Уолбаттан Михаил Фомич чугас ыала, саха?а, киэ? эйгэ?э мындыр ?й?нэн, дьикти-дьиибэ дьарыгынан биллибит Михаил Трофимович Боппосов маннык дьикти т?бэлтэни и?итиннэрэн турар. Чашкиннар дьиэлэрэ электропроводкаттан сылтаан умайбытыгар, истиэнэ?э ыйанан турбут а?аларын Куома кырдьа?ас мэтириэтэ хоруордар да?аны б?т?н хаалбытын дьон барыта с?хп?т эбит. Мин ?рд?к? кылааска бииргэ ??рэммит ??лээннээхпин Михаил Боппособу анаан-минээн ?лэ?эн к?рс?н, ааттаах-суоллаах ыкса ыалын ту?унан сэ?эргэспитим Мантан салгыы кини кэпсээнин аа?ааччы билиитигэр тириэрдэбин:

«1990 сыллаахха биhиги Петр Алексеев аатынан совхозпут отделениетыгар Уолба?а Кабардино-Балкария, Нальчик курортугар икки путевка кэлбит этэ. Ону хонтуора?а сылдьаммын истэммин, мин таhараа ыалбар М.Ф. Чашки??а кэпсээбитим: «Иккиэн сынньана барыахха!» – диэн оонньуу-к?л?? курдук эттим. Мэхээлэ да?аны ону сэ?ээрэ иhиттэ. Онтон мин хонтуора?а иккиhин сылдьарбар: «Михаил Фомич эмтэнэ барыан ба?арар», – диэтим. Онуоха салалта, ыала ки?и до?ор буоллун диэн, иккиэммитигэр путевка анаабыттара. Фомич с?б?лэhимээри гыммытын, дьоно хаайан, иккиэн бэс ыйыгар барбыппыт. Тиийэн олус ?ч?гэйдик сынньаммыппыт. Хайа?а экскурсия?а суруйтараары гыннахпына, киhим арыт буолуммат. Онтон аны ол к?н?гэр барсыан ба?арар. Инньэ гынан, бэйэм эрдэттэн суруйтараммын, Эльбрус чыпчаалыгар, атын да Хотугу Кавказ кэрэ миэстэлэригэр сылдьыталаабыппытын ?ч?гэйдик саныыбын.

Оччолорго путевка 24-тэн тахса к?ннээх буолара. Хаhaн да бэйэ ыырыттан, дьиэттэн тэйбэтэх дьо??о балачча уhун кэм курдуга. Дьиэбитигэр сурук суруйабыт. Мэхээлэм барахсан кэргэниттэн сурук тутта?ына, сотору-сотору хос ылан аа?ар. Дойдутун, дьонун олус ахтар. Саастаах дьону кытары, нууччалыы бэркэ ?йд???н, олус тапсан кэпсэтэр. Дьэ ол курдук сылдьаммыт, биирдэ дьиибэ т?бэлтэ буолбута. Арай т??н уhуктан кэллим – Мэхээлэм б?к т?hэн, т?б?т?н харбанан олорор эбит. Уум быыhынан к?рд?хп?нэ, уhун сабыччы ??нэн т?сп?т батта?ын ?ргэнэргэ дылы гынар. Уонна тугу эрэ элбэх-элбэ?и ботугуруурун истэбин. Ис хоhоонун ?ч?гэйдик арааран истибэтим. Арай: «О?олорбун кыайан эмтээбэт буоллум…» – диирин эрэ ?йд??н иhиттим. Т??? ?р оннук олорбутун билбэтим, мин утуйан хаалбыт этим…

Аны санаатахпына, онтон ыла кини аhа?астык дьону эмтиир буолбута. Ол иннинэ кини хас да сыл эттэппит эбит быhыылаах. Наар т?б?т? ыалдьан, сытан тахсар этэ. Онтон ити со?уруу сылдьар кэммитигэр бото-болдьо?о ситэн аhыллыбыт эбит, быhыыта. Ол иннигэр биирдэ эмэ билэр дьоннорун эмтиир этэ. 1995 с. кыыhым диатезтаан эрэйдэммитигэр эмтээн турар. Эмтииригэр туттаары, то?со?ойу ытан а?аларбар сорудахтаабыта. Ытыан иннинэ ал?аар диэн эппитэ, «эмп-томп буол…» диэн тыллардаах этэ. Биир саастаах уолум Мичил эмиэ киниэхэ эмтэнэн, ?т??рэн хаалбыта.

Нальчиктан т?нн?рб?т?гэр, куоракка кэлбиппит, хаайтарыы б??? буолбут. Ма?а??а с????нэн киhи самолет кэтэhэн олороро. Ол сайын уот кураан сатыылаабыт кэмэ этэ. Киин оройуоннар Ньурбанан э?ин тар?аhан оттооhун буолбута. Уолбаттан, совхоз атын да отделениеларыттан биригээдэ хомуллан, Ньурба?а оттуу к?пп?ттэр этэ. Ма?а??а вертолет Ньурбаттан кэлэн, иккис рейскэ дьону ылан, Таатта?а к?т??хтээ?ин истибитим. Мэхээлэбинээн сэмээр кэтэhэ сылдьабыт. Тааттаттан киьи б???т? баар. Онтон элбэх киьи остолобуойга а?ыы бардылар. Би?игини эмиэ ы?ырбыттарын, барсыбатыбыт. Сэрэйбит курдук, ол кэм?э: «Ытык-К??лгэ вертолет к?т?р?нэн, хаассаттан билиэттэ ылы?!» – диэн биллэрдилэр.

Би?иги биир бастакынан с??рэн тиийэн, билиэт ыллыбыт. Уонна посадканы кэтэhэн, аа-дьуо сылдьабыт. Таьырдьа ыраах баар остолобуойтан а?ыы барбыт дьон а?ылаан-мэ?илээн, ыксаан-бохсоон кэллилэр. ?г?стэрэ хойутааннар, билиэттэн маттылар. Миэхэ сорохторо: «Вертолет кэлэрин билэр эрээри, то?о сэрэппэккин!» – диэн м???ттэллэр. Кы?ыыта диэн, улахан ба?айы байыаннай вертолекка, борт ойо?осторугар баар ыскамыайка миэстэтинэн 22 эрэ билиэт атыылаатылар. Дьи?инэн, ыга симэн т??? ба?арар ки?ини илдьэ барар кыахтаахтара. Дойдубутугар кэлбиппит кэннэ, а?ыйах хонон баран, силлиэлээх дохсун ардах курулаччы т?сп?тэ. Онно сылгы ??р?н к?р?н ?йд?р?ттэн с?хп?т?м. К??стээх тыалга, и?нэри т??эр, ыа?астаах уунан кутар ардахха, биэлэр кулуннарын к??ннэринэн хаххалаан, ыга симсэн турбуттарын ?йд??б?н. Ол ардах кэнниттэн курааннаабыт, а?ы?а сиэн кубарыччы куурбут ходу?аларга а?ыйах хонугунан от б??? ыга анньан ??мм?тэ. Инньэ гынан, атын сиргэ баран оттуур кы?ал?а тохтообута.

Михаил Фомичтыын ыаллыы олорор буолан, кини айыл?аттан айдарыылаах ки?и буоларын ?ч?гэйдик билэбин. Биирдэ кинилэргэ киирэ сылдьан, биир эдэр, модьу ки?и кэннинэн чугуру?наан, ааны кэтэ?инэн а?ан тахсыбытын к?рб?т?м. Ол ки?и ийэтэ Мэхээлэттэн аатта?ар этэ. Мин, т?тт?р? тахсан бараммын, салгыы тугу кэпсэппиттэрин билбэккэ хаалбытым. Кэлин истибитим, ол ки?и арыгытын эмтэтэн баран, кини сэрэтиитин истибэккэ, бобуутун тутуспакка, т?тт?р? и?эн кэбиспит этэ. Онтон ыла уба?а?ын сатаан кыаммат буолан хаалбыт эбит. Уонна кэлэн, эмчити буруйдуурдуу тылла?ан, Мэхээлэни кыы?ырдыбыт этэ. Нэ?илиэкпит и?игэр киниэхэ эмтэтэ-эмтэтэ, харыстарын тутуспакка, т?тт?р? к??скэ иьэр дьоннор бааллара. Ону биирдэ табахтыы-табахтыы сэ?эргэ?э олороммут: «Оттон ити дьону ?йд?н?лл?р?н курдук кыратык мо?уоктуу т????хх?н?» – диэн оонньуу-к?л?? курдук эппиттээхпин. Онуоха кини: «Ээ кэбис, бииргэ ??скээбит, бэйэбит дьоммут буолла?а!» – диэбитэ…

Биирдэ биригэдьиирдии сылдьан, сиспин то?ороммун, дьар?аран улаханнык ыалдьыбыта. Онуоха ыксаан, Сергеев Лазарь Иванович уола Ваня илиитин дэ?нээн мо?уогурбутун эмтэтэ барарыгар аргыс буолан, Уус-Алда??а, Бээрийэ кырдьа?а?ыгар Гурий Турантаевка эмтэтэ бара сылдьыбыппыт. Ол тиийэн чэйдии олордохпутуна, эмчит кэргэнэ хантан сылдьарбытын ыйыталаспыта. Уолбаттан кэлбиппитин истэн, кыы?ыран м?хп?тэ: «Бэйэ?итигэр эмтиир киьи баарын кэннэ то?о кэллигит?!» – диэн. Би?иги онуоха мух-мах баран, тугу эрэ бы?аардыбыт. Онтон эмтэнии са?аланан, уолбут бастаан киирэн баран, т?ргэн ба?айытык т?тт?р? та?ыста. Илиитин, нэ?иилэ и?игэр ?й??н, токуччу тутта сылдьыбыт ки?ибит, холкутук ?р? к?т???р буолан, ??рэн-к?т?н тахсыбытын с?хп?пп?т. Хайдах эмтээтэ диэн ыйытала?ыыга, к?тт??ннээ?и сатаан бы?ааран кэпсээбэтэ. Онтон миигин Гурий кырдьа?ас к?р?н баран: «?с к?н хонон-?р??н эмтэннэххинэ сатаныы?ы», – диэбитэ. Ону мин, оччолорго биригэдьиир, эмиэ да?аны заправка?а солбуйан ?лэлиир буоламмын уонна бэлэм массыынаттан хаалымаары, с?б?лэспэтим. «Оччо?о т??нн????б?н», – диэн т??ннээн эмтээбитэ. Кырдьа?ас Михаил Фомичтаах хайдах олороллорун ыйыталаспыта, кинилиин чугас аймах буоларын кэпсээбитэ. Уолба?а тиийэн баран, Мэхээлэ?э кэпсээбиппэр, би?иги аймахтыыбыт диэн бигэргэтэн эппитэ. Ол курдук айыл?алаах дьон, бэйэ-бэйэлэрин к?рс?бэккэ да?аны сылдьан, син биир хайдах эрэ билсэ, араа?а сибээстэ?э олороллор эбит бы?ыылаах диэн ?йд??б?т?м.