Акудовіч Валянцін
Шрифт:
Здаецца, Стэндаль казаў: Бога апраўдвае адно тое, што яго няма.
Ты – не хрысціянін.
Калі тут сцвярджаецца, што Ты – не хрысціянін, што ад хрысціянскай маралі Ты далей за найвялікшага з нявернікаў, дык гэта тая праўда, большае за якую амаль не бывае…
– - А Ніневія?
Так, Ты пашкадаваў Ніневію і сто дваццаць тысячаў яе жыхароў. Ты ўратаваў Ноя з сынамі, вярнуў Ёву (пасля нялюдзкіх здзекаў) удвая багацця і здароўя… Можна яшчэ згадаць сёе-тое, але колькі ўсяго – хопіць пальцамі згарнуць. І кожная з тых дабрачыннасцяў праўдзілася не літасцю сэрца, а прыхамаццю сваволі ці ідэалагічным разлікам. Ты ніколі не ведаў дабрыні як нязмушанага памкнення да шкадобы грэшнага чалавека. І таму нічым іншым, як татальным насланнём, нельга растлумачыць атаясамванне цябе з хрысціянствам – за выняткам таго выпадку, калі Ты аднойчы пражыў чалавечае жыццё чалавекам.
Той момант, з якога боку не глядзі – надзвычай цікавы. І аднолькава загадкавы. Хаця, мяркую, не аднаму мне жадалася б ведаць хіба адно:
– - Што папраўдзе ссунула Цябе з нябёсаў на зямлю?
Кажуць, Ты прыйшоў да нас, каб надыктаваць новы закон да лепшага жыцця. Магчыма. Але ў сітуацыі з Майсеем Ты абыйшоўся без антрапаморфных хітрыкаў (хаця і не ўнікнуў аргументацыі цудам).
Кажуць, Ты прыйшоў да нас, каб на асабістым прыкладзе патлумачыць кодэкс паводзінаў чалавека гуманнага. Магчыма. Але Ты мог гэта зрабіць не калечачы падэшвы аб жарству. Як было ў цябе з Ёвам.
Кажуць, Ты прыйшоў да нас, каб прыняць на сабе пакуты за грахі нашыя. Магчыма, і – дзякуй. Але за чые грахі гаравалі сціжмы Тваіх бязвінных папярэднікаў, што гінулі забітыя, ссечаныя, на крыжах, вогнішчах, у лютым холадзе і голадзе, на калмутным вятры і пад спякотным сонцам?
Кажуць… Магчыма…
А мне чамусьці здаецца, што Ты прыйшоў пабыць разам з намі, каб хоць нейкім імгненнем свайго існавання прылучыцца да той гаротнай долі, якую Ты нам і наканаваў.
Мне хочацца верыць, што аднойчы Ты адчуў сорам. Пякельны, невыносны сорам за тое, што вытварыў з Адамам і Евай, дапатопнай цывілізацыяй, Абрагамам, Ёвам, месцічамі Садома і Гаморы… з намі ўсімі, якія былі, ёсць і будуць.
Пэўна, Табе было нялёгка вырашыць, што можна зрабіць, каб хоць неяк апраўдацца перад чалавекам за ўсё тое ліха, да якога Ты прычыніўся.
Ты яшчэ многае мог, але нават Табе было не па сілах выцерці тыя слёзы, што ўжо павысыхалі самі…
Верагодна, былі іншыя варыянты, аднак Ты спыніўся на гэтым: пражыць чалавекам ад пачатку да канца, нічога не прамінаючы – ні задухі жаночага ўлоння, ні пякучае волі крыжа.
І вось аднойчы Анёл Гасподні паведаміў Язэпу:
– - Язэпе, сыне Давідаў! Не бойся прыняць Марыю, жонку Тваю, бо зачатае ў ёй ёсць ад Духа Святога.
Неўзабаве над Віфлеемам запалілася зорка, а праз нейкі час у Гефсіманіі праспяваў певень…
Так, пасля Галгофы ніхто не скажа, што Ты пакутаваў меней ад каго з нас. Ці лягчэй нам ад гэтага? Але Табе, магчыма, палегчала. Ты не толькі ўсчыняў нам ліха. Ты і сам трываў і адольваў яго. І мы на гэта ніколі не забудземся. У той апошні дзень, калі вострае лязо прысуду будзе няўпэўнена вагацца над Табой, шукаючы справядлівага апірышча, нехта з нас узгадае пра «сем усямёра», якія Ты вымавіў, пэўна, зважаючы прышласць самога сябе.
Ты – чысты аркуш паперы, на якім я пішу гэтыя словы.
Але з чаго тады цяжар нябёсаў і млосць у сэрцы?
– - скажа… Я падумаю: “Лес”! Уладзімеру Арлову Па белым ходніку басанож, у зялёных кашулях і з ветрам пад пахамі мы аднекуль ідзём ці кудысьці вяртаемся… Цёпла нагам і плячу ўтульна, толькі нейкая млосць на сэрцы і я азіраюся -- за намі шурпаты асфальт. – - Глядзі, -- кажу я,-- там нельга хадзіць басанож… – - Але можна пісаць белай крэйдай “Жыве Беларусь”, -- кажаш ты. І мы рушым далей па белым ходніку, у зялёных кашулях і з ветрам пад пахамі. Алесю Асташонку Саступі ў цішыню, асланіся на парэнчу прочырка, вочы затулі павекамі, стаіся, каб нават юрлівы хлопчык, што шукае сябе ў забавах дзіцячага веку, не прачуў шолах моўчы скрозь шапаценне лісця. Цішыня соладка пахне верасам і канюшынай, палеглых атаваю… Брукам на Менск нячутна грукочуць машыны, млява пчолы збіраюць слодыч спякотнага дня. Хлопчык у цень твой, быццам у засень шалашыны, схаваўся ад полымя пякучага авадня. Там і прыснуў, у абдымках эрасу -- вуснамі варушыць суніцы хлопчык… А над канюшынай і верасам ужо вырасла чорная хмара моўчы. Што паробіш, трэба хлопцы будзіць (яму жыць і расці), хай бяжыць да шашы ад залевы… Пачакай тут адзін (і збялелы), дотык моўкнасці. Ігару Бабкову Мы падаем з нябёсаў лёгка, і далікатныя, як дзьмухаўцы, снім у чаканні пакуль нас дагоніць наша падзенне, цяжар якога перайначыць сон у камяні. Леаніду Галубовічу Ля акна, як і ты, да відна… Хіба ноччу паэты начуюць? Жонка спіць, богі рыфмаў не чуюць… Холадна! Колькі змроку -- як кінуць вокам (за тры дні на кані не аб’едзеш)… Сонца будзе адно па абедзе, ды і то недзе з боку… Ля акна хоць акраец відна мабыць сёння ўжо не счакаю і засну не пабачыўшы краю дзе наўсцяж чалавеку холадна. Леаніду Дранько-Майсюку Ты суцяшаеш аблокі, я рамантую тралейбусы, але, здараецца, на беразе Свіслачы, ля альтанкі для скразнякоў, мы п’ем з табой піва, лушчым салёную рыбу і няўважліва сочым, як верхаводкі скачуць па небе, упоперак якога плывуць (на правым баку), тралейбусы і аблокі. Уладзіміру Некляеву Верас цвіце, чарот люляе Цнянка… Пусты, як рыба па нерасце, гляжу ў пустую шклянку. Там кропля, чмялю на пахмелку, яшчэ засталася, але чалавек не пчала, чалавеку і мора ўсяго па калена. З берага ў рэчку пайду, на дно ля карча прылягу, хоць не аматар піць я ваду, бо вада не патоліць смагу. Буду ляжаць, што той цэп, якім сто гадоў малацілі. Ад стомы найлепей хавацца ў рацэ, ад бруду -- найлепей у ціне… Выйду на бераг -- верас цвіце, чмель балюе ў шклянцы… Запалю, і з цыгарэтай у дрогкай руцэ пайду на цягнік да бліжэйшай станцыі. Алесю Разанаву Я бачыў высокага чалавека, ён нічым не адрозніваўся ад іншых, адно першым з’явіўся на даляглядзе і потым, калі ўсе астатнія прамінулі і зніклі, яго яшчэ доўга было відаць. У рэшту Колькі там часу міне… І неяк без мору ды гільяціны аднойчы не стане Уладзі, трох Алесяў, двух Леанідаў, Ігара з Валодзем і мяне -- Валянціна. 1987 – 2004 гг.
(Ад аўтара)
Я краў тры разы. Першы і трэці выпадак не дзеля гэтага аповеду. А вось другім, здаецца, будзе ў самы раз распачаць гаворку пра кніжыцу, якой не мусіла быць…
Я не памятаю дакладна, калі навучыўся чытаць, але засвоіўшы гэтую справу, чытаў такім спехам, што, здаралася, бегаў у местачковую бібліятэку па два разы на дзень. Бібліятэкарка чамусьці не давала больш за тры кніжачкі на адныя рукі, а потым злавалася, што я адно гартаю іх дзеля малюнкаў і зноў скачу ў бібліятэку напускаць холаду.
Натуральна, у мяне не хапала адвагі нагадваць ёй, што хоць я яшчэ і маленькі, але ўжо чытаю некаторыя кніжкі і без малюнкаў, у чым не складана пераканацца, пагартаўшы хаця б тыя, што цяпер у яе пад рукой… Я адно вінавата ўгінаўся і думаў, што калі вырасту, дык ажанюся не на жанчыне, а на бібліятэцы. Бо не было ў мяне тады іншага жадання, акрамя як чытаць і самому пісаць кнігі.
Калі б у тую пару мне прапанавалі на выбар быць Уладаром усіх Сонцаў і Сусветаў ці лядашчым пісакам, нейкі твор якога ў лепшым выпадку прачытае ўсяго толькі выпадковы чалавек, я б не вагаўся ні хвіліны, бо тады быў пэўны, што быццё і людства створаныя адно дзеля таго, каб было аб чым пісаць кнігі.