— Ён крычаў, а я рагатаў. Нарагатаўся, як на кінакамедыі. Пацеш і ты. Мне даспадобы.

Пацешыць… Не дачакаешся. Трэба маўчаць сцяўшы зубы. Выходзіць, мы сядзім у скляпенні.

Нейкае дзіўнае скляпенне. Усё белае: і падлога, і столь, і сцены. Некалькі мяккіх крэслаў, воддаль, у куце, дзве вялізныя закаркаваныя бутлі. Стаяць на нейкіх прыстасаваннях, падобных на керагазы. У такую бутлю нават я залез бы. А на сценах чорныя гадзіннікі. Адзін каля аднаго. Колькі ж іх?

Я пачаў лічыць. Далічыў да пятнаццаці і збіўся.

— Прыехалі,— падаў голас Пятрусь.

— Бясплатна, — са здзекам прагаварыў Ландыш.

— Я такога, як вы, бясплатна на Месяц завёз бы, — кажу. — І Мірона Казіміравіча заадно.

Ландыш памахаў галавою.

— Чаму вас у школе вучаць? Старэйшых трэба паважаць.

Цікава: які ж ён на людзях? Напэўна, таксама павучае, усміхаецца. Напэўна, у аўтобусе старэйшым месца дае, знаёмых штогод з днём нараджэння віншуе.

— І не сорамна вам? — пачаў я.

— Сорамна таму, у каго кішэні пустыя.

— Чаму вы Мірону Казіміравічу дапамагаеце? Ён жа бандыт, — не сцярпеў Пятрусь.

Ландыш узняў угору выцягнуты палец.

— Ён вучоны. Самародак, можна сказаць. А бандыты пад мостам ці на вялікай дарозе.

— І вы самародак? Таксама вучоны?

— Я просты чалавек, але самародак. Я ўмею жыць. Хочаце паслухаць маю геаграфію? Раскажу як на духу.

— Якую геаграфію? — здзівіўся я.

— Геаграфіяй я называю сваю біяграфію. Калісьці, як і вы, у вёсцы я нарадзіўся. Слухаў, як пеўнікі кукарэкаюць, свежае малачко піў, каб сілы набрацца, у школку хадзіў. Галоўку вельмі не стамляў.

Кажа, што ў вёсцы нарадзіўся… Як я, як Пятрусь, як мой бацька, як дзядуля… Цяпер нас пільнуе, здзекуецца. Няўжо некалі басанож па траве бегаў? Няўжо маці «мамкай» называў?

— Не стамляў галоўку ў школцы. Праўда, разам з усімі пісаў: і Айчына, і родный край. Нават вершыкі пра родную мову вывучыў. А пасля пайшоў-паехаў па Айчыне, па родным краі. Быў на возе, пад возам, папярок, уздоўж. Папанасіла мяне. Памазоліў рукі. Аднаго разу падумаў: «Дудкі!» Пачаў прыглядвацца, каля начальства ацірацца. Знайшоўся добранькі начальнічак — я да яго клубочкам. Ён п'е, есць, а я каля ягонага стала. Бегаў на дыбачках, казаў у руку. Але неўзабаве начальнічак на пенсію пайшоў. Дык я да другога. Іван Фаміч… Іван Фаміч…

«Не выйдзем мы адгэтуль. Таму Ландыш і язык распусціў. Ведае, што нікому не раскажам», — працяла здагадка.

Я заплюшчыў вочы. Што ж рабіць? Як выратавацца? Вось каб у вёску! Дзень цяпер ці ноч? Як у нас каля возера? Ці кружыцца матылёк?

Раптам нешта бумкнула, як у пустую бочку: «Бум-бум-бум…» Я здрыгануўся, расплюшчыў вочы.

«Бум… Бум… Бум…» Аднатонна, мерна бумкае. Нібы кувалдай па галаве. Раз за разам.

— Што так бумкае? — не стрываў я.

— Гадзіннікі адлічваюць час, — прагаварыў Ландыш.

Гадзіннікі… Колькі ж разоў яны бумкнулі? Не запомніў. Час адлічваюць. Магчыма, людзі на работу спяшаюцца. Магчыма, сябры ў школу. А нам з Петрусём не трэба спяшацца.

— Вы і каля Мірона Казіміравіча корміцеся? — пацікавіўся ў Ландыша Пятрусь.

— А як жа! Вершыкі пра родную мову вучыў… Ха-ха-ха… Хіба мова пракорміць? Мірон Казіміравіч, канешне, пракорміць, а мова не. З грамаці хлеба не гамаці.

— Цяжка з вамі. Душна, — прамовіў Пятрусь.

— Цяжка? Я вам смяшыначку раскажу. Вы любіце смяшыначкі. Слухайце і на вус матайце. Настаўнік, выклікаўшы ў школу бацьку, выгаворвае: «Сёння ў вашага сына я цыгарэты знайшоў». — «Якія?» — пытаецца бацька. «Прыму», — кажа настаўнік. «Вось я яму ўсыплю, — узлаваўся бацька. — Ён жа сваю «Астру» пакінуў, а маю «Прыму» сабе забраў».

— Э-эх! — уздыхнуў Пятрусь. Ландыш зірнуў на яго.

— Не смешна? Сваю «Астру» пакінуў… Хі-хі-хі… Бацькаву «Прыму» забраў. Хі-хі-хі…

— Тут няма сме-ху, — па складах прамовіў Пятрусь.

Ландыш скрывіўся.

— Я тром начальнікам гэтую смяшыначку расказваў. Яны яе ў спецыяльныя кніжачкі запісалі. А вы… Вам самы тоўсты слон на вуха наступіў.

— Пры чым тут слон? — сказаў Пятрусь. Ландыш усхапіўся з крэсла.

— Тс-с-с…

Недзе за сцяною, пачуў я, нешта грукнула.

За сцяною зноў грукнула, і адчыніліся дзверы. У скляпенне зайшоў Мірон Казіміравіч. Пад пахай ён трымаў поліэтыленавы мяшок, у якім быў жоўты парашок.

— Вітаю. Усіх вас вітаю, — прагаварыў Мірон Казіміравіч.

— Я смяшыначкі хлопчыкам расказваў,— паведаміў Ландыш.

— Смяяліся?

— Не. Ім самы тоўсты слон на вуха наступіў.

— Нядобра. — Мірон Казіміравіч сеў на крэсла.

— Кхе, — моцна кашлянуў Пятрусь.