Вяртанне
вернуться

Аркуш Алесь
Шрифт:

ЖЫТА

Я ніколі не бачыў такога жыта: як лес, як мора, як сусвет. Яно разумнае жыта, яно жыве. Чую — у жыце плача немаўля. Я ўрываюся пад шаты калосся. Бягу — і плач сцёгае па твары. Спыняюся — і плач знікае. Дарэмныя мае пошукі. Марныя мае патугі. Знямога дзьме сустрэчным вятрыскам. Я знямогся ўшчэнт. Ледзь жывы я падаю на дол. Плач адразу знік. «Ці не трызнілася мне?» — зацеплілася думка, і я спрабую супакоіць сябе. Ды пошапт калосся свідруе душу.

ЦІШКАВАЕ ПОЛЕ

Дынастыя рахманых вепрукоў наведвае ў цямрэчы Цішкавае поле, дзе некалі садзілі людзі бульбу, дзе засталіся пудзілі з мяхоў, ў якіх гаспадары прывозілі ўгнаенне. Шукаюць безупынна і нястомна свае ўлюбёныя прысмакі, — штурхаюцца, бяскрыўдна рохкаюць адзін на аднаго. Нішто не замінае справе ноччу, але ўсё роўна асцярога не знікае, бо ля дарогі засталося гумавае кола і дзве рыблёўкі ў хмызняку схаваны, — напэўна вернуцца гаспадары.

СТАРЫ ДУБ

Гайдаюць пругкія галіны, Сваволяць жалуды-малечы. Спякотных тыдняў успаміны Дуб занатоўвае пад вечар. Забыўся на мясціну гэту Пяшчотны дождж сівых абшараў. Ды ведаю, наложыць вета На сьпёку колішняя хмара.

НЕМАЎЛЯ

На сьнезе знайшлі немаўля — У неба глядзіць і не плача. Далонька сьціскае імя — Адзіную спадчыну. Марозу яго не працяць, І снег не пячэ халадэчай. Гілі ўслед за сонцам ляцяць, І бачыць іх толькі малеча. Ніякіх не ведае слоў, Свабода — дзіцяці калыска. Існуе ў сусвеце яно Як снег, як мароз, як вятрыска.

* * *

Шукае лекавыя травы Сабака брудны, нехлямяжы. Паміж няіснасцю і явай Прашкандыбае — зноўку ляжа. Няўжо не знойдзе і загіне? Няўжо ў Чырвонай кнізе лекі? Цвітуць у дворыках вяргіні, Буяюць флёксы ля аптэкі.

СТАЛЁВАЯ РЫБА

Рыба губляе луску — Сталь дамагаецца цела. Па металёвым пяску Рыба знямогла ляцела. Чуеш — як скрыгат расце, Воды стаўбурацца ў гудзе? Безліч смяротных асцей Рэчцы патрапілі ў грудзі. Бачыш — хвалюецца сталь, Срэбныя воды ўскіпаюць? Чайка і хлопчык-вудаль Марна ратунку гукаюць. На металёвым пяску След пісягом застаецца. Рыба, згубіўшы луску, Блешняй сама абярнецца.

МАТЧЫНАЕ ХВАЛЯВАННЕ

Доўгі вятрыска люляе бярозу, Дужы вятрыска люляе рабіну. Шолахі вабяць паволі да роздуму: Як там адзінаму сыну?

ВЯРТАННЕ

Маці

Са сталага твару згаліў я касмічную змору. І вочы вандроўніка зеўраць нібыта парэзы. Яшчэ не аціхла ў вушах завыванне матораў, А я ўжо бягу да цябе, барадаты гарэза.

НЕВЕРАГОДНАЕ ЗДАРЭННЕ

Купка хлопцаў растала таемна Адвячоркам ля ног вербалоза. Як у кніжках Станіслава Лема, Адбывалася метамарфоза. Тая сцежка, дзе хлопцы пасталі, Ваўкалакаў не ведала, пэўна: Як анёлы, там людзі ляталі І саюз ашчаджалі крэўны. Ўсё квітнела, спявала, бруіла… Кожны гмах — як стварэнне прыроды. Дабрыню невядомая сіла Выкрасала паміж электродаў. Колькі цудаў яны прыкмячалі: Трактар жвавенька рухалі промні! Каб не лыпаць дарэмна вачамі, Падзялілі — каму што запомніць. Як будуюць — цікавіўся першы. Як лятаюць — наступнага клопат. Я складаў іншамоўныя вершы, Пераймаў цудадзейны вопыт.

ТРАСКА

У кансероўцы зварухнулася траска. І плаўнікі запрацавалі, што вінты. У плаўнях морквы і лаўровага ліста Яна ўсплывала са статычнае вады. Марудзіць час… лятуць вякі… Траска ўсплывае — новы мацярык. Ня ведаюць спакою маракі. Лунае акіянам рыбін крык.

НАФТАПРАВОД

Паток ільсняны халепнай цячэ. Прыборны зрок пільнуе абмяленне. Хада падземная ўяўляецца лягчэй, Калі хавае ноч свае праменні. Нябачная, няспынная рака Слухмяна круціць колы механізмаў: Бульдозера, дарожнага катка І сродкаў трансагенства і турызму. Паток ільсняны рухае прагрэс. Старэнькі драндулецік-небарака Спрабуе ля калонкі А-Зэ-эС Шлях паліва ўявіць да бензабака.

ВОЎК

Я заплюшчваю вочы і бачу ваўка. Ведаю: ён мой вораг. — Каб ты спарахнеў! — крычу што ёсць моцы. — Каб ты захлынуўся крывёю сваіх ахвяраў! Я паслабляю павекі — гляджу. Воўк не зьнік, але, нібыта спужаўшыся, адбег на бяспечную адлегласць. — Каб ты спарахнеў! — крычу яшчэ мацней і, раз’ятраны, подбегам набліжаюся да яго. Я трызню помстай! Я вар’яцею ад злосці! Воўк валюхаста пабег мне насустрач. Ад гэтага я раз’юшваюся ўдвая. Я сам раблюся падобным да ваўка. Няхай! Няхай да д’ябла! Няхай да ваўкалака! Бо шэры — мой вораг! Я трызьню помстай! Яшчэ імгненне — і я пашкамутаю гэтую погань! Побач прабег куртаты сабачка. Цяжка дыхаючы, я спыняюся, заплюшчваю вочы і бачу Ваўка.