– Але ж у мяне яшчэ больш за палову. Пачакайце троху, я хутка сыду і пакіну кнігу на лаве, – адказаў я.

– Лепей вы мне патэлефануйце, – сказаў бомж і працягнуў сваю зробленую з кніжнай старонкі візітоўку, на якой былі два нумары: адзін вэлкомаўскі, а другі эмтээсэсаўскі.

– Добра, – адказаў я, – а як увогуле жыццё, чаго сёння назбіралі?

– Ат... з большага папсня: Усцінава, Данцова, Нязнанскі, Хадановіч, Даніэла Сціл, Марыніна... Ну, я пайду, не забудзьце патэлефанаваць.

– Канечне. Удачы.

Пасля Новага года з ежы застаўся толькі кетчуп і штучны бессахарынавы цукар у таблетках, якім мы цяпер і сілкуемся. Успамінаў увогуле ніякіх, толькі бясконцае храбусценне пластыкавых шкляначак і стрэлы шампанскага, перамешаныя з выбухамі гавёнай піратэхнікі. Замест падарункаў – пустыя бутэлькі, каляровыя бліскучыя абгорткі ад цукерак і падраныя канверты. Елка і шафа паваленыя на бок, дыван прапалены недапалкамі, запэцканы воскам ад свечак, маянэзам і яшчэ нейкай хрэнню. Дзед Мароз ляжыць у прыбіральні з абванітаванай барадою і акрываўленым мурлом. У пабітае акно кухні залятае халоднае свежае зімовае паветра і першыя за апошнія паўгода сонечныя промні, гледзячы на якія, разумееш, што ўсё будзе добра, бо ў новым годзе інакш і не можа быць.

Я засынаў і чытаў Хармса, шмат Хармса, 92 старонкі ў цвёрдай вокладцы з выдатным пераплётам, суцэльнага Хармса. Сніў Хармса, прачнуўся і зноў чытаў Хармса. Снедаў і чытаў Хармса. Па тэлевізіі глядзеў аўтарскую перадачу пра Хармса. Пайшоў на працу і ў тралейбусе чытаў Хармса: не саступіў ніводнага месца, нават інваліду, што згубіў нагу ў трыццаць чацвёртым (Ангарская-4 – Зялёны Луг-7), нават цяжарнай жанчыне, маці-гераіні, што збіраецца нарадзіць ужо трэцяга хлопчыка з прыроджанай гераінавай залежнасцю, нават не прабіў аніводнага талончыка, бо ўсе былі скарыстаныя замест туалетнай паперы ў прыбіральні на вакзале, дзе я між іншым нервова паліў танныя папяросы і чытаў Хармса. На працы я клеіў канверты з прачытаных 136 старонак Хармса, а ў абедзенны перапынак зноў чытаў Хармса. Потым я ехаў дамоў на аўтобусе і чытаў Хармса, нават выпадкова саступіў адно месца, бо мне трэба было перасесці на іншы аўтобус, у якім я дачытваў 204-ю старонку Хармса. Потым я прыйшоў дадому, зайшоў у прыбіральню, а там сядзіць Хармс і чытае мяне... Вось чаму я сёння цэлы дзень ікаў.

– Прабачце, – кажу я.

– Нічога-нічога, – кажа Хармс, – усё нармалёва.

Я іду на кухню, бяру з лядоўні рондаль з супам. Хармс застаецца сядзець у прыбіральні. Пэўна, і дагэтуль сядзіць. Чытае.

Я шпацыраваў па Нямізе, вяртаўся з карпапартыйнай вечарыны на сядзібе БНФ, арганізацыі, сталым членам якой быў яшчэ мой дзядуля, ён у гады вайны працаваў калабарантам і паклаў, як мовяць сведкі, каля ста партызанаў і трох мірных жыхароў, што хавалі на гарышчы танк. Калі “чырвоныя камунякі” ўсё ж такі перамаглі, мой дзед сышоў у лясы і хаваўся там ажно да 1991 года, тады яго знайшлі і падаравалі кватэру ў цэнтры Менска, якую, праўда, у 1995 канфіскавалі, і дзед зноў сышоў у лясы, але гэтым разам ён у іх ужо не хаваўся, а працаваў на лесапавале, а вольны час бавіў за кратамі, дзе харчаваўся і кватараваў за дзяржаўны кошт.

Якім чынам я трапіў з Новамашэраўскага праспекта, дзе месціцца наш офіс, на Старамашэраўскі, мне дакладна невядома, таксама я не памятаю, што мы святкавалі, колькі пілі і з кім. Пэўна, прапівалі чарговы замежны грант, які гэтым разам папрасілі аддаць адразу алкаголем. На Нямізе ж адзначалі чарговае, ужо штомесячнае свята горада, на якое гэтым разам звезлі вязняў з навакольных турмаў, на хвілінку мне нават падалося, што я бачыў сярод іх майго дзядулю, але гэтая фата-маргана хутка знікла. Былі там і выдатнікі-пэтэвэшнікі, і сябры варожай нам арганізацыі, вядомай як БРСМ. Я важна ішоў па праспекце, несучы ля самога сэрца значак, на якім было напісана: “За свабоду”, і спяваў песні, спрабуючы перакрычаць шматтысячны натоўп і папулярную музыку з вялізарных рэпрадуктараў. Да мяне падышлі людзі ў цывільным з прыветнымі ўсмешкамі і двума шарыкамі – чырвоным і зялёным. Яны папрасілі даць пакарыстацца значкам, які я даверліва аддаў і пайшоў далей. Пасля, праз шмат гадоў, я пабачыў яго ў музеі КДБ побач з плоймай джынсавых і чорных стужак, тэрмасаў, бутэлек гарэлкі і парнаграфічных часопісаў замежнай вытворчасці.

Калі я наступным ранкам ачуняў і не знайшоў ля сэрца сваёй гордасці, я вельмі здзівіўся і пачаў пакутліва згадваць падзеі ўчорашняга дня. Перад вачыма з’явіліся твары маіх выпадковых знаёмых, што пазычылі ў мяне значак. Дзякуючы характэрным асаблівасцям іхнага аблічча я прыйшоў да высновы, што гэта былі прадстаўнікі спецслужбаў. Калі я расказаў пра сваю трагедыю на наступнай карпапартыйнай вечарыне, мяне выключылі з партыі і сказалі, каб без значка не вяртаўся. Я не ведаў, што рабіць. У мяне пачаўся запой. Калі я прапіў свой апошні грант, у мяне з'явіўся план, які я спаліў.

Я кінуў універсітэт, асабліва не шкадуючы пра гэта, бо зусім нядаўна здаў дзяржіспыт і быў пераведзены на пяты курс. Наступнай восенню я проста не з'явіўся на заняткі, а пайшоў у ваенкамат і запісаўся ў марскія коцікі, але праз недарэчную памылку замест коцікаў трапіў у свінкі, куды мяне з радасцю ўзялі, бо ім якраз былі неабходныя спецыялісты ў вобласці лінгвістыкі і перакладу эканамічных і грамадска-палітычных тэкстаў. Ва ўніверсітэце ж думалі, што я прадаў радзіму і з'ехаў мыць амерыканскі посуд, фарбаваць амерыканскія платы, атрымліваць амерыканскія тыпсы, красці амерыканскія шмоткі з амерыканскіх супермаркетаў і маркетаў паменей.

Пасля прысягі нас павялі рабіць ганаровыя наколкі, і тут мяне ледзь не папалілі, бо знайшлі на маёй спіне велічэзную выяву “пагоні”. Яе мне зрабілі бывалыя апазіцыянеры з беларускамоўнага сёмага “Э”, калі я вучыўся ў шостым класе.

– Што гэта за хуйня на кані? – запытаў ў мяне сяржант.

– Гэта Будзёны, – адказаў я, каб не выкрыць сябе, і зрабіў хвалісты рух лапаткамі, а “Будзёны” на маёй спіне памахаў мячом у адказ.

– Добра, тады запішам цябе ў кавалерыю. Вас навучаць змагацца з няўзброеным ворагам у гарадскіх умовах.