— Ды вы што! Праз горад, міма станцыі машыны не пускаюць. Вунь які круг робім, — ён паказаў рукой на поўдзень, у палявую прастору, што танула ў паўднёвай смузе, задумаўся, уздыхнуў: — Бачу, назад вас не адашлеш. Добра, я давязу вас на першай жа машыне. А цяпер адпачніце. Але хвіліначку…

Кінуўся ў будку; трэба было перад тым, як запрасіць жанчын, прыбраць сляды мужчынскай неахайнасці.

Яны паверылі яго абяцанню i паслухмяна ўвайшлі ў чыгуначную будку, дзе была прахалода, але паветра вільготнае i цяжкое, ударыла ў насы пракіслаю страваю, відаць, яшчэ ад былых гаспадароў —сям’і будачніка, потнымі анучамі, газаю.

— Прабачце, кісла тут у нас. Але мы не праветрываем. Замяралі тут нашы. У памяшканні ўсё ж фон ніжэйшы. Шкарпэткі нашы менш небяспечныя, чым… азон гэты. Азон! — хмыкнуў на нечаканае вы значэнне.

— A які ён тут, фон? — спыталася Ірына.

— Самы розны, — ухіліўся старшы лейтэнант ад канкрэтнага адказу. — Калі не грэбуеце, лажыцеся на нашы коўдры — паказаў на каналу i на ложак. — Жылі тут людзі бедныя ці сквапныя, нічога з пасцелі не засталося. У Прыпяці багацця навалам. Ды я забараніў сваім. А некаторыя марадзёрствуюць.

— Як ваша імя? — спытала Вольга Андрэеўна.

— Павел. Павел Шышко. Я ваш, віцебскі… быў проста Шышка. Невялікая шышка — гузачок. Начальнік шпалаўкладчыка чыгуначных войск. Наліха яго прыгналі сюды, укладчык наш! I ператварылі нас у ахову. Ніхто не знае, што тут трэба. А хто мог знаць? Кажуць, першая такая аварыя ў свеце. На нашу долю выпала ўзбагаціць чалавецтва вопытам — крыва ўсміхнуўся i як бы схамянуўся, што нагаварыў лішняе, на што не мае права, папрасіў прабачэння: — Адпачывайце, а я пайду лавіць машыну.

— Які слаўны, — сказала Ірына.

— Дзеці-дзеці,— уздыхнула Вольга Андрэеўна.

— Я нап’юся яшчэ, мама. Можна? — паказала Ірына на скрынку з пляшкамі міргарадскай.

— Ірына, ты як маленькая. Я малюся богу, што ён даў мне розум не пусціць цябе адну. Не пал охай мяне.

— Не буду большНіколі не спалохаю вас. Ніколі.

— На, ні,— Вольга Андрэеўна адкаркавала пляшку нажом.

Ірына піла нагбом з бутэлькі, i з вачэй яе каціліся слёзы. Ад вады, ад газу? Не, ад замілавання да свекрыві, удзячнасці ёй, ад таго, што сустрэча з афіцэрам, з салдатамі зняла боль страху, з якім яна ішла па апусцелай зямлі. Уявіла, як бы адчувала сябе, каб пайшла адна. Не пайшла б, не пусціў бы Віктар. Хоць мог бы i пусціць: ад чайная галава, сам ён нічога не баіцца — ні агню, ні вады, ні ДАІ, ні рыбінспекцыі. Ды i Ліза часам падбівала мужа на авантурныя ўчынкі. А мама дрыжала за ix: «Чортаў Ёрш!» Прозвішча ў Віктара чаго вартае — Ерш! А чым лепшае — Пустаход? А Пыльчанка? Ірына падумала пра гэта, пакруціла пляшку перад тварам, выганяючы газ, адпіла глыток, успомніла іншае i засмяялася, здзівіўшы, але i ўзрадаваўшы Вольгу Андрэеўну.

— У нашай студэнцкай сталоўцы часта была гэтая вада, i хлопцы жартавалі: з тае гогалеўскай лужыны, дзе купалася свіння. Я не любіла яе, піла салодкую. Божа, ніколі не думала, што яна такая смачная. Не давайце мне больш, я нап’юся да вадзянкі. Вы ходзіць, я, доктар, не знала, што такое смага. А мне ўсё трэба знаць — усе болі чалавечыя.

— Не трэба, дачка, Не трэба знаць усе бол i. Гэта страшна — калі баліць.

— Страшна.

Ірына скінула чаравікі i лягла на ложак на грубую шэрую салдацкую коўдру. Пацягнула паветра носам.

— А яна прыемна пахне, ix коўдра. Шпаламі… Чыгункай… Вы панюхайце…

I заснула, неяк вельмі ж па-дзіцячы, на паўслове.

Вольга Андрэеўна сядзела каля стала i любоўна глядзела на сонную нявестку. I зноў прашаптала:

— Дзеці-дзеці…

Заўсёды яна паводзіла сябе як інтэлігентка, не падраблялася пад простанароддзе, хоць розумам адчувала, што па псіхалогіі сваёй застаецца сялянкай, i гэтай яе рысай Валодзя часам захапляўся, а часам i абураўся — пад настрой. Але як усялякая інтэлігентная жанчына, яна ў пяцьдзесят гадоў не лічыла сябе старой, наадварот, маладзілася: «У мяне сыны нежанатыя. Во калі стану бабуляй…» А тут раптам, у гэтай будцы, у гэтай незвычайнай сітуацыі, яна адчула сябе старой-старой, ведала такіх мудрых ба буль, у якіх застаецца адна ўвага, адзін клопат — унукі i праўнукі. Але ж у яе няма ўнукаў. I ўдарыў балюча страх: «А што, калі праўда яна цяжарная? I ў гэтым азоне…» Здагадку такую ўраніў Уладзімір Паўлавіч у ноч пасля вяселля. Яна рашуча аспрэчыла. Прызнавала, што ганебнага ў гэтым у наш час няма. Але здалося тады: такія падазрэнні на вяселлі абражаюць i нявестку i сына.

«Божа мой! A калі праўда? Што ж я раблю? Куды вяду яе?»

Карыла сябе i пранікалася такой пяшчотай, што замірала сэрца. Гатова была жыццём сваім засланіць яе ад бяды.

«Дзіцятка мае роднае. Паспі. Паспі».

I ажно замахала рукамі, калі за сценамі камяніцы загурчэў матор грузавіка. Загучалі галасы. Ды цішэй вы! Не разбудзіце! Дзіця не разбудзіце.

Але ў дзверы прасунулася галава салдата, i ён крыкнуў, як пабудку:

— Паехалі!

Аднак Ірына не прачнулася. Давялося будзіць:

— Паехалі, Ірына.

Прачыналася па-дзіцячы, нацягваючыся.

— Я сніла сон… У небе ляталі блакітныя гарады. Цэлыя гарады. Якія прыгожыя!

— Паехалі. Нас клічуць.

Ірына села i шукала нагамі чаравікі.

…— Нэ палэзу!

— Я памагу табе падняцца. Высока магу падняць, — казаў Павел Шышко чалавеку, што сядзеў у кабіне ваеннага грузавіка на месцы пасажыра. Чалавек быў у сінім камбінезоне, у рэспіратары, павыш якога над казырком афіцэрскай фуражкі блішчалі чорныя мангольскія вочы. Відаць, дыялог наміж імі зацягваўся. Убачыўшы жанчын, старшы лейтэнант панізіў голас, але ў гучанні яго зазвінела сталь: