Пётр Іванавіч ледзь ня дзень і ноч вельмі зацікаўлена чытае“Шчыт і меч” Вадзіма Кажэўнікава. Прытым другую ўжо кнігу. І перад гэтым шмат чаго, кажа, тут прачытаў. Робіць гэта ён ня ў ложку, як шмат хто любіць, і ня ў крэсьле, што пасавала б да яго ўзросту і рангу. На палату ёсьць адна нізенькая табурэтка – калі трапіцца цяжка хворы, т. зв. ляжачы, тады на ёй стаіць начное начыньне. Табурэтачка гэтая некалі апынулася каля ложку Пятра Іванавіча. Ён яе прыгледзеў і знайшоў ёй прымяненьне: бярэ кнігу і, кладзе яе на ложак, а сам садзіцца на гэты “трон” і чытае. Чытае запар гадзіну-дзьве. Мясьціны, што ўразілі нечым яго, перачытвае па некалькі разоў, чытае іх і нам голасна. Абмяркоўвае іх зьмест. Карацей, жыве імі ўвесь.

Таксама любіць чціва пра шпіёнаў Віктар. Калі я паступіў у палату, ён дачытваў таўшчэзную кнігу Яўгена Вараб’ёва “Зямля да запатрабаваньня” – пра славутага савецкага шпіёна беларуска-яўрэйскага паходжаньня Льва Маневіча. Цяпер пераключыўся на “Лязо брытвы” Яфрэмава.

Калі Пётр Іванавіч зачытвае ўсім нам уголас нешта страшнае ці экстравагантнае пра фашысцкіх правадыроў, дык маладзейшы намнога Віктар з задавальненьнем зьвяртае нашую ўвагу на вычытаныя ім пікантныя сексуальныя штучкі. Нават часта зьвяртаецца да Пятра Іванавіча (!) з “нявінным” пытаньнем, скажам, як той паступіў бы ў такіх сексуальных сітуацыях, альбо ці ўхваляе ён такую і такую тэхніку палавых зносінаў.

Мушу зазначыць, што я, можа, упершыню ўбачыў тут людзей, якія ня толькі чытаюць кнігі, але і дачытваюць іх да канца. Звычайна ж бачыш у гарадскім транспарце, у парках і скверах, у паяздах і самалётах людзей з адгарнутымі на першых старонках кнігамі. Гэта не заўсёды азначае, што пасьля паездкі ці прагулкі кніга будзе забыта. Зусім не. Я таксама не бяру з сабою ў дарогу – вялікую ці малую – тую кнігу, якую ў гэты момант чытаю. А бяру нешта яшчэ нечытанае, альбо тое, што трэба зноў пагартаць. Значыць, і мяне таксама заўсёды па-за домам бачаць з кнігай, разгорнутай на першых старонках.

Прыгадаліся кнігі. І дарэчы. Учора ж у Маскве адкрыўся пяты ММКВК. Сёньня надрукавалі ў асноўных газетах прывітаньне Савету Міністраў СССР “удзельнікам і гасьцям” яго. Там ёсьць словы, што “савецкая кніга нясе праўду пра нашую Радзіму ва ўсе куткі планеты – праўду грамадскага прагрэсу і гуманізму”.

Якую праўду?! Які прагрэс?! Які гуманізм?! За праўду – кара. А яна ў СССР зайздросна разнастайная – ад зьняцьця з чаргі на кватэру да інфаркту і канцлагеру, а яшчэ нядаўна мог быць і расстрэл. Усе полчышчы тыпу “АТ”, “БФ” і інш. нахабна ўпісваюць у нашыя кнігі сваю “праўду”, патрэбную рэ­жыму, замест аўтарскай праўды, аўтарскай думкі, аўтарскай душы, замест нашай праўды.

Тут табе і ўвесь гуманізм, тут табе і прагрэс. Наш сапраўдны гу­манізм, які мы прапаведуем праз такіх лю­дзей як Быкаў, Адамовіч, Караткевіч, Брыль, вы ж “кляйміце” як гуманізм “бязбрэжны”, бяскласавы, а значыць шкодны. Вы палохаецеся нашага гуманізму, гуманізму сапраўды безьбярэжнага. Але ж мы ня прымем і вашага! І, можа, перш за ўсё таму, што ён “з берагамі”, што ён, як вы самі прызнаецеся, абмежаваны класавай ідэалогіяй. А па-вашаму ж класавасьць – гэта вечны антаганізм, гэта “брат на брата”. А які ж гэта гуманізм? Увесь сьвет бачыць, як вы вось ўжо 68 гадоў распальваеце ў сьвеце гэты антаганізм, падбухторваеце народ на народ, сям’ю на сям’ю. Вы ў сваю грамадзянскую вайну даказалі, што ўмееце адкрыта вынішчаць свой народ. У ваш “мірны” час таксама не было міру ў краіне – з дапамогаю свайго класавага “гуманізму” вы зьнішчылі больш за дваццаць мільёнаў чалавек – найлепшую частку насельніцтва вялізнай сваёй імперыі. А цяпер забараняеце нават успамінаць у літаратуры пра гэтыя рэпрэсіі.

Вось якая ў вас “праўда гуманізму”!

Кажаце: “Праўда грамадскага прагрэсу”? Ды з ёю тое самае ў вас, што і з любой іншай чалавечай праўдаю – проста вашыя борзыя “вычёркиватели”, як назваў іх Яўген Яўтушэнка, не пускаюць да чытача нашую сапраўдную праўду пра гэты самы “грамадскі прагрэс”. Мы імкнемся паказваць у сваіх творах, што ваш “грамадскі прагрэс” – хаця б той, што мае форму эканомікі, – гэта антынародны “прагрэс”, што ён зусім не функцыянуе нават у такім выглядзе, як вы яго плануеце. А нам, дарэчы, і гэты яго выгляд не падыходзіць. Вашая сістэма – гэта антысістэма, гэта адсутнасьць усякай сістэмы, гэта хаос, гэта – рэгрэс.

Вось цана вашаму “прывітаньню” выдаўцам і пісьменьнікам сьвету! Спыніце калечыць нашыя думкі! Вызвальце нас ад свайго шматгаловага цмока-галоўліту! Распусьціце вон сваіх “вычёркивателей”-цэнзараў – з друку, тэлебачаньня, радыё! Не хавайце ад “свайго” народа голас праўды свабоднага сьвету! Толькі тады вы мелі б маральнае права наладжваць такія шырокамаштабныя кніжныя імпрэзы.

Ну, а раз наладзілі, дык і я сустрэну яе маім, ох якім знакамітым “падарункам”. Гэта ж у вашым стылі: заўсёды патрабуеце ад сваіх падданых да ўсякіх важных вашых падзеяў “несьці працоўныя падарункі”. Праўда, я нясу свой падарунак ня з вашага прымусу, а з прымусу майго сумленьня, майго пакалечанага вамі сэрца. І ня толькі вам, а майму гораду, маёй Радзіме, Сьвету.

Я, беларускі выдавец Міхал Дубянецкі, абвяшчаю аб заснаваньні мною шматтомнага безцэнзурнага літаратурнага зборніка, у якім будуць публікавацца ўсе забароненыя лютай савецкай цэнзураю творы. У зборнік будуць уключацца таксама і творы, адваёваныя з кіпцюроў цэнзуры, бо такія творы, як правіла, застаюцца і надалей непажаданымі рэжыму і дапускацца да друку ня будуць! Вось сьвежы, яскравы прыклад. Недзе ”нагары” вырашана выпускаць праз цэнтральнае маскоўскае выдавецтва “Художественная литература” збор твораў Васіля Быкава. У чатырох тамах. Вядома, на рускай мове. Ну і што ж? Добра! Добра, але не зусім. Выдавецтва атрымала каманду не ўключаць у гэтае выданьне адну з найлепшых Быкаўскіх аповесьцяў – “Мёртвым не баліць”. Тую самую, якую вырваў я ў свой час з іх зубоў і апублікаваў у чацьвёртым томе беларускага збору твораў Васіля Быкава. Значыць, Крэмль не перастаў лічыць гэты твор шкодным і ўсяляк перашкаджае яго папулярызацыі.