Шолам-Алейхем
Шрифт:
— Да якой такой царскай дачкі? — гэтак пытаецца Бузя, і мне здаецца, што яна спалохалася.
— Царская дачка — гэта прыгожая прынцэса, якую ўкралі з-пад вянца, і зачаравалі, і павялі, і пасадзілі ў крыштальны палац, вось ужо сем год…
— А табе якая справа да яе?
— Што значыць — мне якая справа да яе? Мне ж трэба яе вызваліць.
— Табе трэба яе вызваліць?
— А хто ж гэта зробіць?
— Не трэба ляцець так далёка. Паслухай мяне, не трэба…
І бярэ мяне Бузя за руку, і адчуваю я, якая халодная яе маленькая белая ручка. Я зазіраю ёй у вочы, і мне відаць, як адбіваецца ў іх чырвонае золата сонца, якое развітваецца з днём, з першым ясным, цёплым перадвелікодным днём. Памалу цямнее, памірае дзень. Як свечка, згасае сонца. Галас, што не сунімаўся на працягу дня, сціхае. На вуліцы ўжо ні жывой душы. У вокнах хат паказваюцца агеньчыкі святочных свечак. Дзіўная, урачыстая цішыня акружае нас, мяне з Бузяю, і ў нас з'яўляецца такое пачуццё, нібы мы зліліся з гэтаю святочнай цішынёю.
— Шымек! Шымек!
Ужо трэці раз кліча мяне мама, каб я ішоў з татам у сінагогу. Ці ж я сам не ведаю, што мне трэба ісці ў сінагогу? Я пасяджу тут яшчэ хвілінку, усяго адну хвілінку, не болей. Аднак Бузя пачула, што мяне клічуць, яна вырывае сваю руку, падхопліваецца і гоніць мяне:
— Шымек, гэта ж цябе завуць, цябе! Ідзі-ідзі. Час. Ідзі ж, ідзі!
Я збіраюся ісці. Дзень як здзьмула. Згасла сонца. Золата ператварылася ў кроў. Дыхнуў ветрык, лёгкі, прахалодны. Бузя гоніць мяне, каб я ішоў. Я кідаю на яе апошні пагляд. Зусім не тая стала Бузя, што раней. Іншае аблічча, іншае хараство набыла яна ў маіх вачах у гэты зачараваны вечар. «Зачараваная прынцэса» — мільгае ў маіх думках. Аднак Бузя не пакідае мяне надоўга з маімі думкамі. Яна гоніць мяне, каб я ішоў. Я іду, а сам азіраюся на зачараваную прынцэсу, якая зусім зліваецца з гэтым чароўным велікодным вечарам — і я спыняюся зачараваны. Але яна паказвае мне рукою, што мне трэба ісці. Мне трэба ісці!.. А ў маім уяўленні малюецца, нібыта я чую яе голас. Яна звяртаецца да мяне словамі з «Песні песняў»: «Брах, додзі, удмэй лэхо ліцві — бяжы, каханы мой, будзь падобны да серны альбо да маладога аленя на гарах бальзамічных…»
Другая частка. Мы збіраем зелень
— Хутчэй, Бузя, хутчэй! — звяртаюся я да Бузі напярэдадні свята швуэс, бяру яе за руку, і мы ўзбягаем на гару. — Дзень не стаіць на месцы, дурненькая. Вунь якую гару нам трэба прайсці. А за гарой яшчэ і рэчка. Цераз рэчку перакінута кладка з дошак, якая завецца «масток». Рэчка бяжыць, жабы квакаюць, дошкі хістаюцца, разгойдваюцца, і толькі там, за мастком — толькі там нас чакае сапраўдны рай, Бузя! Бо там пачынаюцца мае ўладанні.
— Твае ўладанні?
— Ну, словам, «лявада». Велізарная лугавіна, што ўсё цягнецца і цягнецца без канца і краю. Яна пакрытая зялёнай коўдраю. Яна пярэсціцца жоўценькімі рамонкамі. Яна расквечана чырвоненькімі гваздзічкамі. Эх, каб ты ведала, якія там пахі — там жа водары, найлепшыя ў свеце! Ёсць у мяне там і дрэвы, безліч дрэваў, высокіх, галінастых дрэваў. І ёсць там пагорак, дзе я люблю сядзець. Хачу — прысяду, хачу — скажу чароўнае слова — і палячу, як арол, вышэй за хмары. Над палямі і лясамі, над морамі і пусткамі буду ляцець я, пакуль не апынуся па той бок Змрочных гор…
— Адтуль, — перабівае мяне Бузя, — ты пройдзеш пешкі сем міль і прыйдзеш да ручая…
— Не, да густога лесу… Спярша я ўвайду ў лес, і выйду з лесу, і тады толькі дабяруся да ручая…
— Ты пераплывеш ручай і адлічыш сем разоў па сем…
— І перада мною ўзнікне дзядок з доўгаю барадою…
— І ён спытае ў цябе: «Чаго ты хочаш?»
— І я скажу яму: «Вядзі мяне да царэўны».
Бузя вырывае ў мяне руку і кідаецца стрымгалоў уніз. Я бягу следам.
— Бузя, чаго ты так ляціш?
Бузя не адказвае. Яна сярдуе. Яна ненавідзіць царэўну. Яна любіць усе казкі, але не пра царэўну…
Хто такая Бузя, вы павінны помніць. Я ўжо вам неяк расказваў. А калі вы ўсё ж такі забыліся, то я вам паўтару яшчэ раз.
У мяне быў старэйшы брат Беня. Дык ён утапіўся. Пасля яго засталіся вадзяны млын, маладая ўдавіца, два конікі і адно дзіця. Ад млына давялося адмовіцца, коней прадалі. Маладая ўдавіца выскачыла замуж і з'ехала некуды ў свет. А дзіця прывезлі да нас.
Гэта і была Бузя.
Ха-ха-ха! Усе думаюць, што мы з Бузяю брат і сястра. Майго тату яна называе татам, маю маму — мамаю. І мы з ёю жывём, як брат і сястра, і любім адно аднаго, як брат і сястра.
Як брат і сястра? Чаго ж тады Бузя мяне саромеецца?
Аднойчы здарылася вось што. Мы засталіся адны, сам-насам, удваіх у цэлым доме. Было гэта адвячоркам. Ужо ладна сцямнела. Тата пайшоў у сінагогу чытаць памінальную малітву па маім браце Бені, а мама выбегла па запалкі. Мы з Бузяю забіліся ў куток, і я расказваў ёй казкі. Цудоўныя казкі з хедара, казкі з «Тысячы і адной ночы». Яна прысунулася да мяне зусім блізенька. Яе рука — у маёй руцэ.