зен лаеклы югарылыкта торган дбиятыбыз фненд Габдулла Тукай иаты трле яклап йрнелгн. мма безне секле шагыйребез бек затлар исбен кер, шуа кр аны дньясын ачып бетер ммкин тгел. бал кысаларына сыймас дби мирасны яадан-яа якларын тфтишлп крстг, кабатланмас серле хзинне яшерен кыйммтлрен бртеклп барлауга ихтыя рвакыт зур. лбтт, мондый перспектив максатка шхес – чор – иат берглеге ачкычында гына, яа ысуллар кулланган чакта гына ирешеп була.

Китапны исеменнн кренгнч, ошбу зенчлекле проектны гамлг ашырганда темле саналган гм шкеле файдаланылды. Моны ише алымны отышлы ягы шунда: ачыктан-ачык фикер алышу барышында сйлш згенд торган шхесне асылы чагыштырмача тизрк ачыла, гплш двамлы м гамьле булса, кешене з авызы белн йткн чын-хак сзлреннн халык яшешене тулы картинасы кзаллана. Миллт хакын даулап кршкн шагыйрь белн гмлрд ис безне днья суртендге торышыбыз бигрк т ачык чагыла. мен тематик сйлшлрд Габдулла Тукайны аерым миятле мсьллрг карата белдерелгн тирн мгънле фикерлре шундый клмд берг ыела ки, фикри сземтлрдн хасил булган мондый канатлы гыйбарлрне дипне биниая олы иаты катламнарыннан махсус эзлп табу шактый кыенга килер иде. Шунысы да мим, гм вакытында кплрне кызыксындырып торган трледн-трле сорауларга шагыйрьне зеннн шундук трафлы авап алырга ммкин.

Сйлш барышында куелган сорауларга аваплар Габдулла Тукайны 1–5 нче томнарыннан (Татар. кит. ншр., 1985–1986) алынды. гмлрд тремлр кулланылмады. Авторны тезм срлреннн китерелгн земтлр кпчелек очракта ччм язылышына кчерелде. Бер авапта трле текстлардагы фикерлр файдаланылган чакта тоташ фраза тмамланган урында кп нокталар куелды. Кайбер аваплар бирелешенд Габдулла Тукайны башка ттн йтелгн сзлре д кулланылды, мма алар шагыйрьне сйл-язу слбе зенчлеклрен аваздаш булган шартта гына кертелде. рхлд, иатчыны фикерл рвешен ниндидер хилафлык килмгндер. Китапта ткъдим ителгн «Тукайча татар кодексы» да нкъ шундый ук гомуми принциплар нигезенд зерлнде. срлрд очрый торган гарп-фарсы алынмаларыны алатмасы, башка телд йтелгн аерым гыйбарлрне тремсе бит тшермлре рвешенд урнаштырылды.

Кадерле укучылар! йдгез, кпне кичергн халкыбыз белн килчкк атлаучы Габдулла Тукайга зебезне аеруча борчыган сорауларны биреп, аннан миллтебезне лаеклы двамчысына кирк булган кыйммтле киш-крстмлрне тагын бер мртб алырга ашыгыйк, рухи лмчебезг верелгн шагыйрьне еллар ткн саен тирнрк ачыла барган беклеген яндн инаныйк.

Калм еллре ледн-ле искрткнч, рбер дип насыйп гомере двамында зене берднбер зур китабын яза. Табигый ки, олуг талант иялре тарафыннан иат ителгн мондый фолиант ил-кн чен балп бетергесез рухи кыйммтлрне гдлндерерг ммкин. гр шулай икн, без бек шагыйребез Габдулла Тукайны бтен язганнарын халкыбызга мирас кылынган яшеш дреслеген тили алабыз. Чыннан да, аны даилык белн тудырылган иаты биниая тгълим ммкинлеклрен юл ача. Бары тик аннан зирклрч файдалана белерг ген кирк. Мондый затны классик срлрендге барлык сзе ген тгел, хтта рбер ым-ишарсе газиз миллтен хезмт итрг тиеш.

Нкъ мен шушы куллану осталыгы теннн без з вазифабызны тулы клмд тг ирешбезме со? Раслап йт кыен. н, Габдулла Тукайны рхтле бгыреннн савылган леге «берднбер китабы» эченнн «Татар кодексы»н тли креп, аны халкыбыз дикъкатен юнлтер чен д безлрг бер гасырдан артык вакыт кирк булды. А, аянычлы кыска гомер шме ике яктан янып килмс яки кемдер тарафыннан аваплы йклм куелса, шагыйрь аны зе д кгазьг тшереп калдырыр иде. Бернич нашир треми хлен язып бирен тенгч, «Исемд калганнар» рисалсен тотынырга кулы иткн лбаса. мгатьчелек вкиллре сорагач, «Шрекъ клубы»нда халык дбияты турында лекция зерлп укырга да, «Мктпт милли дбият дреслре» дигн дреслек-хрестоматиясен тзерг д лгергн.

татар халкын озын-озак гасырлар двамында трбияли алырлык ошбу кодекска килгнд, сз д юк, Габдулла Тукай аны зене язганнарында ярылып яткан триб нигезенд зерлр иде. Нишлисе, леге эшне тиешенч ахырына иткер бтен аваплылыгы белн безг тапшырылган. Шик-шб тумасын, сезне игътибарга кануни шкелдрк ткъдим ителгн бу ыелма тп-тгл шагыйрь калме теркп калдырган сзлрдн ген тора. Хрефк-хреф туры кил, дип, нкъ шундый очракта йтелдер. Хтта блеклрне исеме д аны срлре тукымасыннан алынды. Кодекстан файдалану барышын иелйт максатыннан, нибары тртип саннары гына стлде. Алары да шагыйрь слбе чен ят тгел, Габдулла Тукай блем ркымнрен шактый еш кулланган.

Инде шундый искрм д биреп трг кирк: кодекс калыбындагы леге уй-фикерлр ниндидер депутатлар тркеме тарафыннан тгел, аерым шагыйрь исеменнн юридик талплрне кзд тотмыйча язылган. Монда шхси башлангычны стенлек ите табигый. Шул ук вакытта кршче дипне фикри сземтлре длти югарылыктагы итимагый гомумилштерлрдн д мхрм тгел. Кыскасы, боларны ммсен д белеп тору лаземдер.

Тукайлы язмышыбызга рхмтлр белдерик. Пйгамбрг торырлык шагыйребезне еллар аша безг иткерелгн леге мкатдс блге, итиатка ндче мант буларак, татар халкыны алгарышына ян бер ныклы нигез ташы рвешенд салынсын. Алла телктшлек кылсын.

1. Бисмиллир-рахмнир-рахим…