Биэриибин ити аатынан тааарыам иннинэ, «кэпсиэ…» диирим, баар, тлбэ тыл буолуо диэн саарбахтаан ылбытым. Онон саха олоун энциклопедиятын быыытынан сыаналанар Амма Аччыгыйын «Сааскы кэмин» сс тгл сыныйан аахпытым. Онуоха Бииктэр биэлсэр аан бастакы рэммит сахалыы тылларыттан биирдэстэрэ «кэпсиэ» буоларыттан саалаан, арамаан усталаах-туоратын тухары «кэпсиэ» ээрдэ тыла буола сылдьар: «Чэй ис надо, чгэй, кэпсиэ», – диир биэлсэр».

«Кэпсиэ» ааардас ээрдэлэиигэ эрэ буолбакка «Эн кэпсээ» оннугар туттулларын аны Алампа хооонноруттан эмиэ булабыт:

Оттон «Ордугу булаары олоун алдьаппыт» кэпсэээ Алампа дьоруойдара «кэпсээ» буолбакка, «кэпсиэ» дииллэрин хас да холобурун булуохха сп: «Дьэ эрэ, кэпсиэ, – дии-дии, хаана ыгыстан кытарда, сиргэ сытар маы ылан кыспыта буола олордо…»

Онон, биэриим аатын спк тобуллум диэн (урут Сунтаарга лэлии сылдьан, «Сонуннары» итинник ааттаан тааара сылдьыбыттаахпын) эрэллээхтик сананан лэбин саалаабытым. Бу биир чаастаах биэрии быа эфир быыытыгар-майгытыгар барара тэрилтэ уопсай лэтигэр-хамнаыгар, ороскуотугар чэпчэтиини киллэрэр: ск суруллан (бастаан устуллан, онтон таыллан) баран ыытыллара буоллар, икки-с бк элбэх лэлээх, элбэх кии кыттыылаах буолуохтаах, элбэх ороскуоттуур матырыйаал (устар кассеталар, уот-кс туттуллуута, о.д.а.) бараныахтаах этэ. Тоо диэтэххэ, ол тгээ биэриигин барытын баа хоту тохтото-тохтото, хас эмэ тгл сатаныар диэри хаттаан саара-саара уулаын, онтон ону крн, ордугун-хоун, сатамматах рттэрин быан тааын, т кыалларынан тупсараын, музыкалыыгын, тыастыыгын-уустуугун, онтон дьэ биирдэ эфиргэ биэрэин. Эппиккэ дылы, «ньалаарыччы тараан-тараан, оороон-оорон, киэргэтэн-тупсаран» баран. Оттон быа эфиргэ тахсыы – туох кэлээхтиэй, биирдэ кэлээйдээбити, биирдэ стллбт хайдах баарынан крччгэ тиийээхтиир буоллаа. Онон тэрилтэ ити ттгэр сйэр. Оттон крччлэр иннилэригэр биир бииргэ тахсар ыытааччыттан уонна биирдэ саараат онтун кннрр кыаа суох майгыга ууллар ыалдьыттан улахан бэлэми, хомуллууну, дьоуру ирдиир.

Киин тэлэбиидэнньээ уонна омук хампаанньаларыгар, биллэн турар, итинник биэриилэргэ лэлиир ааттаах-суоллаах ыытааччылар гонорардара куйаар буолар дииллэр. Бу ыытааччыны тула лэиттэр халы аармыйалара: продюсердар, режиссердар, кэрэспэдьиэннэр, редактордар, администратордар, стилистэр, кстмрдэр солото суох тбгрэллэр.

Оттон бииги саалыырбытыгар НВК-а хайдах этэй? Биир кии редактор, ыытааччы, кэрэспэдьиэн, администратор, ардыгар продюсер эбээинэстэрин соотоун толороро. Сирэйи-хараы оостууну, тааы-сабы крнн эмиэ бэйэтэ тобулара. Биир режиссер биэрии сюжеттарын устууну, таыыны, устуудьуйаа барар лэни, эфир кэмигэр дирижер курдук хас да оператор, ыытааччы, аппаратнай лэиттэрин салайыыны барытын соотоун толороро. Ол аата – икки кии. Билигин, туох кистэлэ кэлиэй, быа эфирдэри бтн хамаанданан: устуудьуйаа иккилии ыытааччы буолан, сс «салайааччы» диэн, экраа кстбэккэ сылдьан кинилэри дьаайар-бэрийэр соло-

лоох туспа лэиттэнэн, сюжеттары устарга анал кэрэспэдьиэннэнэн, анал сыыарыллыбыт администраторданан, биэрии кэмигэр ыйытыылары тутааччы туспа ноутбуктаах киилэнэн олороллорун крдхпнэ, рэ дааны уонна кыратык… ордугуруу саныыбын. Ол ити эфир хайдах сыранан тахсарын эттээх тириибинэн билбит кииэхэ бааламмат ини дии саныыбын.

Билигин оччотооуттан лэлиир биир идэлээхтэрим: «Бастаан саныырбыт: «Кэпсиэ» аыйах олус чгэй биэриини оорон баран тохтуо. Тиэмэлэрэ да сааттан саа айыллан ииэхтэрэ суоа уонна лэиттэр, биллэн турар, эстиэхтэрэ диэбиппит. Онтубут арай сылтан сыл баран испиккит. Хайдах эрэ билиниэх, ытыктыах санаабыт кэлбитэ», – диэн, хайдах баарынан этэр буолбуттарыттан испэр астынабын. «Хотугу сулус» телерадиокомпания салайааччыта Татьяна Гоголева: «Эн кэлэин барыбытын р тардыбыты, бары биэриилэрбит хаачыстыбаларын тупсарарга кистии-саба кскэ кыаллан барбыппыт…» – диир.

Оттон хампаанньа салайааччыта Харлампий Дьяконов: «Ити ылбыт тэтимитин кытаатан тута сатаа. Эиги, айар дьон, тлээх-тахсыылаах буолааччыгыт, онон мин сэрэнэ саныыбын», – диэбитэ. Салайааччыттан биирдэ итинник йблгэ маарынныыр этиини истэн турардаахпыт. Ол эрээри, билигин санаатахпына, мин биир, эмиэ да хайаллаах гынан баран, эмиэ да бэйэм туспар охсуулаах итээстээх эбиппин: ол лэбин барытын тус бэйэм эрэ иилиирим-саалыырым, тэрилтэ мунньахтарыгар сылдьыбатым (соло да суох курдуга), ханнык эрэ тгэннэри хампаанньа салалтатынан быаартарары ирдэспэтим. Бэркэ буоллаына икки ыйга биирдэ тустаах дириэктэргэ киирэммин срн тгэннэри быаартарарым уонна барытын бэйэм йбнэн-санаабынан, сырабынан солоон, инним диэки бара турарым. «Бэйэ кыайыах буоллаххына» диэн былаах туттарбыттарын хайдах баарынан толорор кии буолбуппун. Инньэ гынан, салалтаа киирэн-тахсан баар-

бын биллэрбэт эбиппин, ол майгыбын салалта тула сылдьалларын сблр, «олус аатыран эрэр» Сайаа тн санаабат дьон бэйэм утары туаайалларыгар тиэрдибиппин. Холобур, Саа дьыл саана: «Бириэмийэ б ыллыгыт дуу? Итиччэ элбэх чааы толорор дьоо ботуччу биэрдэхтэрэ?» – диэн ордугуруур хабааннаах ыйыталлар. «Ханнык бириэмийэ?..» – «Оттон лэиттэргэ сыл тмгнэн бириэмийэ тэппиттэрэ дии…» Оннук сураын эрэ истэн матыы элбэх этэ. Биэриим мэлдьи «Сонуннар» кэннилэриттэн киээ тоус чааска тахсар. Ол иин саа бырагырааманы кр барбакка, быа эфиргэ дьону ыыран баран, ох курдук оостон устуудьуйабар олоробун. Арай биигини холбооботтор. Ыйыталаан билбитим, бырагыраамаа 22.30 чааска туруорбуттар. АСК диэн эфиргэ тахсааыны хааччыйар салаа бырагырааманы эрэ билинэр. Ханнык эрэ хатылааын уун-киэ биэрии кэнниттэн лэ дьоно утуйбуттарын кэннэ били сыралаан бэлэмнээбит саа биэриибин дьэ тааарабын, бтэн баран ыалдьыттарбын атаартаан, дьиэбин тн э булабын. «Холбос» уопсайыгар саатар кытаанах баайы вахтердар олорор этилэр, тн 12 чаас кэнниттэн ааны аспакка элбэхтик сордообуттара…

Оннук, дуона суох курдук эрээри, биир кдьс кхтх лэни бдртэр, ардыгар млтт да сыар элбэх мооллор кстн иэллэрэ. Ону мин тутатына туораттарары, ирдээри эмиэ ситиспэт эбиппин. «уу, хата биэриим онтон энчирээбэккэ таыста ээ, этээ буоллубут» диэбит курдук, ааран иэр этим.

Мин уонча сыл Сунтаар устуудьуйатыгар ксн быа эфиргэ олорбут уопутум, рйэим быыаабыта диэн эттим. Ол эрээри оннук рйэх, кырдьык, хас эмит ыйынан-сылынан кэлэр дуо? Эбэтэр итиниэхэ айылаттан дьоур эмиэ баар буолар дуу?