Ол эрээри мин ити сылларга крдрр лэнэн лйэн, тугу да суруйбатаым диэбэппин. «Кх ньургуун» сээн, «Аата суох сибэкки» хоооннор уонна кэпсээннэр хомуурунньуктарын таынан дьон крдтнэн хас эмэ ахтыы кинигэлэрин, кыраайы рэтиигэ, устуоруйаа хабааттаах лэлэри крн-истэн, хомуйан тааарбытым; бэйэм аата-ахса суох ахтыылары, кэккэ кинигэлэргэ киирии тыллары, хаыакка ыстатыйалары, чинчийэр хайысхалаах лэлэри суруйбутум. Ол суруйууларым эгэлгэ тааарыылар быыстарыгар киирэн муна-тэнэ сылдьалларын бу публицистикам бастакы хомуурунньугар эмиэ мунньан-тараан, олоум, айар лэм быстыспат соротун быыытынан эмиэ киллэриэхтээх эбиппин.

Онон, бу кинигэм киэ ааааччыга ананар, ону таынан тэлэбиидэнньэ суруналыыын судургута суох идэтин талбыт, бу эйгээ туох эрэ умнуллубаты ооруом дии саныыр эдэр кииэхэ ааас уруок курдук, эмиэ туалаах буолуон сп. Ону таынан… хампаанньа салалтата сотору-сотору уларыйар гэстээх. ксгэр бу эйгэни улаханнык билбэт дьон кэлэн оруо маы ортотунан хамсанан бараллара баар суол. Кинилэр туох-ханнык иннинэ крчч туа диэн лэни-хамнаы тэрийэллэрин оннугар, аІаардас рдк салалтаа сп буолларбын диэн й-санааны тутуан, айар лэ бохсуллар быыытын-майгытын олохтоон кэбиэр идэлээхтэр. Инньэ гынан ааа тэн, ордук бэриниилээх буола сатаан, кмлх оннугар тттрн оороллоро элбэх курдук крбн. Ол иин дьон былаастан тэйэр, эрэммэт, итээйбэт буолар. Тмсх оннугар, ардыбыт сс атан иэр. Киэник иитиннэрии тэрилтэлэрэ былаас уонна норуот икки ардыгар сиэрдээх сыыан олохтонуутун тэрийэр иэстээхпит.

Билигин олоххо буолан ааспыт мккрдээх тгэннэр тустарынан срн кыттааччылар суох буолбуттарын кэннэ ахтар-суруйар гэс скээтэ. Сорох ааптардары ол иин кии итээйбэт, эрдэ маны тоо суруйбакка сылдьыбытай дии саныыгын. Оттон бу суруйууга ахтыллар дьон билигин бааллар, сблэспэт тгэннэригэр миигин кытта т баарар аахсыахтарын сп.

Бу эиги илиигитигэр киирбит мин саа кинигэм хооон тылларынан тырымныы долгуйбат: бу кинигэм киэргэтиитэ суох кэпсиир ааастык «Кэпсиэ» туунан, тус бэйэм билбит, йм-срэим н аарбыт олоум, дьонум-сэргэм туунан.

Ааптар

Улуу дойду урусхалын рдгэр саа кэм, саа йэ сааа арыллара. Ааспыт йэ тмктр тмээр эмискэ сууллубут «тимир быыс» ктхпт кпп дьайаран, кл салгыа олус дайдаран улдьаарбыт й-санаа чэбдигириитэ, олох-дьаах сыыйа сааыланыыта кэлэн иэргэ дылыта… Ону кытта мин олоум саа кэрдииэ сааланан, дьолу эрэ эрэннэрэ долгуйар Дьокуускай куоракка олохсуйа, айа, лэлии кэлбитим. Пааспарбар куоракка бырапыыскам суоа (бырапыыската суох киини лээ ылбаттар), ону кистээн тураммын уон сылы мэлдьи Сунтаар телестудиятын дириэктэрин быыытынан аспыт-саппыт аай Национальнай крдрр-иитиннэрэр хампаанньам аанынан аны «Сэргэлээх» телестудия редактора» диэн сололоох кннэтэ ааар аналламмытым. рспблкэ срн ханаалын лэитэ буоларга бу иннигэр улууска хайдах лэлээбити аахсыллыбат буолан тахсыбыта. Т да Сунтаар устуудьуйатын бастынар кэккэлэригэр илдьэ сылдьыбыт тлээхпин бу иннинэ бэйэтинэн хаста да бэлиэтээтэр, НВК оччотооу эдэр салайааччыта миигин урукку рдк коэффициеммын муутуур алын кэрдиискэ тэрэн, оскуоланы бтэрбит оону кытта тэнээх хамнаска ылбыта. Урут дааны, билигин дааны улуустан – «тыаттан» саа кэлээччилэргэ итинник сыыан баар: хайдах эрэ туолбут оптуобуска хойутаан киирэн, туран эрэн айанныырга кэллибит пассажиры эрдэ киирэн олбох булан олоруммут дьон кыра соус бэйэлэригэр тиэрдибэт санаалаах одуулуулларын курдук…

«Былыр Кытай императора кулуттарын кутун туой дьоо крн аллараа дойдуга илдьэ барар этэ. Билигин тойон, кыратыттан-улаханыттан тутулуга суох, бэйэтин эргимтэтин эмиэ илдьэ барар. Ардыгар аллара, ардыгар – э…» Бу мин бэйэм суруйбут «Кырыыстаах биилэх» кэпсээммиттэн быа тардыыны киллэрдим. Тоо диэтэххэ, итинник кстн иитиннэрэр-крдрр эйгээ лэлии сылдьааччылар ордук чугастан крбт…

рспблкэ саа салалтатын кытта хампаанньаа Харлампий Дьяконов бэрэсидьиэн (ол саана тэрилтэбит салайааччыта бэрэсидьиэн дэнэрэ) кэлбитэ. Сотору: «Саха тэлэбиидэнньэтэ бэйэтэ туспа ханаалланар, онно кнстэри-тннэри бэйэтэ эрэ крдрр бырааптанар », – диэн сурах тараммыта. Уруккуттан лэлиир дьон: «Тугунан уонна кимнээинэн ол лгэрдээх сабардамы толороору, оннооор бу кннэтэ аыйах чааы сатаан толорбоккобут хатылааын э хатылааын буолар дии…», – дээллэрэ. Кэнники йдтхх, ол спк этэллэр эбит, оттон мин оччотооу санаабар хампаанньаа туох да бааам кии лэлиирэ (бииги биэс буолан улуус телестудиятын биэриилэрин нэдиэлээ стэ киээ хойукка диэри тэрийэн тааарарбытынан суоттуур буоллаым дии), срдээх иллэ курдуктара, онон, сатаан аттардахха, кнстэри-тннэри да буолбатар, сабардамы балачча улаатыннарар кыах баар курдуга.

Онтон «12-с» диэн ааттаах, куорат эрэ иигэр онуоха-маныаха диэри крдрр ханаал аылларын, кини кэнники сайдан рспблкэ рднэн крдрхтээин туунан сурах кэлбитэ. Срн уратыта – урукку НВК-тан олох атын сирэйдээх-харахтаах, ис хооонноох буолуохтаах , «эттэн» итинник ирдэбили туруорбуттар. Онон айар лэиттэртэн барыларыттан саа, сонун биэриилэр бырайыактарын крдбттэрэ. Мин улуус устуудьуйатыгар лэлии сылдьан рспблкэ ханаалыгар туох тиийбэтин син «идэлээх» харахпынан бэлиэтиир, санаабар саа биэриилэри толкуйдуур этим. Бастакы бэлиэтээиним: тылы, саха тылын курдук модун к сатаан туанар кыахтаах ыытааччы кннэр диэн этэ. Иккис баа санаам: сахалыы кэпсэтии ааас уонна аныгы долгуа тэриллэрин крдрбн диэн этэ. Уларыта тутуу ухханыгар, 80-с сыллар бтлэригэр буолуо, саха экрана биир кэмэ оннук ааас, кррг ордук умсуланнаах буола сылдьыбытын йдбн. Ыытааччылартан Алексей Амбросьев тахсарын кэтээн кррм.

Онон дьэ, туох эрэ сааны киллэрэр тус бэйэбиттэн ирдэнэр кэмигэр тбээ кэлбит кии, рн кытта тнэн кэбистэим дии. «Кэпсиэ» диэн ааттаах, биир чаас устата быа эфиргэ барар биэрии бырайыагын, ону таынан сс хас дааны эмиэ саа, урут бэлиэтэнэ илик хайысхаларга санааларбын суруйа охсубутум. Онно билигин чопчу йдрбнэн (сороун умнубуппун), «Саа ырыа» диэн сылын аайы ыытыллар телевизионнай ырыа крэин туунан бырайыак эмиэ баара. Ол гынан баран, ол мин бырайыакпар мелодистар, композитордар быйыл эрэ истээччи дьлгэр тааарбыт саа ырыаларын икки ардыларыгар крэх буолуохтааа. «Арай биирдэ» диэн саха крн-клтн тааарар биэрии баар буолуон сп диэн эмиэ суруйбутум. Итиннэ Сунтаар устуудьуйатыгар «Ералаш» курдук крдх жанрга табыллан лэлии сылдьыбыппытыгар тирэирбитим. Саа тахсар кинигэлэри, саа суруйар дьону билииннэрэр биэрии эмиэ баар буолуон сптн ыйбытым. Хайдах астыыры-ллр крдрр, рэтэр биэрии ол кэмэ суоа, онон ол туунан эмиэ киллэрбитим. Онтон да атын санаалары эппитим, архыып чгэйдик хараллыбыт буоллаына, ол илиинэн суруллубут сурук ханна эрэ баар буолуон сп.

Ол саана лэиттэр бэйэлэрин икки ардыларыгар «бэрэсидьиэннэр уларыйаллар, арай кини уларыйбат» диэн дьаралыктаан кэпсэтэр салайааччылара Николай Иннокентьевич Петров тэлэбиидэнньээ дириэктэрдиир этэ. НВК бэрэсидьиэннээх, ол аннынан тэлэбиидэнньэ уонна араадьыйа дириэктэрдэрэ диэн ботуччу сололор бааллар. Кини миигин ыыран ылла, кэбиниэккэ киирбитим били илиинэн суруйбут кумааыбын эргим-ургум тута олорор эбит уонна эттэ: «Мин бу эн суруккун ырытан баран бппэппин. Чахчы саа, сонун бырайыак эйиэнэ эрэ эбит. Ол гынан баран маны дьэ хайдах олоххо киллэрэбит?» – диир. «Хайдах киллэриэхпит суоай?…» – мин олус уустугу суруйдум дии санаабат этим, биир кии санаата хоторун бтн тэрилтэ хайдах кыайыа суоай диэн саарбахтаан крбкк хоруйдаспытым.