— Жаль які. Я маю на ўвазе, я б хацеў зноў іх пабачыць, — сказаў Більба сонна, — можа, яшчэ сустрэну на шляху дадому. А ці хутка мы назад?

— Як толькі пажадаеш, — адказаў чараўнік. На самай справе, мінула яшчэ некалькі дзён. Торына пахавалі гаыбока пад Гарой, і Бард паклаў Аркенстон на ягоныя грудзі.

— Няхай ляжыць тут, пакуль стаіць Гара! — сказаў Бард. — I няхай гэты камень прынясе ўдачу і дабрабыт усяму ягонаму народу, які будзе жыць тут!

На магільны камень Кароль Эльфаў паклаў Оркрыст, эль-фійскі меч, які аднялі ў Торына ў час ягонага палону. Песні кажуць, што меч пачынае свяціцца, калі набліжаюцца ворагі, так што на гномавую крэпасць немагчыма напасці знянацку. А там цяпер заўладарыў Дайн, сын Найна, і стаў Каралём-Пад-Гарой. 3 часам шмат гномаў сабралася ў ягоных старажытных залях. 3 дванаццаці кампаньёнаў Торына засталося толькі дзесяць. Філі і Кілі загінулі побач з ім, абараняючы тарчамі і ўласнымі целамі, бо ён быў іх кроўны — старэйшы брат іх маці. Астатнія засталіся з Дайнам, бо той добра абышоўся са скарбам.

Зразумела, ніхто больш не казаў пра падзел скарбаў адпаведна ранейшых планаў, да Баліна, Дваліна, Доры, Норы, Оры, Ойна, Глойна, Біфура, Бафура ды Бамбура — ці Більба. Аднак чатырнаццатая частка скарбаў золатам і срэбрам, простым ды апрацаваным, была дадзеная Барду, бо Дайн сказаў: «Мы шануем дамову, якую заключыў нябожчык, і ён цяпер мае Аркенстон ва ўласным валоданні».

Нават чатырнаццатая частка была набыткам, большым за скарбы шматлікіх смяротных каралёў. 3 таго набытку шмат золата Бард паслаў Гаспадару Азёрнага Гораду ды шчыра ўзнагародзіў сяброў і прыспешнікаў. А Каралю Эльфаў аддаў смарагды Гірыёна, якія даў Барду Дайн, бо Кароль любіў тыя самацветы больш за ўсе іншыя.

А да Більба Бард прамовіў вось што:

Багацце такое ж тваё, як і маё, хоць старыя дамовы і не маюць больш моцы, бо шмат хто цяпер мае дачыненне да здабычы і абароны скарбаў. Але ж, хоць ты і адмовіўся ад сваёй часткі, я не жадаю, каб злыя словы Торына, якія ён потым забраў назад, сталі праўдай. Ён казаў, што ты атрымаеш менш за ўсіх. Я ўзнагароджу цябе больш за ўсіх.

— За тое я вельмі ўдзячны, — сказаў Більба. — Аднак я нават рады пазбавіцца ад узнагароды. Крый нябёсы, як мне давезці тыя скарбы дадому без забойстваў ды вайны па дарозе? Я не ведаю. I што я буду рабіць з імі дома? Я ўпэўнены, лепей ім застацца тут, у вашых руках.

У рэшце рэшт, хобіт згадзіўся ўзяць толькі дзве невялікія скрыні, адну з золатам, другую са срэбрам, такія, што здольныя везці здаровы поні.

— Ну, мне ў самы раз, а больш і не трэба, — сказаў ён. Нарэшце надышоў час развітацца з сябрамі.

— Бывай, Балін! — сказаў хобіт. — Да пабачэння, Двалін, бывайце, Доры, Норы, Оры, Ойн, Глойн, Біфур, Бафур ды

Бамбур! Няхай вашы бароды ніколі не парадзеюць! — і, павяр-нуўшыся да Гары, дадаў — Бывай, Торын Дубатарч! I Філі з Кілі! Няхай памяць пра вас заўсёды жыве!

Потым гномы, стоячы перад Брамаю, нізка пакланіліся яму, але ж словы захраслі ім у горле.

— Да пабачэння, і шчасця табе, куды б ты не падарожыў, — сказаў, нарэшце, Балін. — Калі ты зноў наведаеш нас пасля таго, як залі нашы адновяць прыгажосць, вось тады баляванне будзе на зайздрасць свету!

— Калі здарыцца вам праязджаць праз мае мясціны, — сказаў Більба, — заходзьце абавязкова! Гарбата ўверачы, а чацвёртай гадзіне, аднак вы заходзьце, калі пажадаеце!

I пайшоў прэч.

Эльфійскае войска крочыла дахаты. Яне значна паменшы-лася, але многія з тых, хто засталіся жывымі, былі задаволеныя. Бо Поўнач зараз на доўгія гады зрабілася прыемным і мірным месцам. Цмок загінуў, гоблінаў перамаглі, а за зімой хутка прыйдзе вясёлая, добрая вясна.

Гэндальф з Більба ехалі поруч з Каралём Эльфаў, а непадалёк крочыў Беарн, зноў у чалавечым абліччы, смяяўся ды спяваў уголас на хаду. Так і рухаліся, пакуль не дабраліся амаль да межаў Ліхалесся, на поўнач ад таго месца, дзе пакідала лес Лясная Рака. Там спыніліся, бо ані чараўнік, ані Більба не пажадалі заходзіць у лес, хоць кароль і запрашаў іх да сваіх заляў. Яны мелі намер паехаць уздоўж паўночнага ўзлеску па пустэчы, што ляжала паміж лесам і пачаткам Шэрых Гор. Дарога тая была недарэчная і нудная, але цяпер, калі гоблінаў разбілі ды паразагналі, яна здавалася больш прыемнай за вусцішныя сцежкі пад дрэвамі. Болын за тое, і Беарн меў намер ісці гэтым шляхам.

— Бывай, Кароль Эльфаў! — сказаў Гэндальф. — Няхай квітнеюць лясы, пакуль свет яшчэ малады! I няхай квітнее ўвесь твой народ!

— Бывай, Гэндальф! — сказаў Кароль. — Жадаю табе і надалей з'яўляцца там, дзе патрэбны больш за ўсё, і дзе цябе менш за ўсё чакаюць. I чым часцей ты будзеш з'яўляцца ў маіх залях, тым прыямней тое будзе для мяне!

— Я запрашаю вас, — сказаў Більба, запінаючыся ды калупаючы зямлю нагою, — прыняць мой падарунак!

I працягнуў Каралю каралі са срэбра і жэмчугу, якія даў хобіту Дайн на развітанне.

— Чым я заслужыў гэткую пашану, о хобіт? — спытаў Кароль.

— Хм, э-э… здаецца мне, вы не ведаеце, — сказаў крыху збянтэжаны Більба, — што, хм, неяк трэба падзякаваць за вашу, э-э, дабрагасціннасць. Я маю на ўвазе, нават узломшчык мае сваё сумленне. Я выпіў шмат вашага віна і з'еў шмат вашага хлеба.

— Я прыму твой падарунак, о Більба Найвыдатнейшы з Узломшчыкаў! — сказаў Кароль сур'ёзна. — Ды наракаю цябе сябрам эльфаў. Усяго табе найлепшага! Няхай твой цень ніколі не паменшыцца (а тое красці стане занадта проста)! Бывай!