Якимович Алексей Николаевич
Шрифт:
— Ой! — паўтарыла маці.
Я хацеў бегчы ў хату па дубальтоўку, ды Пятрусь тыцнуў пальцам, паказваючы на кабуру ад веласіпеда.
— Бачыш? Кабура расшпілена.
— Не падыходзь! — заверашчэла цётка Ганна. — Там змяя! У кабуры гняздо звіла.
— Любяць на веласіпедзе катацца, — са смехам сказаў Пятрусь.
Цётка Ганна, мусіць, зусім перапалохалася, бо падхапіла:
— Яшчэ як любяць! Адна вылезла, папаўзла, а там яшчэ сядзяць.
— Цётка Ганна ў мяне веласіпед папрасіла. Хацела ў Клімавічы да сваякоў з'ездзіць. Хацела сядло апусціць. Расшпіліла кабуру, каб ключ узяць, а там змяя, — растлумачыла маці.
Да сваякоў… На нашым веласіпедзе… Як на грэх. Наламалі дроў.
Пятрусь узяўся за кабуру. А цётка Ганна не пускае яго.
— Не лезь! За руку ўджаліць.
— Не ўджаліць, — усміхнуўся Пятрусь. — Там вуж сядзеў.
Цётка Ганна глянула на яго як мыла з'еўшы.
— Вуж? Ты ведаеш?
— Ведаю, калі кажу.
Цётка Ганна апусцілася на калодку, на якой звычайна колем дровы. Добра, што калодка стаяла якраз тут. Інакш проста на траву села б.
— Ой, не магу! Паміраю-у!..
Да яе падбегла мая маці, абхапіла за плечы.
— Што з табою, Ганначка?
— Вады! У грудзях пячэ, распірае. Маці азірнулася.
— Ігнат, вады!..
Я на адной назе ў хату. Схапіў са стала конаўку, зачэрпаў з вядра вады і назад бягом.
— Бярыце, — працягнуў цётцы Ганне. — Гэта не змяя. У кабуры вуж сядзеў. Праўду кажам.
Цётка Ганна ўзяла конаўку, паднесла да рота.
— Там… Там вужы гняздо звілі?
— Не. Мы з Петрусём вужа ў кабуру пасадзілі.
Лепей я не прызнаваўся б. Забыўся, што часта праўда бокам вылазіць.
Цётка Ганна як пачула, дык зноў загаласіла:
— Ой, людцы!..
— Ігнат!.. — паклікала мяне маці.
— Што? — заморгаў я вачыма.
— Арыштант!
— Мы не хацелі,— стаў апраўдвацца я.
— Нясі папружку.
Бач, якая хітрая. Хоча, каб на сваю спіну прынёс.
— Пятрусь, уцякайма! — крыкнуў я.
Мы з Петрусём, як мышы, за хлеў. А маці наўздагон гукнула:
— Арыштант! Вярніся-а!.. Я прыпусціўся мацней.
Чаму?
Мы з Петрусём сядзелі на беразе возера. Над намі ляталі кнігаўкі, выводзячы сваё «кігі-і-кігі-і…». Крык сумны, трывожны. Гэтак жа сумна, трывожна і на душы. Хоць плач.
Чаму ж мне так не шанцуе? З учарашняга дня пачалося. Здавалася, знайшлі спосаб, як абараніцца, і на табе! Усё з ног на галаву перавярнулася. Прыспічыла ж цётцы Ганне цяпер ехаць да сваякоў. Няхай раней паехала б, хоць на паўгадзіны раней. Па-іншаму склалася б. Не хаваліся б у кустах. Хто б мог падумаць, што прынясе яе ліха? Чаму так? Чаму?
— Ігнат, чаго нос павесіў? — падаў голас Пятрусь.
— Па-твойму, танцаваць трэба? — агрызнуўся я.
А Пятрусь, не зважаючы, распавёў:
— «Што хутчэй за ўсё на свеце?» — пытаецца настаўніца. «Ваша самапіска, Ніна Рыгораўна», — кажа вучань. «Чаму?» — здзівілася настаўніца. Вучань ёй у адказ: «Вельмі ж хутка двойкі яна выводзіць».
Я зірнуў на Петруся.
— Гэта што?
— Смяшынка. Паслухай яшчэ адну. Бацька звяртаецца да сына: «Ты чаму цалюткі дзень сабак ганяеш?» — «Ды не ганяю я іх. Яны за мною бегаюць», — абурыўся сын.
Я ўсміхнуўся. Цікавая смяшынка. Можна сказаць, узятая з самога жыцця.
А Пятрусь хлопец што трэба. Нездарма расказвае смяшынкі. Разумее, што ў мяне на душы. Што я сёння рабіў бы, калі б не ён? Нудзіўся б у адзіноце? Ад страху тросся б?
— Яшчэ паслухай, — падміргнуў мне Пятрусь. — «Чаму ты гісторыю не вучыш?» — пытаецца настаўнік. Вучань у адказ: «Дык яна ж старажытная, а я вырашыў па-новаму жыць».
— Ха-ха-ха… — не стрымаўся я. — Такому за дасціпнасць можна пяцёрку паставіць. Умее выкруціцца.
У Петруся, што называецца, язык развязаўся. Ён кіўнуў галавою і сказаў:
— «Дзіма, які зімовы дзень табе найбольш даспадобы: сонечны ці марозны?» — пытаецца настаўнік. Дзіма, не задумваючыся, адказаў: «Марозны». Настаўнік колькі хвілін глядзіць на яго, а пасля зноў пытаецца: «Чаму менавіта марозны? Растлумач». Дзіма ўсміхнуўся: «Бацька тады кажа: «Сядзі дома, бо ў дарозе вушы адмарозіш».
Я пырснуў смехам:
— Гэта па-нашаму.
У мяне як гара з плеч звалілася. Горкасць, крыўда засталіся дзесьці ззаду. Нават здалося, што кнігаўкі крычаць не самотна, а насуперак усяму, з выклікам. Вось што можа звычайная маленькая смяшынка. А мо не смяшынка? Мо сябар так можа?