Сьлёзы паліліся з вачэй: не сябе шкада, зусім не. Дзеці яшчэ на раздарожжы, Машы надоўга ня хопіць. Шкада незавершанай справы – нацыянальна-палітычнай, літаратурнай. Няма яшчэ запавету. А бачу, што ён мусіць быць. Хутчэй трэба рабіць і тую агульную Дэкларацыю – часу ж зусім застаецца нічога! Трэба ўзяць на сябе ініцыятыву збору. Я адчуваю, што менавіта ад мяне гэта чакаецца…

Цяпер ужо зусім зразумела: калі б я не памёр – сёньня ці заўтра, праз тыдзень ці месяц, праз год ці… ццаць гадоў, – мяне забіў “рэальны разьвіты сацыялізм”, гэта значыць, ка-му-нізм. Мяне задушыла лютая драконаўская драпежная камуністычная цэнзура!

Гэту вось апошнюю думку я ўжо напісаў пасьля значнага перапынку для кропельніцы. Зноў рэаполіглюкін, 400 мл, амаль дзьве гадзіны.

У гэты ж час прывезьлі абед (цяпер ужо мне не існуе сталоўкі) убачылі, у якім я стане, і адвезьлі назад. Цяпер толькі нарэшце паабедаў.

Была Рая (жонка брата Станіслава – рэд.). Яна кажа, што мне зноў у дакументах пастаўлены “інфаркт міакарда”. Вот табе маеш! А тут ніколі поўнага камплекту лекаў няма. То аднаго зусім няма, то другога яшчэ няма, трэцяга не пасьпелі выпісаць, чацвёртага, трэба перапазычыць у суседнім аддзеле, а з пятым горш: яно паступае нерэгулярна.

Сустак наогул эканомяць. Мне адразу, з першага дня, падсунулі малаэфектыўны эрзац-нітрасарбіт. Затым, убачыўшы мой стан і пасьля маёй настойлівай просьбы, прыпісалі сустак. Але ж які сустак? Мітэ! Даюць, праўда, замест адной таблеткі фортэ дзьве таблеткі Мітэ. А гэта няроўназначна! І пачалося сустачнае галаданьне.

Я паўгода жыў на сваім сустаку-фортэ, трэба вярнуцца да гэтай “сістэмы” за свае ж грошы, – калі ласка, выпішуць сустак ды яшчэ фортэ. А тут, бачыш, “савецкая бясплатная сістэма аховы здароўя” буксуе. Менш, можа, грошай паплыло ад гарэлкі, дык цяпер будуць пацягваць з “бясплатнага” лячэньня, з “бясплатнай” адукацыі, з кватэрнага будаўніцтва і г. д.

…Былі. Усе родныя, дарагія. Аднак Марыя сапсавала мне настрой да такой ступені, што мне было горш, чым раніцай. Я ўсіх падоўгу ня бачыў, да кожнага было ў мяне добрае слова. Сама яна, затым Галечка, Ірынка, Мікола, Лена і Міша1. Абвінавацілі мяне, што кепска сябе паводжу, што быццам бы пытаньне ставіцца пра перавод мяне ў рэанімацыю. У чым жа “кепскасьць”? А, як высьвятляецца, у тым, што ўчора я некалькі разоў званіў па тэлефоне, замест таго, каб ляжаць у пасьцелі.

Ніхто не хацеў мяне зразумець, што ўчора ж дзень быў асаблівы: я чакаў дачку з Крыму!

Падчас гэтага гармідару Ірына Аляксандраўна прывяла да мяне ўжо другога прафесара-кансультанта.

Зьнешне ўражаньне зрабіў ён на мяне ня горшае, чым сам Бардзін. А мог бы і лепшае, бо маладзейшы і нямала. Але ж нешта ў ім ёсьць такое, ну, ня ведаю што…

Ня ведаю, які ён кардыёлаг. Затое я адразу вызначыў, што ён урач-палітыкан.

– Як вы ставіцеся наогул да яды, – пытае ён.

– Вельмі станоўча, – адказваю.

– Яно і відаць. А, дарэчы, вам бы трэба кілаграмаў 6-7 вагі скінуць, – раіць прафесар. – Бяз гэтага лячыць вас немагчыма будзе, астатняе ў вас ў парадку.

– Вагу я, прафесар, магу спусьціць, – адказваю, – але ж калі застанецца характар мой цяперашнім, і ў сістэме Галоўліту нічога ня зьменіцца, ад інфарктаў я ня буду гарантаваны. Скажу і вам тое, што я ў сакавіку сказаў Кузьміну: інфаркт мой носіць характар палітычны, яго мне падсунула цэнзура. Вы чыталі ў “Правде” за дзявятае верасьня верш Яўтушэнкі “Кабычегоневышлисты”?

– О, чытаў, гэта цікава!

– Мабыць, заўважылі там сьцьвярджэньне, што з-за гэтых самых “кабычагоневышлістаў”, мы ўсе “Майстра і Маргарыту” Міхаіла Булгакава прачыталі на 20 гадоў пазьней, чым павінны былі гэта зрабіць?

– Так-так, там такое ёсьць…

– Дык я, прафесар, зарабляю свае інфаркты тым, што вырываю ў цэнзуры такія вось каштоўныя творы і публікую, каб народ іх чытаў як мага раней. Я гэта рабіў раней, раблю цяпер і буду рабіць і наперад. Я ў гэтым не зьмянюся. Думаю, што цэнзура савецкая – таксама стабільная рэч. Значыць інфаркты міякарда – мой трагічны лёс.

– А, можа, сёе-тое можа і паляжаць неапублікаваным і ня трэба рызыкаваць, – кажа прафесар. – Можа якраз у тым і сэнс цяпер, у цяперашнім сьвеце? А вы ведаеце, што, каб не было ў нас нашых магутных ракет, нас бы яны ўжо даўно праглынулі? Ведаю я іх. Быў я і ў сапраўдных Еўропах.

На гэтым прафесар спыніў палітычную дыскусію і ўзяўся за справу. Карацей, ён “еўрапеец”, пабаяўся давесьці да канца дыскусію аб правах чалавека, аб праве друкавацца, свабодна выказвацца.

Мне здаецца, што гэтая сустрэча мала чаго дала мне. Магчыма, рашуся на перыядычныя “галадоўкі”, каб скінуць непажаданую мне вагу. Тады гэта будзе выдатны эфект. Але ж мне гэта раілі сьпецыялісты і раней. А ў сакавіку гэтага году сімпатычны малады ўрач Валер Іванавіч перанумараваў так усіх ворагаў чалавека: вораг №1 – пераяданьне; вораг №2 – курэньне; вораг №3 – усе перабольшаньні. Ня будзем больш зьвязваць палітыку з гэтым прафесарам. Дарэчы, трэба неяк дазнацца хоць яго прозьвішча: Ірына Аляксандраўна забыла назваць яго. Вось, маю: Яўген Пятровіч Іваноў, медпрактыку ці давучваньне прайшоў у Кембрыджы.