Моабитские тетради
вернуться

Джалиль Муса Мустафович
Шрифт:

Урман

Кояш батты кптн, мин аман,Авыр уйлар тулы келд,Кз алмыйча крше урманнардан,Басып торам ишегем тбенд.Бу урманда, блки, партизаннарКичке ашка учак яккандыр.«Бабакай» ны батыр егетлреРазведкадан йреп кайткандыр.Партизан «Т», блки, тнге яаКыю эшк план корадыр.Аны утырып кылыч кайраганынИшеткндй була колагым.Урман, урман, мине синнн аераЧнечкеле тимер коймалар.Аерса да тнне, коллык сймсМгърур клем чен юк алар.Келем оча, урман, буйларыдаСукмагыны барлый, тикшер.Кич ятсам да, ирт уянсам да,Сине дшкн тавышы иштел.Урман, урман, мине син чакрасы,Наратлары илдн тибртеп.Син шаулыйсы, миа канлы ч мСогы крш ырын йртеп.Урман, урман, миа чиксез авырБу хурлыклы тбн сирлек!йт син миа, илдш дусларымныКайсы почмагыа яшерде?Урман, урман, мине илт син шундам корал бир минем кулыма!лр идем аклап йргемнеКерсез антын сугыш кырында.Июль, 1942

Кызыл ромашка

Иртнге та нурыннанУянды ромашкалар.Елмаеп, хл сорашып,Кзг-кз караштылар.Назлады ил аларны,Тибртеп ак чукларын.Та сипте слренХуш исле саф чыкларын.Ччклр, кефлнеп,ай гына селкенделр.м кинт шунда гапБер яа хл крделр.Ерак тгел моаепУтыра ромашка кызы,Тик чуклары ак тгел,Кан шикелле кып-кызыл.Ромашкалар бар да ак,Аерылмый бер-береннн;Ничек болай берзеУл кызылдан киенгн?йттелр: «Син, сеелкй,Ник згрде? Нишлде?Ниг кызыл чуклары?Нидн алсу тслре?»йтте кызыл ромашка:«Тнл минем янымаЯтып батыр сугышчыАтты дошманнарына.Ул берзе сугыштыУнбиш укчыга каршы;Чигенмде, тик тадаЯраланды кулбашы.Аны батыр ал каныТамды минем чукларга.Минем кызыл клмгемБик ошады Чулпанга.Егет китте, мин калдымКанын саклап чугымда,Кн д аны сагыныпБалкыйм мин та нурында».Июль, 1942

Сандугач м Чишм (Баллада)

1

Та атып, нурларыпкнд кырларны,Чишмлр, кллрнем калын урманны,Сандугач уяныпКанатын кагынам карый ашкыныпТын урман ягына.Ул якын сердшеЧишмне сагына;Та кошын юксынып,Чишм д зарыга.Сихерле тормышыБу ике гашыйкныКабынды мхббтУтында яшьлекне.Бйлде аларныЯлкынлы саф сю;Саф сю алдындаНечкреп баш ию.р ирт СандугачЧишмд коена.Бу аа чиксез зурДан булып тоела.Иркли та кошынЗбрт тамчылар.йтче, бу крнешкСокланмый кем чыдар?!

2

Танарны берендИрк кош – Сандугач,Уянып карангачм канат кагынгач,Килде тиз сердшеЧишмг…Тик аныКайгылы мо басканЧчкле буйларын.Чишм тын: ул клми,Тибрнми, селкенми,Акбз таш стендТамчылар сикерми.Болганып каралганКмештй саф суы;Уйлары таралган,Йрге ярсулы.Сандугач, аптырап,Сорашты дусыннан.м йтте сердшеДип: «Кич шушыннантте ил дошманы,Яшеренеп яр буйлап,Минем саф, шифалыСуымны агулап.Канечкеч, юлбасар,Ул кача артыннанАны нык кзтепКилгн яшь батырдан.Ул бел батырныИнешне кичсенм, сусап, минем сафСуымны эчсен.Ул эчкч, агуданШул минут лчк. дошман котылып,Талап кн крчк.йт, нишлик, сердшем?йт, нишлик, акыллым?Ничек со коткарыйкИлебез батырын?»Сандугач аз гынаУйланып торды даанланып эндштеЧишмг тын гына:«Кайгырма, кз нурым!Ул килс эчрг,Коткарам мин зем,Мин белм нишлрг!»

3

Килде ил батырыМылтыктан, кылычтан,Йрге м антыКатырак корычтан.Илг саф мхббтЯрсыта йрген,Дошманны юк итАны бар телге…Ул арган, алыган,Татып яшь ачысын,Ах, гр булсачыБер ген тамчы су!Ул крде Чишмне,Тште тиз атыннан;лсерп згенКйдергн ялкыннан.Ул телп эчргЧишмг омтылды.Шулвакыт СандугачСайрарга тотынды.Ул сайрый, ЕгетнеАлдына ук кунып,Ул сайрый, нрсдерСйлгндй булып.Ул сайрый ялкынлыСаф сю турындам сйгн йркнеЯрсуы турында.Ул мактый крштКабынган тормышны,Дан белн суланганИ согы сулышны.Ул мактый дустынаБирелгн келне,Ул сйли сюнеигнен лемне.Ул сйли чын дуслык,Турылык турында,Нинди кч бу кошныЯлкынлы ырында!Тик Егет аламыйТелен та кошыны,Тойса да йргеХислрен дусыны;Серле ыр и нечкКылларын келнеЧиртс д, ул сизмиКилгнен лемне.

4

Эчрг дип ЕгетЧокырга иелм кипкн ирененЧишмг тигер.Шулвакыт кош аныИренен сугыла;Бер тамчы эч дЧишмг егыла.Сйгне куенындаСогы кат талпынгач,Шат, мгърур м батыран бир Сандугач. Чишм, чайкалып,Ярларга ташлана.Урнында тик кйгнКап-кара таш кала.Яшь Егет аз гынаТорды да инешт,Та калып бу серлем гали крнешк,Чишмне калдырып,Атына атланды.Юлбарыс шикелле,Дошманга ташланды.Ул сизде клендИ гали хислрнер-яа кч белнКабарып скнен.Ул улы хр илнем бек атаны,Ялкынлы йрктнУл ся Ватанын.Яшде ул сеп,м лр беркннеНкъ мгърур Сандугачм Чишм шикелле.Июль, 1942

Кошчык

Чнечкеле тимерчыбык белнУратылган безне йортыбыз.Кне буе шунда казынабыз,йтерсе л тирес корты без.Кояш чыга койма аръягында,Крше кырлар нурга коена.Тик нигдер аны нуры безгТими ткн тсле тоела.Ерак тгел урман, кыр…КемнедерИшетел чалгы кайравы.Кич шуннан бер кош очып килеп,Шул коймага кунып сайрады.Чакырсам да, кошчык,Син бу йортказе телп очып кермссе.Кер крм, безне кан-яшь йотыпИнтеккнне зе кргнсе.Сайра безг шушы нлт тшкнКойма аша гына булса да,Шунсы да бит безг зур юаныч,ырларынан кел тулса да.Син очарсы, блки, минем илг,Син ирекле, итез канатлы.Тик йт, кошчык,Сине минем янгаБу киле согы кабатмы?Согы кабат булса, тыла, кошчык,Со телген мгърур анымны:Оч син илг нфрт м мхббтыры булып тоткын шагыйрьне.Ук шикелле ткен канатынан,Та шикелле якты ырынанТаныр сине халкым:«Бу, – дип, – аныСогы ыры крш кырыннан.Чнечкеле чыбык бйлс д, –Дип, – шагыйрьне аяк-кулларын,Бер кч т юк ирд богауларлыкАны кайнар йрк монарын».Оч син, кошчык, кчле ырым булып,Шушы сиа согы телгем.Тнем калсын монда (Нрс ул тн?),Барсын илг минем йргем.Август, 1942

«ткнд кичергн…»

ткнд кичергнКайгылар, газапларБарсы да онтыла,Барсы да уела.Тн теп, келлеКн тугач, азактанБерсе д булмаганШикелле тоела.А, лкин онтылмыйГомерг, гомергЭлект татыганШатлыклар, рхтлр –Яндырып йркне,Саклана келдКадерле минутлар,Бхетле сгатьлр.Сентябрь, 1942