—Чаму ж так? – зацікавіўся Юрась.

— Баяцца той вежы. Абыходзяць, як магілу вісельніка. Нават мяне адгаворвалі ўнутр заходзіць.

— І чым тлумачылі?

— Рэха старых забабонаў. Памятаеш легенду, як сьмерць у ратушы замкнулі? Дык нібыта і цяпер сьмерць там. Хто ў вежы пабудзе – гамон… Ці звар’яцее, ці памрэ ў хуткім часе. Так што згодна старой легендзе – я ўжо на парозе таго сьвету, і за клямку ўзялася, – пажартавала я.

Але Юрась застаўся сур’ёзным, нават занадта.

— Праз мае рукі праходзіць шмат старых рэчаў. Вакол некаторых таксама – таямнічыя гісторыі. Але я пераканаўся, што ў кожнай такой нібыта бязглузьдзіцы – рэальная аснова. — Юрась трохі адкінуўся на сьпінку крэсла, так што пыльны сонечны прамень сьлізгануў па ягоных валасах – аднак сівее мой госьць! – і працягваў. — Пару гадоў таму прынесьлі мне куфэрачак на рэстаўрацыю. З чырвонага дрэва, італьянская праца 16 стагоддзя… Шашалем паедзены, расколаты – з мінулай вайны валяўся на гарышчы. Валяўся, бо славу меў, быццам няшчасьці прыносіць. То за князем Пацам нейкая сьвякруха з дапамогай яго ад непажаданай нявесткі пазбавілася, то жонка здрадніка-мужа пакарала… Цяперашні ўладальнік маёмасьць продкаў на гарышчы знайшоў і над забабонамі пасьмяяўся. Маўляў, для будучай ягонай жонкі, аматаркі антыкварыяту, лепшага падарунка няма. А я стаў рэстаўраваць, і пад накрыўкай знайшоў хітрае прыстасаваньне. Калі націснуць адразу на дзьве кветкі ў разьбе накрыўкі, з адной з іх на імгненьне высоўваецца шып… Маленькі, незаўважны… Але ўсё яшчэ востры. Можна здагадацца, што калісьці на ім была атрута. У сярэднявечнай Італіі такія сьмяротныя забаўкі былі справай звычайнай.

Пылінкі танцавалі ў промні апошняга восеньскага сонца, і ніякае маўчаньне не магло адняць весялосьці ў гэтых вечных мізэрных танцораў. Юрась нібыта вагаўся перад тым, як сказаць нешта важнае. Ну, пачынай жа…

— Паслухай… Калі табе патрэбная праца… Ці не згадзілася б ты вярнуцца да тэмы ратушы? Аркадзева жонка, Ліля, вядома, зараз у горы… Але цьвёрда абвясьціла, што ўсе планы забітага мужа спраўдзіць. І першае – выдасьць кніжку пра гісторыю старавежскай ратушы.

— Аркадзя яшчэ не пахавалі – а яна пра гэта думае? – абурылася я.

— Не дзівіся, Анэта, — усьміхнуўся аднымі вуснамі Юрась. —У іх, «крутых», такі сьвет… Без сантыментаў. Дык вось, Ліля прапаноўвае табе дзьве тысячы даляраў за падрыхтоўку тэксту.

Ён што, трызьніць? Юрась, зразумеўшы мой недавер, сьпяшаючыся, патлумачыў:

— Толькі не падумай, што гэта падман. Проста яна хоча, каб усё было зроблена да сарака дзён па сьмерці Аркадзя, каб атрымаўся гэткі падарунак нябожчыку… На вокладцы Баркуноў герб, унутры – Баркуноў партрэт. Ну і ў тэксьце – аб памерлым, ягоны клопат пра гістарычныя помнікі. Каб атрымалася невялікая кніжачка. Удава зьбіраецца раздаваць яе гасьцям на саракавінах. І Аркадзю – ушанаваньне, і, магчыма, спонсары знойдуцца дзеля будаўніцтва. Калі ты згодная – заўтра пад’едзем па аванс. У нас з табой усяго месяц на працу.

— «У нас»?—удакладніла я ня вельмі ветла.

— Мяне Ліля просіць гадзіньнікі адрэстаўраваць,— патлумачыў мой былы муж.— Каб для тваёй кніжачкі сфатаграфаваць іх ва ўсёй красе. Ну і табе дапамагу...

— Паслухай, даражэнькі… Колькі цябе ведаю, ты заўсёды ўцягваў мяне ў авантуры, якія заканчваліся для мяне кепска.

Юрась сядзеў моўчкі, гледзячы ў пусты кубак. І выглядаў вельмі няшчасным. Раптам ён ціха спытаў:

— Анэта, чаму ты болей ня выйшла замуж?

Ну вось, пачаліся сентыментальныя размовы, якіх мне меней за ўсё хацелася. Я ўклала ў адказ як мага болей сарказму:

— Не хвалюйся, не з-за цябе.

Ён ізноў панурыўся, нібыта мой адказ быў яму непрыемны. А на што ён разьлічваў? Што я ўвесь гэты час па ім плачу? Вось маё апошняе Няспраўджанае Каханьне, мастак-марыніст (уяўляеце, жыць на Беларусі – і маляваць выключна мора!), абдрапаў маё даверлівае сэрца грунтоўна… А гэты – за дзьвярыма душы. А за прапанову дзякуй… Дзьве тысячы даляраў – гэта год пражыць…

Я правяла Юрася да дзьвярэй, радуючыся, што ўдалося ня выйсьці за рамкі дзелавога візіту. Раптам мой былы муж нязграбна ўпаў перада мной на калені, ды яшчэ – ілбом у падлогу. Аж грукнула. Я адскочыла назад. А Юрась глуха прагаварыў, не падымаючы галавы:

— Прабач мне, Ганна. Я даўно мусіў гэта зрабіць. Столькі думаў – не наважваўся. Вось так – на калені… Вінаваты перад табой… Позна зразумеў, што ў шлюб – не гуляюцца. Каб ня я – у цябе б жыцьцё іначай склалася.

Я ня жартам раззлавалася. Дарэчы, і падлога нямытая, што зараз ён убачыць на сваіх нагавіцах.

— А ну, кінь выдурвацца! Можна падумаць, ты мяне спакусіў ды выгнаў, а я сьлязьмі залівалася, сыходзіць не хацела. Калі памятаеш, я першая дзьвярыма бразнула. І між іншым, не шкадую. А гледзячы на такія фокусы, дык проста радуюся, што гэткі… цуд даводзіцца цярпець нейкай іншай.

Юрась моўчкі падняўся (на каленях засталіся выразныя плямы бруду, сьведчаньне маёй негаспадарлівасьці), цырымонна пакланіўся, усё гэтак жа апусьціўшы вочы, і сышоў. Цікава, як ён патлумачыць жонцы, дзе гэта поўзаў на каленях? Але я не зьбіралася распытваць яго пра сямейныя справы. Вось так – без сантыментаў — з гэтым дзіваком можна.

Анэта стаяла на падлозе, выкладзенай белымі і чорнымі мармуровымі плітамі… Нібыта фігура ў шахматах, і зараз волатава рука працягнецца, каб пераставіць яе на іншую клетку…

А хіба ня так на самой справе?

Анэта ня памятала, колькі яна жыве ў гэтай вежы. Месяц? Два? Год? Усё жыцьцё? Нібыта нікога на сьвеце больш няма, акрамя насельнікаў ратушы – Бернацоні, яго сакратара, нізенькага, амаль карузьліка, чарнявага Энрыка, прыслугі Марцэлі ды яе самой, Анэты... А тое, што было раней – сон…

Не, Богуш ня сон… Сінія вочы, што глядзелі з такой любасьцю, іх злучаныя рукі і словы блаславеньня, прамоўленыя бацькам…

Анэта ведала, што і бацька, і… Багуслаў памерлі. Пошасьць… Чорная Сьмерць… Пан Гервасі абяцае, што ня дасьць прыйсьці сюды Чорнай Сьмерці. У пакой кожны дзень прыносяць абярэмі сьвежага ядлоўцу... Вохкія сьвечкі напаўняюць пакой цяжкім водарам. Пан Гервасі кожны дзень ходзіць у горад, выконвае загад Вялікага князя — лекуе тых, каго можна лекаваць, тлумачыць, як змагацца з пошасьцю. І не баіцца захварэць. Ня дзіва – Анэта бачыла, на якія цуды ён здатны… Жалеза ў ягоных руках гнецца, нібыта васковае… Сьвечка запальваецца без агню. На чыстым пергаменьце зьяўляюцца літары, напісаныя чырвонай фарбай. Раней Анэта падумала б – вядзьмак і заклікала б да Прасьвятой Дзевы і апякункі сваёй, Сьвятой Ганны, каб выбавіцца ад нячыстае сілы. Але вунь яны, выявы Прасьвятой Дзевы, і Сьвятой Ганны, і Архангела Міхаіла, барацьбіта з нечысьцю, і самога Госпада нашага… І пан Гервасі беспакаранна глядзіць у іх цёмныя вочы, і нават хрысьціцца. І крыж носіць, у якім часьцінка Жыватворнага Крыжа Гасподняга… Але ж толькі сьвяты затворнік можа спадзявацца на анёльскую дапамогу, каб рабіць цуды… Варта паглядзець на лекаравы калігі з даўжэзнымі, як буслава дзюба, насамі, набітымі дзеля захаваньня формы мохам, расшытыя перлінамі і каштоўнымі камянямі, на жупан з княскага ядвабу з дыяментавымі гузікамі – якая тут адсланёнасьць ад сьвецкіх звабаў! Праўда, княскі лекар кажа, што яго цуды – зусім ня цуды, а навуковыя досьведы. Але Анэце ўсё роўна страшна і тужліва, нібыта яна трапіла ў ваўчынае логвішча і мусіць прывыкаць да ваўчынага духу. Чаму ён трымае тут яе? Чаго хоча? Гвалту? Дачку шляхціца ў Вялікім Княстве Літоўскім ня можа беспакарана згвалціць нават князь, а ня тое што бязродны іншаземны лекар… Ды нічога падобнага на пажадлівасьць не мільгае ў вузкіх чорных вачах Бернацоні. Толькі цікаўнасьць… Як да дзівоснага зьвярка. Ён часта размаўляе з ёю. Загадвае рабіць незразумелыя рэчы. Напрыклад, кладзе на стол два маленькія шарыкі – белы мармуровы і чорны з нефрыту. Кажа ўзяць белы... Анэта выконвае – яна не наважваецца аслухацца. «Паглядзі ўважліва, ты памылілася, ён чорны»,— сурова гаворыць пан Гервасі і пільна глядзіць у вочы Анэце. Так пільна, што ў той злёгку кружыцца галава, і нават пачынае здавацца, што шарык, які яна трымае, сапраўды чорны. Вось Богуш пасьмяяўся б над ёй… «Я ўзяла белы»,— нясьмела кажа Анэта. «Не, чорны… Пакладзі яго і вазьмі белы…»,— упарціцца лекар. Але Анэце ня сьмешна ад бязглуздай дзіцячай гульні. У роце – прысмак медзі. «Прабачце, але ў маёй руцэ белы шарык… А там – чорны…»,— шэпча. Словы вымаўляюцца цяжка, нібыта ілжэ. Пан Гервасі раздражнёна ўстае, нешта мармыча на незнаёмай мове… Але дзяўчына адчувае, што ён злуецца не на яе, а на сябе. Назаўтра ўсё паўторыцца… Навошта? Як добра было б сысьці дадому… Але вокны і дзьверы іхняга дому, напэўна, забітыя, і пазначаныя белым крыжам. Дом, куды заходзіла Чорная Сьмерць.