Шрифт:
– Чэ, ы?ыырынньыктары араары?, киирдин.
Киирбиттэр. Суор ыйыппыт:
– Тугу а?ыыгыт?
Са?ыл хоруйдаабыт:
– Би?иги аспыт элбэх. Бэйэ?ит а?аа?.
Суор ойо?о хоспохтон ас а?ала барбытыгар, са?ыл кини кэнниттэн сыбдыйан тиийэн, куулугар ас уктан барбыт. Куулун толору уган баайан, к??лэ?э та?ааран муннукка олордон кэбиспит.
Суор с?хп?тэ ааспакка эппит:
– Хор, сиэн балтым кэргэн тахсыбыт! Дьэ ыал буолбут!
Онуоха са?ыл ки?иргээбит:
– Оннук, мин кэргэним уруккуттан элбэх табалаах. Икки улахан ??рдээх.
Онтон сымыыт к?рд??н ыйыппыт. Кэргэнэ сымыыты олус таптыырын ту?унан эппит. Ол оннугар таба тириитин эрэннэрбит:
– Таба тириилэрэ бу куулга бааллар. Тыытан да к?р!
Суор куулу тыытан к?рб?т. Кырдьык, онно таба тириитин курдук туох эрэ сымна?ас баар эбит. ??рб?т: «Бу баайы! Барыларыгар та?аска тиийии?ик». Куулу быыс кэннигэр ууран кэби?эргэ соруйбут.
Суор ойо?о са?ылга эппит:
– Би?иги уол о?олоохпут, эн кыыстааххын. Холбуохха баар эбит.
Са?ыл толкуйдаабыт уонна эппит:
– Уолгут ойох ылыан ба?арар буолла?ына, холбуохха да с?п.
Ити курдук кэпсэтэ-кэпсэтэ чэйдээбиттэр. Чэй и?эн б?тэн баран, са?ыл кэргэнигэр ту?улуурдуу эппит:
– Дьиэбитигэр барыахха: табалар куттанан куотан хаалыахтара. Эбэтэр онноо?ор ку?а?ан – ??рэн илдьэ барыахтара.
(Маны барытын кини сымыйалаабыт. Кэргэнэ суох, со?отох кэлбитэ).
Ол кэннэ дьиэлээхтэри кытта быра?аайда?ан тахсыбыт. К??лэттэн астаах куулун ылбыт. К?хс?гэр с?гэн дьиэтигэр нэ?иилэ а?албыт. Кыы?ыгар к?лэн эппит:
– К?р эрэ, мин суору албыннаатым. Миигин кырдьыктыы кэргэн тахсыбыт дии санаата. Эргэ илими таба тириитэ диэн ылынна.
Онуоха кыы?а эппит:
– То?о албынныыгыный? ?ч?гэйинэн к?рд????хх?н?й.
Са?ыл кыы?ырбыттыы хоруйдаабыт:
– ??рэтимэ эн миигин, оччотугар а?а суох хаалларыам!
Кыы?а са?ата суох барбыт. Оттон ийэтэ сымыыт сиэн баран, эт бу?аран барбыт.
Суор судургутук таба тириилэнэн хаалбытыттан олус ??рб?т, астыммыт. Арай дьиэ ?рд?ттэн оро??о туох эрэ таммалаабыт.
– Тугуй бу? – ойо?о са?а аллайбыт.
Суор хоруйдаабыт:
– Ба?ар, са?ыл суолга тириини инчэтэн кэбиспитэ буолуо.
Ити кэм?э уоллара кэлбит. Киниэхэ тирии ту?унан кэпсээбиттэр. Онуоха уол к?рд?сп?т:
– Дьэ баайгытын к?рд?р?? эрэ.
Ийэлэрэ куулу ылан с??рб?т. Илими хостоон та?аарбыт, ол онтон олу?ун со?уйбут.
– К?р?? эрэ, туох да суох! Инчэ?эй эргэ илим эрэ баар.
Суор кыы?ырбыт уонна дьа?айбыт:
– Илими куулу кытта хоспох ааныгар ыйаан кэби?и?. Б?г?н са?ыл, араа?а, эмиэ кэлэрэ буолуо. Хоспоххо ас ыла бэйэтэ бардын. Илиитин куулга укта?ына, баайан кэби?ээри?. Хапкаан курдук буолуо?а.
Кырдьык, сотору буолан баран, са?ыл эмиэ кэлбит. Суор кыы?а ийэтигэр эппит:
– К?р эрэ, албынчык эмиэ кэллэ.
Са?ыл албын тылынан ньуолбардык кэпсиир:
– Бу би?иги кэргэмминиин эмиэ кэллибит, тирии а?аллыбыт. Та?астаммыт, ?ч?гэй тириилэр.
Суор ойо?о ыалдьыбыта буолан кубулуммут уонна эппит:
– Айа, б?г?н эмискэ т?б?м ыарыйда, сатаан хаампаппын. Бу эмиэ э?иги кэллигит дуо?
Онуоха са?ыл эппит:
– Оннук, би?иги ?р буолуохпут суо?а, ыксыыбыт. К?рс??ххэ диэри!
Са?ыл хоспоххо уоран киирэн, илиитин куулга укпут. Онуоха илиитэ куулга и?нэн хаалбыт. Илиитин босхолуу сатаабыт. Са?ыл куотуон ба?арбыт да?аны, илим?э иилистэн хаалбыт. Ыксаан ха?ыытаабыт:
– Уой, миигин хайыыгытый?
Суор эппит:
– Хайаабаппыт да?аны. Эн бэйэ? бэйэ?эр ку?а?аны о?орду?. То?о би?игини албыннаабыккыный? То?о тирии оннугар эргэ илими биэрбиккиний? То?о дьон хоспо?уттан уора?ыный?
Са?ыл ытыы-ытыы «ыыты?» диэн к?рд?сп?т. Ыыппатахтар. Са?ылы албын уонна уоруйах диэн к?л??-элэк о?остубуттар. Ти?э?эр са?ыл эргэ илими алдьатан, та?ырдьа ойбут. Оттон илиитигэр куул баалла сылдьыбыт. Бу курдук дьиэтигэр диэри с??рэн тиийбит.
Улахан кыы?ыгар эппит:
– Куулу т?ргэнник с??р.
Анараа??ыта хардарбыт:
– Суох, с??рбэппин. То?о эн кыыскын Куккины албынныыгыный?
Ол да буоллар, кыра кыы?а куулу с??рб?т.
Ити курдук суор са?ылы албыннаабытын уонна уорбутун и?ин ??рэппит.
Б?ттэ.
Кетский фольклор=Кет фольклора
Глухарь, утка и гусь
Однажды утка и гусь встретили старого глухаря.