Шрифт:
– Этэм эдук илэ-кэт ?энэрэ! – со?олчон Тэмбе. – Он-ка ну?ан эмэнмуди?эн? Бурэ-сэмрэ этэн до?! Со?одерон эчэ, он эhинни мулана ку?аканма? Демулчэ эчэ. Этэм ?энэрэ, гагат, карайгат, ну?анман!
– Кире! Кунаканма эвитэди?эс до? Гундем синду – бэе ну?ан, бэй?э эчэ бирэ. Дюр hалгалкан, ко?норин дылилкан, эвуники эhалкан аи-эвэнки hутэн эчэ. Экэл тылпалгара, экэл дивэлэнэ. ?энэгэт!
– Гакал, гакал ну?анман! Кунакан гунденни эчэ, со?дерон эчэ, демулчэ биди?эн. Муланике! Эду-ты эмэнмуди?эв, этэм илэ-кэт ?энэрэ! Эр-ты дягдаткан hэрэдун эмэнмуксэ, тэгэтчи?эв, эhикис гара. Эр ку?аканнюн со?одено эмэнмуди?эв! – дивэлэнилчэ Тэмбе. Муланилча ку?аканма, бэе hутэвэн. Энинин лэгивки:
– Ичэмэе! Эча-ка эр hутэв?! Энинми-кэт эhин долчатта. Бэи, идакавди?ас огдоно!
Тэмбэ син эвки долчатта, ирэктэвэ туктырэн, адулдявки баканави. Уhорон энинин эридэви – эвки ?энэрэ hутэн. Тэгэттэр оран энинин, тадук гунэн:
– Кэ, эмэнмукэл эду. Би дэлэмичэн сачари э?нивэ гэннэктэ. Бэеткэн-дэ бими, син hутэ эчэ, муланике тэдемэ. Он иникин ку?аканма гарандади?ас, он этэнни карайра. ?элэмо. Дэлэмичэн сачари Э?ни аи-эвэнки оронтын тэкэнин эчэ. Багар садиман, он нэкдэ бэе hутэвэн.
Уруеттон Тэмбеткан, тэпкэллэн:
– Тар-ты, эней! ?энэкэл, эмувкэл дэлэмичэн сачари Э?нивэ. Укувугин баканавав, демулчэ сомат, со?одееттон. Долчаткал со?одериван! Ку?акан ну?ан, гиркив оди?ат!
– Кэ-кэ! Гэннэм, – гунэн энинин, тадук гэннэрэн сачарива.
Дэлэмичэн сачари Э?ни гэрбидерэн баканаван
Дэлэмичэн сачари Э?ни авланду о?кодечо. Мэдэрэн Амакава. Мэдэксэ, ?элэллэн-?у биди?эн, гунчэденни? Эчэ-мэт. Тар дэлэм ичэн сачари Э?ни эвки дыгин hалгалкан бэй?эвэ ?элэрэ бичэ. Олонилми-hуктылми, лэпурэл-дэктэннэл иhэвувкил ну?андун. Орон орон?очин эчэ бирэ, угу ня?нян бэй?эн бичэ. Аи-эвэнки орон тэкэнтын тар бичэ. Иенделин hэгдындел, балдынадукки балдыри уhин биhин, багдарин мэнундук дягалин, уhидун биhи. Балдынадукки балдыри чоракачи ну?ан, нэмэчи.
– Эдэ, дорово! – Амакат гунэн. – Эда эмэчэв, hан?уракис, мэн киhалгадуи эчэв эмэрэ биhим. Долчаткал минэвэ. Биракан дяпкадун кадаркачан биhин. Тар кадаркачан hулидун умун дягдаткан биhин. Тар дягдатканду аи-эвэнки hутэкэнин эмкэдуи локучадяран. Горово локучадяран биди?эн, дэлби со?онови со?очо, дылганин сипчэ. Багар, си санни, ?и тар ку?аканма карайди?ан? Аи-эвэнки оронин тэкэнин биhинни, аи-бэевэ андагиматча?нанни, эчэ. Он некэдеп тар ку?аканма?
– Тэдемэ, аи-эвэнки оронин тэкэнин биhим би. Би hутэлвэв эвэнкил оронтодявкил. Кэ, ичэнэгэт, эма ку?акан тар дягдатканду локучадяран. Ичэвкэкэл, иду тар дюр hалгалкан, ко?норин дылилкан, эвуники эhалкан аи-бэе hутэкэнин эмкэдуи локучадяран, – тыкэн гуннэ дэлэмичэн сачари Энни: ичэнэрэн.
Кэ, ?энэктын багар. Тэмбекэнты эдяран-канан? Тэмбекан тар эмкэвэ каравдявки. Ку?акан со?овон долдыксал, бутунну сиги бэй?эл эмэрэ. Эмэксэл, ичэксэл, гунмэчиливкил:
– А?адякан-ку?акан, эчэ! Муланике. Сэмди?эн эчэ, – туксакиткан энинин гунивки. – ?и ну?анман улиди?эн? Туhактадаи-кэт, ?энэктэдэи-кэт эhин сатара. Мэнми улидэи, девгэи бакадаи эhин сара, букэкунди?эн, бараксакакун!
– Дюр hалгалкан, ко?норин дылилкан, эвуники эhалкан энинэ ачин этэн иhэврэ, – Агилкан гунэн. – Дюр hалгалкан эчэ дыгин hалгалкан бэй?э бирэ, эдягин-дэ! Би-кэ эhим мулана бэе hутэвэн син мэн ам?аи этэн сатара иргидэй.
– Эда тыкэн гунденни: дюр hалгалкан! – Тэмбекан эвки элэксийрэ. – Ичэкэл, дыгин hалгачи эчэ! Та?кал аямат, дыгин hалгачи эчэ! Минэвэ сомат урэчэ, эчэ, – тыкуливки Тэмбе.
Хутэкэн арай дюр ?алэканми эмкэдук ювчэ, hалгакардии согинтудявки. Тар дюр ?алэван ичэксэ, дюр hалганман ичэксэ, Тэмбекэн эhилэ дыгин hалгачи биhин, гунивки.
– Дыгин, дыгин hалгачи! – мэккусивки Тэмбе Агилканнюн.
– Мо?нон! – гунивки Агилкан. – Уhакан бинэ, hэгдыл гуннэвэтын эда эhинни долчатта? Дюр hалганин, дюр ?алэн ну?андун. Иhэвуксэ, тар-ты дюр ?алэтпи вади?ан синэвэ! Бэе ?алэн бутуннувэ ситавки: бэрвэ-кэт дявучавки, бэй?эвэ-кеивки. Эр-ты дюр ?алэтпи, иhэвуксэ, бэркэнэи оди?ан, бэй?э дылван hогди?ан! Бэеду дюр ?алэн, дюр hалганин бивки. Эдягин-кат, би-кэ эhим мулана ну?анман, – Агилкан гунивки.
– Колборвотын сигдэ улиде?нэнни, – Сигачан гунэн. – Тарит тар синэвэ бэе эвки аявра, тарит синэвэ бэе бэичивки. Минэвэ бэе эвки илэчэрэ, би бэенюн аят биде?нэм.
– Би нян бэе hоктовон ?энэде?нэм эрэгэр, – Оли гунэн, – бултари бэе hолторонин минэвэ улидевки. Бэе ачин оракин, экун аян эмэди?эн?
– Тар-ты, тар-ты!– гивчэр гуниллэ. – Мунду – геван?апты ороктово дегдывкил, са?а орокто аят иhэвдэн. Бэлэчивкил мунду бэел. Бэе ачин оракин, эру бивки.
Тыкэн гунмэтчэнэл, адуладявкил баканава. Тар некэдерэктын, дэлэмичэн сачари Э?ни эмэрэн арай. Иендитпи эмэкэвэ илуhинэн, hуруврун. Укумнитпи укуврэн, бэеткэнмэ, тадук эмкучиллэн:
Эйэгэн, эйэгэн! Акал hутэ!Эйэгэн, эйэген! Иhэвдекэл.Эйэгэн, эйэгэн! Ку?акан-hуркэн,Эйгэн, эйгэн, эвуники эhалкан,Эйэгэн, эйэгэн, ура?кай hутэн!Эйэгэн, эйэген! а?адякан-hутэ,Эйэгэн, эйэгэн, Тэмбе-баканан.Эйэгэн, эйэгэн, hэгды иhэвди?эс!Эйэгэг, эйэгэн, бэе-hуркэн оди?ас.Эйгэн, эйгэн, гэрбие ачин биhинни.Эйэгэн, эйэгэн, гэрбиес бакади?ав.Эйэгэн, эйэгэн, синэвэ гэрбиди?эв.Дыгин hалгаркар бака?атын,Дыгин hалгаркар бэй?эл ирги?этын,Умусли Умусликэн гэрбис бигин!