— А дзе ж, голубе, след гэтай дзічы? — запытаў дзед Талаш. Нупрэева дагадка адпадала. — Не, хлопча, справа тут горай: гэта кроў таго, хто пакінуў тут свае сляды. Давай пойдзем па слядах.

Хоць, ідучы па слядах, яны і аддаляліся ад мястэчка, але праява гэта іх моцна ўсхвалявала. Дзед Талаш адчуваў нейкую няясную трывогу ў сваізд сэрцы.

Ішлі яны так з паўгадзіны. Сляды паказвалі, што чалавек мяняў тэмп свайго руху: раўнамернасць іх парушалася. Відаць, чалавек выбіваўся з сіл, запыняў бег, ішоў прыцішанаю хадою, каб адпачыць і перадыхнуць. Нарэшце сляды збочылі пад тоўстую густую елку, дзе амаль што небыло снегу.

Дзед Талаш і Нупрэй сталі аглядаць месца, дзе адпачываў чалавек. Паталочышча паказвала, што чалавек адграбаў снег, каб прылегчы на болей цёплым месцы. Каля выступаўшага яловага кораня была ямінка — чалавек, лежачы, апіраўся на локаць. У тым жа месцы, дзе былі яго ногі, таксама засталася крывавая пляма. З гэтага дзед Талаш і Нупрэй вывелі заключэнне, што кроў у чалавека ішла з нагі. Прычым сляды былі зусім свежыя.

Агледзеўшы месца, зноў пайшлі па слядах. Правая нага чалавека ступала цвёрда, след жа левай нагі быў няпоўны — чалавек моцна кульгаў. Відаць, чалавеку было трудна ісці, і сляды зараз жа збочылі зноў у бок густога маладога ельніку. Туды, прадзіраючыся скрозь засохлую знізу навісь яловых лапак, пайшлі дзед Талаш і Нупрэй.

— Стой! Хтось ляжыць! — ціха і ўстрывожана сказаў дзед Талаш і спыніўся.

Нерухлівая постаць ляжаўшага чалавека навяла на іх страх. Чалавек ляжаў скурчыўшыся, утуліўшы галаву з глыбока насунутаю шапкаю ў старэнькі кажушок. Твару яго не было відаць.

I раптам затросся дзед Талаш. Вочы яго шырока раскрыліся, на твары адбіўся жах. Ён рэзка падаўся наперад.

— Панас! — вырваўся немы крык з грудзей старога, і ён кінуўся да нерухлівай постаці свайго сына. Панас не паварушыўся.

— Сынок, сынок мой! — ламаў рукі дзед Талаш, прыкленчыўшы перад сынам. — Не дачакаўся, сынку, ты свайго часу, — жаласліва гаварыў дзед Талаш, зусім страціўшы сваю старую галаву.

Нупрэй памацаў рукою Панаса.

— Ён жывы яшчэ. Ён толькі абамлеў.

Нупрэй захадзіўся, кінуўся раскладаць агонь, а дзед, здаецца, нічога не чуў і не цяміў. Ён толькі катурхаў сына, будзіў, зваў яго, але Панас не паказваў ніякіх адзнак жыцця. Заламаў дзед на галаве рукі і з бязмерным горам пазіраў на Панаса. Нупрэй жыва наклаў агню, наламаў бярэма яловых лапак, налажыў іх каля агню, заслаў воўчаю скураю.

— Перанясем яго сюды.

— Ратуй, ратуй яго, Нупрэй!

Панаса палажылі на воўчую скуру. Нупрэй скінуў свій кажух, накрыў Панаса і борздзенька кінуўся разуваць яго акрываўленую нагу. Левая нага збоку, вышэй калена, была прастрэлена, але косць, як відаць, была цэлая. Ён змогся, страціў многа крыві і абамлеў ад голаду, холаду і страху. Нупрэй расшпіліў яму каўнер, расціраў яго цела рукамі, адаграваў яго. Панас чуць-чуць паварушыўся і слаба застагнаў.

— Жыць будзе! — весела азваўся Нупрэй.

Радасць ахапіла дзеда Талаша.

— А штоб жа ты сказіўся! — радасна адгукнуўся дзед Талаш, громка прачысціў свой нос і выцер вочы.

Сагрэўся Панас каля агню на воўчай скуры пад Нупрэевым кажухом і прыйшоў да памяці. Першае, што адбілася на яго твары, былі ртрах і здзіўленне. Але пачуцці гэтыя змяніліся радасцю, калі пабачыў ён старога бацьку і вясёлы Нупрэеў твар.

— Ну вось і ажыў хлопец! — весела парушыў цішыню Нупрэй.

— Баліць нага?

— Глупства, — азваўся Панас, — вось зараз падымуся і пайду.

Ён папрабаваў усміхнуцца і паварушыў хвораю нагою. Але на яго твары адбіўся боль. Нага яго распухла, і ісці ён не мог.

— Ах, сынку, сынку! — гаварыў узрушаны Талаш, — і паваяваць ты нам не даў за цябе. А мы ўжо рыхтаваліся. Ну, ды дзякуй Богу, што ўсё так абярнулася, і ты жывы, хоць трохі і пакульгаеш.

— Нічога: покі жаніцца — загаіцца, — жартаваў Нупрэй.

Панасаву нагу прамылі, агледзелі рану, завязалі як маглі і чым маглі. Нупрэй прывёў у парадак заскарузлыя ад крыві Панасавы нагавіцы, вычысціў іх у снезе і прасушыў каля агню. Словам, Нупрэй праявіў усе дакторскія і санітарскія здольнасці. Рабіў ён з усведамленнем важнасці свае работы: ад гэтага і самому яму было прыемна. Дзед Талаш сілкаваў Панаса хлебам і салам, спецыяльна спечаным тут жа на ражончыку над агнём. Пасілкаваўшыся, Панас пачуўся шмат ямчэй. Але ісці яму яшчэ было трудна і няможна: ад хады зноў крывавілася б рана.

Нупрэй і дзед Талаш прынялі гэта пад увагу.

— Мы яго панясём, — сказаў Нупрэй.

— Хіба што на пераменку.

— Насілкі зробім.

Нупрэй быў салдатам і ведаў, як носяць раненых.

Ён узяў у дзеда сякерку, высек дзве сухія лёгкія жардзіны, падгладзіў іх. Да жардзін прывязаў воўчую скуру. Выйшлі добрыя насілкі, зручныя для таго, каб несці ў іх Панаса.

Дзеда Талаша і Нупрэя здзівіў Панасаў расказ аб яго вызваленні з астрога. Панасу памог выбрацца з няволі польскі салдат, што стаяў там на варце. Хто ён такі, гэты добры чалавек, Панас не ведае. Салдат разгаварыўся з Панасам, распытаў, хто ён такі, за што яго забралі. Відаць было па ўсім, што ён спачуваў Панасу. I вось, калі ён стаяў на варце ўжо трэці раз і Панас папрасіў яго вывесці на двор, салдат шапнуў яму: