Не, Паўль не мог ведаць, што ўкрадзенае дабро схавана ў шапачцы, якую ён падкідваў угору, пазіраючы на цудоўнае асенняе неба.

Гэта было на другі дзень. Сэрца яе сутаргава сціскалася кожны раз, калі яна ўспамінала аб ім, але цяпер ёй што б там ні было патрэбна ўспомніць усё да канца. Са Стакгольма прыйшоў указ, што божы суд неабходна разумець так: усе тры абвінавачваемыя аднолькава вінаватыя, і іх трэба пакараць смерцю праз павешанне.

Яна была там, калі прыгавор прыводзілі ў выкананне, была дзеля таго, каб людзі, якіх яна любіла, ведалі, што ёсць на свеце чалавек, які верыць у іх і смуткуе. Але дзеля гэтага наўрад ці патрэбна было ісці на ўзгорак вісельнікаў. Пасля божага суда настрой у людзей стаў іншым. Усе тыя, хто акружалі яе перад салдацкім частаколам, былі цяпер добрыя з ёю. Людзі разважалі ды меркавалі між сабой, а потым вырашылі, што божы суд патрэбна разумець так: усе тры абвінавачваемыя невінаватыя. Бо стары генерал дазволіў усім тром выкінуць па дзве шасцёркі. Значыць, і разважаць тут больш няма чаго. Генеральскага пярсцёнка ніхто з іх не браў.

Калі вывелі трох сялян, пачуўся ўсеагульны страшны лямант. Жанчыны плакалі, мужчыны стаялі, сціснуўшы кулакі і сцяўшы зубы. Казалі, што быць, маўляў, прыходу Бру разораным, як Іерусаліму, бо там пазбавілі жыцця трох бязвінных мужчын. Людзі выкрыквалі словы суцяшэння прыгавораным да пакарання смерцю і здзекваліся з катаў. Безліч праклёнаў пасылалася на галаву ротмістра Лёвеншольда. Казалі, быццам ён пабываў у Стакгольме і па яго віне прыгавор божага суда вытлумачылі на шкоду абвінавачваемым.

Але, ва ўсякім выпадку, усе людзі, разам з Марыт лічылі падсудных невінаватымі і верылі ім, а гэта дапамагло дзяўчыне перажыць той дзень. І не толькі той дзень, але і ўсе астатнія дні — да гэтага часу. Калі б людзі, з якімі ёй давялося сустракацца, лічылі яе дачкой забойцы, то яна не ў сілах была б вынесці цяжару жыцця.

Паўль Эліясан першым узышоў на маленькі дашчаны памост пад шыбеніцай. Спачатку ён кінуўся на калені і пачаў маліцца богу, потым звярнуўся да святара, які стаяў побач з ім, і пачаў аб нечым прасіць яго. Затым Марыт убачыла як пастар зняў з яго галавы шапачку. Калі ўсё было скончана пастар перадаў Марыт шапачку і апошняе прывітанне Паўля. Ён паслаў ёй шапачку ў знак таго, што думаў пра яе ў свой перадсмяротны час.

Як ёй магло нават прыйсці ў галаву, што Паўль падарыў бы ёй на памяць шапачку, калі б ведаў, што ў ёй схавана крадзенае дабро? Не, калі ўжо і было што надзейнае на свеце, дык толькі адно: Паўль не ведаў, што пярсцёнак, які быў надзеты на пальцы нябожчыка, — у шапачцы.

Хутка нагнуўшыся, Марыт Эрыксдотэр узяла шапачку, паднесла яе да вачэй і пачала ўважліва разглядаць. «Адкуль магла ўзяцца ў Паўля гэта шапачка? — падумала яна. — Ні я, ды і ніхто іншы ў сядзібе не вязаў яе яму. Відаць, ён купіў яе на кірмашы, а магчыма, памяняўся з кім-небудзь».

Яна яшчэ раз перавярнула шапачку, разглядваючы ўзор з усіх бакоў. «Калісьці гэта шапачка была, напэўна, прыгожая і новая, — падумала яна. — Паўль любіў рознае прыгожае ўбранне. Ён заўсёды быў незадаволены, калі мы ткалі яму шэрыя саматканыя кафтаны. Ён хацеў, каб саматканае сукно яму заўсёды фарбавалі. А шапачкі ён любіў часцей чырвоныя, з вялікім кутасікам. Гэта несумненна прыйшлася яму па густу».

Адклаўшы шапачку, яна зноў абапёрлася аб поручань, імкнучыся перанесціся ў мінулае.

Яна была ў лесе той самай раніцай, калі Інгільберта напалохалі да смерці. І бачыла, як Паўль разам з яе бацькам і дзядзькам стаяў, схіліўшыся над трупам. Абодва старыя вырашылі, што Інгільберта трэба перанесці ўніз, у даліну, і накіраваліся насячы галля для насілак. А Паўль на момант забавіўся, каб разгледзець Інгільбертаву шапачку. Яна яму вельмі спадабалася. Шапачка была ўзорыстая, звязаная з чырвонай, сіняй і белай пражы, і ён непрыкметна памяняў яе на сваю. Ён зрабіў гэта без усялякага дрэннага намеру. Магчыма, ён проста хацеў пафарсіць крыху ў ёй. Ягоная ўласная шапачка, пакінутая ім Інгільберту, вядома ж, была не горшая за гэту, але не такая стракатая і не так адмыслова звязаная.

А Інгільберт зашыў пярсцёнак у шапачку, перш чым пайсці з дому. Магчьма, ён думаў, што за ім будзе пагоня, і таму спрабаваў схаваць яго. Калі ж паваліўся, нікому і ў галаву не прыйшло шукаць пярсцёнак у шапачцы, а Паўлю Эліясану і тым больш.

Напэўна, так яно і было ўсё. Яна магла б паклясціся ў гэтым, але трэба ўсё ж пераканацца да канца.

Марыт паклала пярсцёнак у сундук і з шапачкай у руках пайшла на двор для жывёлы, каб паразмаўляць з даглядчыцай жывёлы.

— Выйдзі на святло, Мэрта, — крыкнула яна ў цёмную глыбіню хлява, — і дапамажы мне з узорам, а то адной ніяк не разабрацца!

Калі даглядчыца жывёлы выйшла да яе, Марыт працягнула ёй шапачку.

— Я ведаю, што ты майстар вязаць, Мэрта, — сказала яна. — Я хацела пераняць гэты ўзор, ды не магу ў ім разабрацца. Глянь жа сама! Ты ж вельмі вопытная ў гэтай справе: куды мне да цябе!

Даглядчыца жывёлы ўзяла шапачку і паглядзела на яе. Відаць было, што яна вельмі здзівілася. Выйшаўшы з ценю, які адкідвала сцяна хлява, яна зноў пачала аглядаць шапачку.

— Адкуль яна ў цябе? — запыталася Мэрта.

— Яна праляжала ў мяне ў сундуку шмат гадоў, — адказала Марыт. — А чаму ты ў мяне пытаешся?