ў рот, на ляту ловячы кожнае яго слова, тут такому “смеламу” і засвяціла Польшча.
Перад усімі названымі тут пасламі паняволі там пабываў будучы самазабойца Станіслаў Пілатовіч. Праўда, яго турнуў туды П. Машэраў з пасады свайго ідэалагічнага сакратара.
О колькі і цяпер з таго дома і з параднённых з ім дамоў такіх “дыпламатаў” таксама ў іншых краінах.
Аднак я моцна адхіліўся ад галоўнага. А галоўнае тут палягае якраз не ў тым, каго Паўночная Карэя ці Польшча атрымае ад СССР паслом, а ў тым, каго Беларусь атрымае, скажам, тым жа самым другім сакратаром. Дагэтуль, з нейкага часу заўсёды быў ім беларус. Цяпер жа, пры Гарбачоўскіх рэформах, спатрэбіўся… рускі. Ім стаў Николай Стефанович Игрунов – намеснік загадчыка аддзелу аргпартработы ЦК КПСС (!).