— Без цябе мы нулі.

У завулку, дзе дом старшыні, тоўпіліся людзі, май жа, уся рабочая сіла сяла, бо стаялі хлопцы, дзяўчаты, маладзіцы i старыя жанчыны. Пасярод вуліцы — стол, засланы белым абрусам. Пыльчанка не мог падкаціць на машыне да гэтай жывой загарадзі. Загадаў шаферу спыніцца воддаль. «Жыгулі» прашмыгнулі за «Волгай», у якой жаніх пад’ехаў да людзей.

Зайгралі два ці тры баяны. Воклічы. Смех. Натоўп абкружыў машьшы. I Уладзімір Паўлавіч не бачыў, як ішла «купля — продаж» нявесты. Цікаўнасць яго не знікла, хацелася пабачыць, як гэта адбываецца. Але ж… пасада i мінулагодняя пастанова. Яны вымусілі адлучыцца ад урачыстасці, адысці ў бок ад народа. Разумеў, што раздражняцца не да месца. Можаш не ўдзельнічаць, але паводзь сябе па-бацькоўску. Аднак усё роўна настроіўся супраць свата: наладзіў спектакль у рабочы час, калі ідзе сяўба! Ведаў, што жанчынам няма яшчэ чаго ў гюлі рабіць, даволі трактарыстаў i анератараў сеялак. Але псіхалогія кіраўніка — заразная рэч, i на вяселлі сына на першьш плане думкі пра сяўбу. Не, хітраваў сам з сабой. Не ў сяўбе справа, не за сяўбу ім з Пустаходам могуць запісаць — за традыцыю. Ад гэтага было брыдка, мацнела раздражнёнасць.

Павольна паўз хаты i платы наблізіўся да натоўпу. Там усталяваліся ўжо адносны парадак i цішыня. Людзі адступілі ад стала, утварыўшы жураўліны клін. На стале стаяла батарэя пляшак, выходзіць, не толькі з тае торбы, якую перадала жаніху Тамара. Гэта яшчэ больш настроіла супраць Пустахода.

«Ох, нарываецца Іван на вымову».

Глеб з дружкамі па рэжысуры Тамары частавалі людзей віном i гарэлкай. Дасціпныя маладзіцы яўна рабілі «скаромныя» пажаданні, бо выбухнуў смех.

На шчасце, на Пыльчанку не звярнулі ўвагі, хоць ведалі многія, выкупу не патрабавалі — далікатныя людзі, i ён непрыкметна мінуў небяспечную зону. З Іванам сутыкнуўся тварам у твар. Нават не пазнаў свата. Новая генерацыя старшынь — багатыя людзі, інтэлігенты. На рабоце адзетыя па-рознаму, але на пленумы, сесіі, нарады прыязджаюць, што тыя дыпламаты — у дарагіх касцюмах, у модных сарочках, імпартных гальштуках. Адзін Пустаход нязменна іграў мужычка, нават тады, калі ехаў у Гомель ці Мінск. Клятчастая байкавая кашуля, пакамечаны пінжачок, зімою — у валёнках з галёшамі, вясной i ўвосень — у ботах. Былы першы неаднойчы прабіраў яго за гэта: «Кулак ты, Іван Іванавіч». — «Я ў балотах жыву». — «Якія балоты! У цябе асфальт праложаны, а ты ў дзедаўскіх галёшах у райком ездзіш. Пасаромейся людзей».

А тут паўстаў перад Пыльчанкам элегантны мужчына. Высокі, па-маладому стройны (хоць увогуле Пустаход сутуліўся), адзеты ў цёмна-шэры, вельмі ладна падагнаны касцюм, шэры з чырвонымі палоскамі — у тон касцюму — гальштук. Нават галава змянілася — добра прычэсаныя чорныя валасы з сівізной на скронях; мабыць, раней ён не стрыгся ў добрых цырульнях, а тут пастрыгся ў Гомелі ці ў Мазыры. А вусы нафарбаваў, ці што, — не такія пракураныя, як звычайна. Пустахода часта пыталі: «Іван, як табе ўдаецца не сівець? На такой рабоце! I пры тваім цыганскім абліччы».

Пастараўся Пустаход прыхарошыць сябе да вяселля дачкі! Адчувае ўрачыстасць! А ён, Пыльчанка, у штодзённым касцюме, няхай сабе i нядрэнным, але ж есць лепшы, аднак прынцыпова адмовіуся надзець яго, хоць Вольга i настойвала.

— А я падумаў, цябе Бацюта перахапіў, што не відаць нідзе.

— Баяўся выкуп плаціць. Аднак арганізаваў ты вадапой, я табе скажу. Вадзічку святую з Прыпяці браў? Сяло сабраў.

— А ты засеў, як камандуючы, у тылавым акопе i назіраеш ход аперацыі.

— Нагоніць нам Сіняк сінякоў.

Пустаход бліснуў цыганскімі вачамі.

— Уладзімір Паўлавіч! Каго ты баішся? Гаўно твой Сіняк перад такімі зубрамі, як мы з табой.

— Сівы ты зубр, a выстаўляешся, як п’яны заяц. Сёння ты смелы, а на бюро штаны будуць трэсціся.

Пустаход засмяяўся.

— Будуць. Але… не бойся!..

— Мае становішча зразумей. Мяне пацягнуць вышэй… на бюро абкома.

— Уладзімір Паўлавіч! Я ж цябе ведаю смелым чалавекам.

— Не забывайся пра кампанію. Я баюся кампаній. Па шапцы я атрымоўваў, як правіла, у час кампаній. Некалі, малады i гарачы, я выступіў супраць круглых кароўнікаў. Недурны быў чалавек першы, а картачку мне запэцкаў. «За што, Іван Мацвеевіч?» — «За непавагу начальства. Любі, Валодзя, начальства». Гумарыст быў твой цёзка.

— Цяпер наадварот: ідзе прыстрэлка па началь ству. I яно забіраецца ў бліндажы.

— Вось туды, у «бліндаж», i пойдзе сігнальчык пра твой вадапой. Не думай, сігнальшчыкі i ў цябе ёсць.

— Ды ёсць.

— Што там у цябе на чарзе па сцэнарыі?

— Не бойся. Царкоўнага абраду не будзе. Паабедаем — i ў дарогу. Маглі, між іншым, i ў сельсавеце загіісацца. Тут ты праўду кажаш: лішні шум нам з табой без патрэбы.

— Я згодзен быў на любы варыянт, ты знаеш. Але Ірына i яе саюзніца Вольга…

— СаюзЦц у яе многа. Любяць мае бабы пашумець. Лізу выдавалі — тыдзень гулялі. Ад таго, ка жуць, i сям’я добрая. A ўрэшце — чаму i не пагуляць?

Народ мудры: умеў працаваць, умеў i святкаваць. Якія вяселлі былі!

Моладзь яшчэ шумела каля стала. Заліваліся баяны. Нейкая маладуха сыпала жартаўлівыя час тушкі. Але сталыя людзі разыходзіліся: спектакль завяршаўся. Сваякі ці запрошаныя заходзілі ў Пустаходаў двор.

З’явілася нявеста. Да таго не відаць яе было, што Уладзіміру Паўлавічу спадабалася. Паслядоўнасць рытуалу не помніў, але, па яго логіды, сустракаюць жаніха без нявесты, няхай спачатку «купіць» яе. Наіўна, але паэтычна.

Будучая нявестка даўно падабалася Уладзіміру Паўлавічу. I прыгажосцю сваёй. I сур’ёзнасцю — да жыцця, да навукі. Харошы ўрач расце. А ён, сталы чалавек, бацька, гаспадар, больш за ўсё цаніў у моладзі сур’ёзнае стаўленне да справы. Гэтакі ж i Глеб — улюбёны ў энергетыку. Барыс, дьпс той усё лае, авіяцыю сваю ў тым ліку. Але гэта, відаць, таксама праява сур’ёзнасці — усё крытыкаваць, ва ўсім сумнявацца. Не пустое гэта адмаўленне, хоць часам разважанні старэйшага сына, афіцэра, здаваліся непатрыятычнымі i трывожылі: уліпне ў гісторыю са сваім характарам.