Канешне, пытанне было ўнікуды—за што кіраўнік Беларускага Экзархату Маскоўскага Патрыярхатапаназавешваў на грудзі праваслаўнага атэіста кучу ардэноў,ніхто не скажа. Хаця я такія-сякія думкі на гэты конт меў, ды не хацеў згаршаць імі чыстае Дзёніна сэрца.

Было гэта, падаецца, у 2006-м, бо якраз тады выйшаў зварот Мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта з нагоды 20-й гадавіны трагедыі на ЧАЭС. У звароце тым уладыка мільёнаў сямі праваслаўных пісаў пра дзве трагедыі нашага народу напрыканцы 80-х—пачатку 90-х. “Няўжо другая трагедыя,—падумаў я,—гэта развал краіны Гулагаў?” У такую выснову паверыць было ніяк нельга і я пра яе забыў. Але не так, каб назусім і імгненна ўзгадаў, калі надарыўся выпадак сустрэць аўтара (а было гэта,дарэчы, у тых жа любімых амерыканцаў — на прыёме па святкаванні 230-годдзя Дэкларацыі іхняе незалежнасці).

І вось, я нагадваю мітрапаліту пра той зварот і запытваюся: “Няўжо пад другой трагедыяй вы мелі на ўвазе СССР, гэтую турму народаў, якая, у тым ліку, і праваслаўных столькіх замардавала?!” — “Гэта наша гісторыя,” —адказаў мне з прыдыханнем былы “народны”дэпутат ВС СССР. У галаве маёй хаатычна забегалі усе прусакі, я быўшы пачаў нешта тлумачыць — даказваць пра людаедаў-камуністаў, але галоўны праваслаўны Беларусі быў непахісны. Я ўпаў у адчай і скарыстаў апошні аргумант: “Дык і Гітлер для Германіі — гэта таксама гісторыя, — сказаў я, — што зусім не сведчыць аб неабходнасці шкадаваць аб развале III Рэйху.” Філарэт ветліва, з яснымі — ці тое шклянымі — вачыма са мною развітаўся.

Дык калі можна шкадаваць аб руйнаванні Імперыі зла, якая толькі ў сябе дома вынішчыла больш, чым III Рэйх ва ўсім свеце, дык чаму б не прышпіліць ардэноў пару на грудзі таго, пры кім усяго толькі тры мільёна дзетак знішчылі? 19 мільёнаў на рахунку фашызма ва ўсім свеце, і — 19, 5 мільёнаў на рахунку камуністаў толькі ў сябе дома. (В.В. Эрліхман, “Страты народанасельніцтва ў XX”, даведнік, М., Выдавецтва “Руская панарама” 2004, 176 стр)

— А ці паслухаўся б той Філарэта? — паспрабаваў абараніць мітрапаліта Дзяніс.

— А куды б гэты той дзеўся? — іранічна перапытаў я і патлумачыў:—А не, медалі з ардэнамі—на стол! І будзь пэўны, што забараніў бы імгненна, бо з васьмюдзесяццю працэнтамі праваслаўных трэба ж заігрываць манарху—згубіць прыязнасць у вачах іхніх ніяк нельга, а тым больш у крызісны наш час, калі трон і так ледзь рыпіць. Але ж не, і першасвятар заігрывае, толькі з цэзарам, каб цэрквы будаваць, што пустуюць потым; каб шанавалі цябе валадары зямныя на ўсіх прыёмах. Славы хочацца, а ў рэшце-та рэшт, уся справа ў гэтым: “Славу людзей больш узлюбілі, чым славу Божую!”— эмацыйна завершыў я словамі евангеліста Яна, і пасля паўзы спакайней дадаў: — Што ж, яны сваё пажнуць, як пажалі іх папярэднікі, толькі тады гэта ўжо нікому не будзе цікава — тады нас, па ацэнках ААН, будзе паўтара-два мільёна пад канец стагоддзя. І гэта па ацэнках аптымістычных.

Я замоўк. Дзяніс маўчаў таксама. У цішы, ён уражана прамовіў:

— Страшна нават спаць класціся пасля такога.

— Ды я і сам у шоку,—давялося мне ўздыхнуць—так выклаўся я ў размове гэтай, што адышоў ад рэшкі і сеў на нару, трымаючы ў руках пусты кубак.—Але, Дзёня, пакуль ёсць пару-тройку чарвякоў, гатовых пуза пакласці, дык мо шчэ не ўмёрла надзея?

— Так, Дзімон, ёсць яшчэ ў нас надзея!—рашуча пацвердзіў праведны чарвяк.

— Тады трэба зарывацца ў нару, сябра, выспацца. Заўтра ж ужоапошні дзень я ў пенатах гэтых.

— Можа не паедзеш яшчэ?

— Паеду, Дзёня, інакш быць не можа. Ды і трэба ехаць, колькі ж можна лайдачыць тут?!—пасміхнуўся я. Людзі думаюць, што я тут пакутую, а я каўбасы жару і бакі вылежваю!

— Ды ладна, мог бы і адпачыць ужо троху,—заступіўся за мяне Дзяніс перад грамадскасцю.

— Я так наадпачываўся—далей няма куды. Тым больш, ведаеш, як змагар адзін казаў: “Стаміўся? Адпачні. Але пасля гэтага ты ўжо не будзеш рэвалюцыянерам!” А мне ж, Дзёня, хочацца яшчэ паслужыць Бацькаўшчыне.

Падняўся я, як заўсёды, па пад’ёму, а 5-й; а палове на 6-ю, як заўсёды, наеўся палажняковай кашы з Дзёнінымі каўбасамі і пірагамі; як заўсёды, ізноў лёг спаць; а 10-й, як заўсёды, мяне пабудзілі галасы ПКТэшнікаў, каторыя раз наццаць прывіталіся з Дзёнем, на што ён столькі ж разоў адказаў. Віталь, Алег і яшчэ нехта гукнулі вітанні мне і я з прасоння пракрычаў тры разы: “Здаровенька!”

Перад бяссонаю этапнаю ноччу трэба было б добра выспацца, і я намерыўся працягнуць рэалізацыю баявой задачы, але тут прыйшоў атраднік і выдаў вопісі, каб да абеда я перапісаў усе свае пажыткі. Раней я павярхоўна выконваў гэтае заданне, аднак бывала пару разоў так, што па прыбыцці на новае месца дыслакацыі рэчы, не запісаныя ў вопісі, вымаліся на склад калоніі, а адтуль забраць іх ужо нельга — толькі пры пераездзе ці вызваленні. А можна і не забраць — так знікла ўсё маё нажытае непасільнаю працаю дабро, калі выкідвалі мяне ў 2008-м са “Шклова”. Цяпер я стаўлюся да падрахавання маёмасці з усёй адказнасцю.

Пасля таго, як я ўсю раніцу адваяваў у баях з крывавым рэжымам, зрабіць столькі працы — за пару гадзін улічыць кожную нітку і тры разы зафіксававаць яе ў трох копіях вопісі, — было няпроста, але надзвычай неабходна — без гэтага ў новую атаку — чытай: на этап — мяне не пусцілі б.

Таму, па сваей глыбоцкай завядзёнцы, закіпяціў я салодкую гарбату, якую атрымаў яшчэ раніцою, засыпаў у яе сапраўдную заварку і распачаў бухгалтэрыю.

— Дзімон, ты як там?

— Усё пад кантролем, Дзёня. Вопісі дарабліваю—запарыўся, як пару вагонаў разгрузіўшы.