— Ах ты, чорнае вуха, імператарская нага, — ціха сказаў той і перанёс Біма на ляжак.

Ён доўга стаяў перад акном, углядаўся ў цёмна-бэзавую ноч. Потым зірнуў на партрэт жанчыны і сказаў:

— Бачыш, мне стала крышку лягчэй. Я ўжо не адзін. — Ён не прыкмячаў, што ад адзіноты незаўважна прывык гаварыць услых да «яе» ці да самога сябе, а цяпер — да Біма. — Вось я і не адзін, — паўтарыў ён да партрэта.

А Бім спаў.

Так яны і жылі ўдвух у адным пакоі. Бім рос мацаком. Вельмі скора ён даведаўся, што гаспадара завуць Іван Іванавіч. Разумны шчанюк, хітры. Пакрысе ён зразумеў, што нічога нельга чапаць, можна толькі глядзець на рэчы і на людзей. І наогул, нічога нельга, пакуль не дазволіць ці не загадае гаспадар. Так слова «нельга» стала галоўным законам у Бімавым жыцці. А вочы Івана Іванавіча, інтанацыя, рухі, выразныя словы-загады і словы ласкі кіравалі яго сабачым жыццём. Больш таго, самастойныя рашэнні рабіць што-небудзь ніяк не павінны былі супярэчыць жаданням гаспадара. Затое Бім пакрысе пачаў здагадвацца пра некаторыя намеры сябра. Вось, напрыклад, стаіць ён ля акна і глядзіць, глядзіць удалячынь, думае. Тады Бім сам сядае побач і таксама думае. Чалавек не ведае, пра што думае сабака, а ўвесь сабачы выгляд гаворыць: «Зараз мой добры сябар сядзе да стала, абавязкова сядзе. Паходзіць крыху з кута ў кут і сядзе, і будзе вадзіць па белым аркушы палачкаю, а тая ледзь-ледзь шаптаць. Гэта будзе доўга, таму пасяджу я з ім побач». Потым утуліцца носам у вялікую і цёплую далоню. А гаспадар скажа:

— Ну што, Бімка, будзем рабіць? — І сапраўды сядае.

А Бім абараначкам скручваецца ля ног ці, калі будзе сказана «На месца», пойдзе на свой ляжак у куток і там будзе чакаць. Будзе чакаць позірку, руху, слова. Дарэчы, праз колькі часу можна і самому сысці з месца, узяцца за круглую костку, угрызці якую немагчыма, а зубы вастрыць — калі ласка, толькі не перашкаджай.

Але Іван Іванавіч закрые твар рукамі, абапрэцца на стол, тады Бім ідзе да яго і кладзе разнавухую пысачку на калені. І стаіць. Ведае, што пагладзіць. Ведае, што сябру цяжка. А Іван Іванавіч падзякуе:

— Дзякуй, мілы мой, дзякуй, Бімка. — І зноў будзе шаптаць палачкаю па белай паперы.

Так было дома.

Але не так на лузе, дзе абодва забывалі пра ўсё. Тут можна бегаць, весяліцца, ганяцца за матылькамі, качацца ў траве — усё дазвалялася. Аднак і тут пасля васьмі месяцаў жыцця Біма ўсё пайшло па камандзе гаспадара: «Пайшоў-пайшоў!» — можаш гуляць. «Назад!» — вельмі зразумела. «Ляжаць!» — таксама зразумела. «Ап!» — пераскаквай. «Шукай!» — найдзі кавалачак сыра. «Побач!» — ідзі побач, але толькі злева. «Да мяне!» — бягом да гаспадара — будзе кавалачак цукру. І многа іншых слоў уведаў Бім да года. Сябры ўсё болей і болей разумелі адзін аднаго, любілі і жылі, як роўныя, — чалавек і сабака.

Але здарылася аднойчы такое, ад чаго ў Біма перайначылася жыццё, і ён пасталеў за некалькі дзён. Здарылася гэта таму, што Бім раптоўна выявіў у гаспадара вялікі, здзіўляючы недахоп.

А было гэта так. Дбайна і старанна ішоў Бім па лузе чаўнаком, шукаў кінуты сыр, і раптоўна між пахаў травы, кветак, самое зямлі і рэчкі ўварваўся струмень паветра, незвычайны, хвалюючы, пахла нейкай птушкай, ніяк не падобнаю да тых, якіх ведаў Бім, — усякіх там вераб'ёў, вясёлых сініц, плісак і ўсякае драбязы, дагнаць якую нечага і брацца (спрабавалі). Пахла чымсьці невядомым, што хвалявала кроў. Бім прыпыніўся і паглядзеў на Івана Іванавіча. А той збочыў, нічога не заўважыў. Бім быў здзіўлены: сябар жа не чуе. Дык ён жа калека! І тады Бім вырашыў сам: паволі пераступаючы ў пацяжцы, пачаў падыходзіць да невядомага, ужо не гледзячы на Івана Іванавіча. Крокі запаволіліся, ён быццам выбіраў, куды паставіць кожную лапу, каб не зашамацець, не зачапіць за былінку.

Нарэшце пах стаў такі моцны, што ісці далей было немагчыма. І Бім так і не апусціў на зямлю правую пярэднюю лапу, прыкіпеў на месцы, нібыта ўкамянеў. Гэта была быццам скульптура сабакі, зробленая ўмелым скульптарам. Вось яна, першая стойка! Першае абуджэнне паляўнічага азарту, які забірае да самазабыцця.

Ды не, гаспадар ціха падыходзіць, ледзь-ледзь пагладжвае Біма, які лёгенька трымціць усім целам.

— Добра, добра, хлопчык. Добра, — і бярэцца за аброжак. — Пайшоў… Пайшоў…

А Бім не можа — нестае сілы.

— Пайшоў… Пайшоў… — цягне яго Іван Іванавіч.

І Бім пайшоў. Ціхенька-ціхенька. Застаецца адно крыху. Але тут рэзка загад:

— Наперад!!!

Бім скочыў. Шумна выпырхнула перапёлка. Бім кінуўся за ёю і-і-і… пагнаў, азартна, колькі ставала сілы.

— Наза-ад! — крыкнуў гаспадар.

Але Бім нічога не чуў, быццам не меў вушэй.

— Наза-ад! — І свісток. — Наза-ад! — І свісток.

Бім бег да таго часу, пакуль не згубіў з воч перапёлку, а потым, вясёлы і радасны, вярнуўся. Але што гэта такое? Гаспадар хмуры, глядзіць сурова, не лашчыць. Усё было зразумела: нічога не чуе яго сябар! Няшчасны сябар… Бім неяк асцярожненька лізнуў яго ў руку, душэўна спачуваючы і шкадуючы за гэту непапраўную спадчынную непаўнацэннасць самае блізкае істоты. Гаспадар сказаў:

— Ды зусім ты пра іншае, дурненькі. — І весялей: — Ну, дык пачнём, Бім, па-сапраўднаму. — Ён зняў аброжак, адзеў другі (нязручны) і прышпіліў да яго доўгую папругу. — Шукай.

Цяпер Бім шукаў пах перапёлкі — болей нічога. А Іван Іванавіч накіроўваў яго туды, куды пераляцела птушка. Біму было няўцям, што яго сябар бачыў, куды прыкладна села птушка пасля ганебнае пагоні (чуць то не чуў, а бачыць — бачыў).

І вось той жа самы пах! Бім не зважае на папругу, звужае чаўнок, вядзе, вядзе, падняў галаву і вядзе паверсе… Зноў стойка! На фоне вечаровага сонца ён дзівосна цудоўны сваёю незвычайнаю прыгажосцю, ведаць пра якую суджана мала каму. З лёгкім трымценнем ад хвалявання, Іван Іванавіч узяў за канец повада, накруціў на руку і ціха загадаў:

— Наперад… Наперад…

Бім пайшоў на падводку. І яшчэ раз прыпыніўся.

— Наперад!!!

Бім кінуўся гэтаксама, як і першы раз. Перапёлка цяпер выпырхнула з гучным стракатаннем крылля. Бім зноў быў кінуўся бязглузда даганяць птушку, але… рывок за павадок вымусіў яго адскочыць назад.

— Назад!!! — крыкнуў гаспадар. — Нельга!!!

Бім адкінуўся, упаў. Ён не разумеў — завошта гэтак. І напінаў павадок, куды паляцела перапёлка.

— Ляжаць!

Бім лёг.

І яшчэ раз усё паўтарылася, толькі па новай перапёлцы. Але цяпер Бім адчуў рывок за повад раней, чым у мінулы раз, а пасля загаду лёг і толькі дрыжаў ад хвалявання, азарту і разам з тым панылы, сумны і маркотны: усё гэта было ў ягоным выглядзе ад носа да самага кончыка хваста. Так жа балюча! І не толькі ад жорсткае спрацівелае папругі, а яшчэ і ад калючак з сярэдзіны аброжка.