Шрифт:
3 тым наш хобіт дакульгаў да свайго ложка і заснуў зноў — ледзь не да паўдня.
Хутка ўсялякая стома пакінула яго ў тым цудоўным доме, і шмат было вясёлых жартаў, песень ды танцаў на золаку ды ўвечары. Цудоўны народ эльфы! Аднак і тутэйшае жыццё не на доўгі час захапіла Більба, бо ён заўсёды думаў толькі пра свой дом. Праз тыдзень, развітаўшыся з Элрандам ды ўручыўшы невялікія падарункі, якія Элранд згадзіўся прыняць, хобіт разам з Гэндальфам паехалі прэч.
Як толькі пакінулі даліну, нябёсы перад імі, на Захадзе, сцямнелі, і вецер моцна хвастануў дажджом.
— Так, добры ж тут травень! — сказаў Більба, якому дождж калаціў па твары. — Мы павярнулі спінай да легендаў ды вяртаемся дадому. А вось і першае прывітанне.
— Перад намі яшчэ доўгі шлях, — заўважыў Гэндальф.
— Але ж тое апошняя дарога, — адказаў Більба.
Яны даехалі да ракі, якая адзначала самую мяжу Дзіказем'я, і да броду пад крутым камяністым берагам, які вы, напэўна, памятаеце. Лета набліжалася, снег у гарах раставаў і таму рака паднялася, ды яшчэ дождж ішоў увесь дзень. Аднак горш ці лепш, яны пераправіліся і паспяшаліся наперад па апошняй дарозе сваёй прыгоды.
Ехалі амаль як і раней, хіба што кампанія была меншая ды маўклівая. Троляў больш не сустракалі. Але кожны паварот дарогі нагадваў Більба пра падзеі, што адбыліся год таму — а здавалася, дзесяць. Зразумела, Більба хутка пазнаў месца, дзе поні ўваліўся ў раку, і дзе гномы збочылі з дарогі да жудаснай прыгоды з Томам, Білам і Бертам.
Побач з гасцінцам знайшлі і схаванае гномамі золата троляў, нікш не кранутае.
— Ну, мне золата на мой век хопіць, — сказаў Більба, калі скарб адкапалі. — Лепей ты вазьмі яго, Гэндальф. Здаецца мне, знойдзеш, як яго выкарыстаць.
— Сапраўды, так! — сказаў чараўнік. — Аднак лепш падзелім, пароўну! Мне падаецца, што табе яно можа больш спатрэбіцца, чым ты сабе ўяўляеш.
Так што засыпалі золата ў мяхі ды нагрузілі на поні, якія з тае прычыны зусім не былі ўзрадаваныя. Падарожжа стала больш марудным: болыыую частку ішлі пехатою. Але мясцоваць навокал рабілася ўсё зелянейшая, травы было шмат, а па траве хобіт ішоў з вялікім задавальненнем. Ішоў сабе, выціраў пот з ілба шаўковаю насоўкай (не, зразумела, тых, што браў з сабою ў падарожжа, у яго не засталося, гэтую насоўку хобіт пазычыў у Элранда), бо цяпер разам з ліпенем падышло гарачае лета, і сонца ззяла ва ўсю моц.
Усё некалі заканчваецца, нават гэтая гісторыя, і вось нарэшце надышоў дзень, калі нашы падарожнікі дабраліся да межаў краіны, дзе Більба нарадзіўся й вырас, дзе кожны кавалак зямлі быў знаёмы і ягоным вачам, і нагам. Падняўшыся на пагорак, адкуль бачная была родная Строма, хобіт раптам спыніўся і сказаў:
Няма сканчэння для шляхоў,Заўжды ідуць далейДа земляў дальніх, гарадоў,Да цудаў і людзей,Праз зімні снег і чорны страх,Праз рэкі і лясы,Раскошу кветак на лугахI птушак галасы.Няма сканчэння для шляхоў,Праз горы ды гады,Але дамоў вярнуцца зноўНам суджана заўжды.Прайду праз полымя і цень,I смерць у імгле начной, —А потым рушу ў ясны дзень,I дом убачу свой.Гэндальф зірнуў на яго.
— Даражэнькі мой Більба! — сказаў ён. — Ну і справы з табою! Ты зусім не такі хобіт, які быў!
Яны праехалі па мосце, мінулі млын над ракою ды сталі акурат перад ўласнымі Більбавымі дзвярыма.
— Бацюхны! — закрычаў хобіт. — Што ж тут робіцца!
А там сабраўся велізарны натоўп, і народ усялякага кшталту (паважаны і ўвогуле нікчэмны) снаваў туды-сюды вакол дзвярэй, а некаторыя дык і ў дзверы, і з іх — нават ног аб кілімок не выціраючы, як заўважыў Більба, раззлаваўшыся.
Калі ён здзівіўся, дык «госці» здзівіліся значна больш. Бо аб'явіўся ён якраз у разгар аўкцыёну! Велізарная чырвона-чорная аб'ява вісела на браме, паведамляючы, што дваццаць другога ліпеня спадарамі Хапунам, Хапунам ды Схавайсам будзе распра-давацца маёмасць нябожчыка спадара Більба Торбінса з Торбы-Пад-Стромай, Строма, Хобітан. Пачатакроўна а дзесятай гадзіне. А зараз амаль надышоў час абеду, большасць рэчаў ужо паспелі распрадаць амаль за ламаны грош (як часцяком робіцца на аўкцыёнах). Більбавы сваякі Кайстра-Торбінсы нават вымяралі пакоі (сапраўды!), вылічваючы, ці змесціццатуды іх мэбля! Кара-цей кажучы, Більба палічылі мёртвым, і далёка не кожны быў узрадаваны пабачыць, што памыліўся.
Вяртанне спадара Більба Торбінса нарабіла шуму ва ўсім наваколлі: і пад Стромай, і за Стромай, і за Вадой-ля-Стромы, на тое не забыліся ні праз тыдзень, ні праз месяц. А са спадарамі Хапунамі ды Схавайсам, а таксама з іншымі падобнымі да іх клопаты цягнуліся доўгія гады. Шмат часу мінула, пакуль спадара Торбінса афіцыйна згадзіліся лічыць жывым. Асабліва цяжка давялося пераконваць тых, хто добра прыкупіўся на аўкцыёне. У рэшце рэшт, каб пазбавіць сябе дарэмных клопатаў ды захаваць час, Більба выкупіў большую частку ўласнай мэблі. А вось мноства Більбавых срэбных лыжак нейкім таямнічым чынам знікла, і ніхто іх нават краем вока не бачыў ды нічога пра іх не чуў. Сам Більба моцна падазраваў Кайстра-Торбінсаў. Са свайго боку, яны так і не згадзіліся лічыць Більба сапраўдным, і ніколі потым з ім у добрых стасунках не былі. Яны так прагнуш жыць у Більбавай утульнай норцы!