Праз акно я кідаю пагляд на вуліцу. Ах, як там цудоўна! Нібыта ў «Песні песняў»! Шкада толькі, што хутка скончыцца дзень. Нізка-нізка апускаецца сонейка і фарбуе неба чырвоным золатам. Золата адсвечвае ў Бузіных вачах. Яны купаюцца ў золаце. Хутка пагасне дзень. У мяне не будзе, напэўна, часу перакінуцца з Бузяю хоць слоўцам. Увесь дзень змарнаваны на пустапарожнія размовы з татам, з мамаю, з раднёю — што я чуў, што бачыў… Я ўстаю і выглядваю праз акно на вуліцу і, як бы мімахадзь, звяртаюся да Бузі:

— А ці не прайсціся нам крыху? Так даўно дома не быў. Хочацца зірнуць на наш двор, агледзець горад…

Вы не ведаеце, што з Бузяю? Яе твар успыхнуў, так і палае. Як сонечны шар перад тым, як закаціцца, гэтак пачырванела яна. Яна зіркае на тату. Відаць, яна хоча ведаць, што скажа тата. А тата глядзіць на маму паверх сярэбраных акуляраў. Ён пагладжвае сярэбраныя ніці сваёй сярэбранай барады і гаворыць проста так, ні да кога не звяртаючыся:

— Сонца садзіцца. Час пераапранацца, ісці маліцца ў сінагогу. Пара запальваць свечкі. Як ты думаеш?

Не, відаць, сёння мне не ўдасца хоць словам перакінуцца з Бузяю. Мы ідзём пераапранацца. Мама ўжо выглядае зусім па-велікоднаму. Яна ўжо апранула сваю святочную ядвабную сукенку. Яе белыя рукі свецяцца. Ні ў кога няма такіх прыгожых белых рук, як у маёй маці. Скора яна пачне запальваць свечкі. Сваімі белымі рукамі яна закрые вочы і ціха-ціха заплача, як калісьці. Апошні прамень заходзячага сонца будзе блукаць па яе прыгожых, чыстых, белых руках. Ні ў кога няма такіх прыгожых, далікатных, белых рук, як у маёй маці.

Аднак што з Бузяю? Яе твар пагас, нібы сонца, якое амаль закацілася, нібы дзень, які амаль дагарэў. Прыгожая, прывабная яна, аднак, як ніколі. І глыбока маркотныя яе прыгожыя блакітныя вочы з «Песні песняў». Задумлівыя вочы яе.

Пра што думае зараз Бузя? Пра дарагога госця, якога яна так выглядала і які прыляцеў так знянацку пасля таго, як не быў дома гэтак бясконца доўга?.. Альбо пра сваю маці, якая другі раз выйшла замуж і, з'ехаўшы далёка ў свет, зусім забылася, што ў яе ёсць дачка па імені Бузя? А мо пра свайго жаніха думае зараз Бузя, пра свайго жаніха, якога бацькі навязалі ёй, вядома ж, супраць волі? І пра сваё вяселле, якое мае адбыцца ў суботу пасля швуэс, вяселле з чалавекам, якога яна знаць не знае, ведаць не ведае?.. А магчыма, я памыляюся, і ўсё зусім наадварот? Можа, лічыць яна не злічыць дні ад вялікадня да швуэс, да першай суботы пасля швуэс? Таму што гэта — яе абраннік, таму што ён любы і дарагі ёй. Ён павядзе яе пад вянец, і яму падорыць яна сваё сэрца і сваю любоў. А я? Мне яна, на бяду, не болей як сястра. Была сястрою і засталася сястрою… І мне здаецца, што яна глядзіць на мяне са шкадаваннем і ў той жа час крыху сярдзіта і кажа мне, як некалі, словамі «Песні песняў»: «Мі йітанхо кэох лі — чаму ты не брат мой? Ах, ну чаму ты мне не брат?!.» Што адказаць ёй? Я ўжо ведаю, што адкажу ёй на гэта. Толькі б удалося сказаць ёй некалькі слоў. Усяго некалькі слоў.

Не. Сягоння мне не ўдасца пагаварыць з Бузяю, сказаць ёй хоць слоўца, хоць паўслоўца. Вось яна ўстае, ціхімі лёгкімі крокамі ідзе да шафы, прыносіць мацеры свечкі ў сярэбраных падсвечніках. Старыя, такія знаёмыя высокія сярэбраныя падсвечнікі. Як даўно пазнаёміліся і пасябравалі мы з імі. Гэтыя сярэбраныя падсвечнікі калісьці займалі ганаровае месца ў маіх залатых мроях пра зачараваную царэўну ў крыштальным палацы. Тыя залатыя Мроі з гэтымі сярэбранымі падсвечнікамі, са святочнымі свечкамі, з мамінымі прыгожымі, далікатнымі, белымі рукамі, з Бузінымі прыгожымі блакітнымі вачыма з «Песні песняў», з апошнімі залатымі промнямі заходзячага сонца — ці ж усё гэта не сплялося адно з адным, не злілося ў непарыўнае цэлае?..

— Дык што, — кажа тата, зірнуўшы ў акно і кіўнуўшы мне ў знак таго, што час пераапранацца і ісці маліцца ў сінагогу.

Мы пераапранаемся, я і тата, і ідзём у сінагогу.

Наша сінагога, наша старая-старая сінагога, таксама не змянілася, не змянілася зусім. Ні на кроплю. Толькі крыху пачарнелі сцены. Нібыта паніжэў аналой. Крыху пастарэла трыбуна для чытання торы. Ды і прытвор са святынямі страціў ранейшы бляск.

Як маленькае свяцілішча, выглядала некалі ў маіх вачах наша сінагога. Цяпер свяцілішча крыху пакасілася. Ах, куды падзеліся ўрачыстасць і бляск нашай старой сінагогі? Дзе тыя анёлкі, што луналі пад яе размаляваным сафітам кожны перадсуботні вечар, на кабалас-шабас і ўсе святы ў час маіх малітваў?

Прыхаджане таксама мала змяніліся. Толькі крышачку пастарэлі. Чорныя бароды зрабіліся белымі. Плечы крыху сагнуліся. Атласныя каптаны пасекліся. Відаць белыя ніткі, жоўтыя палосы. Кантар Мейлах і цяпер спявае гэтак жа хораша, як даўней, шмат гадоў таму. Толькі голас зрабіўся злёгку прыглушаны. У яго малітве чуецца новы тон: у ёй больш плачу, чым спеву, больш скаргі, чым малення. А наш рабін? Стары рабін? Гэты зусім не змяніўся. Быў белы, як свежы снег — і застаўся белы, як свежы снег. Адна драбяза: рукі ў яго цяпер трасуцца. Ды і ўсяго яго трасе. Ад старасці, напэўна. Азрыел, служка, жыд без знаку барады, быў бы такі самы, як і некалі, калі б не зубы. Ён страціў усе зубы і са сваімі запалымі шчокамі цяпер быў болей падобны да старой жыдоўкі, чым да мужчыны. Нічога, ён і сёння яшчэ можа грымнуць пранікам па стале, як дойдзе да малітвы «Васемнаццаць блаславенняў». Праўда, удар ужо не той, што некалі. Некалі, шмат гадоў таму, можна было аглухнуць ад ягонага ўдару. Цяпер жа не. Відавочна, няма тае сілы, што даўней. А быў жа волат-жыд.

Даўней, шмат гадоў таму, мне было хораша тут, хораша бязмежна, не забыць! Тут, у маленькім свяцілішчы, даўней, шмат гадоў таму, мая дзіцячая душа лунала разам з анёламі пад размаляваным сафітам. Тут, у маленькім свяцілішчы, даўней, шмат гадоў таму, я сур'ёзна і з асалодаю маліўся разам з татам і іншымі жыдамі…

І вось зараз я зноў у сваёй колішняй сінагозе, і я маюся разам з колішнімі, даўнімі прыхаджанамі, і я чую таго самага кантара, што і даўней, які пяе гэтаксама, як і некалі. І ўвесь прыход моліцца самазабыўна і горача, гэтаксама, як і некалі. І я малюся разам з усімі, але мае думкі далёкія ад малітвы. Я перагортваю старонку за старонкаю ў сваім малітоўніку — і, я не вінаваты ў тым, адкрываецца мне «Песня несняў», раздзел IV: «Гінох ёфо рааёсі — ты прыгожая, сяброўка мая, ты сама прыгажосць. Гінох ёфо, эйнаіх ёйнім — ты прыгожая, і прыгожыя вочы твае — галубкі…» Мне б хацелася маліцца разам з усімі так, як я маліўся некалі. Аднак мне не ідзе малітва ў галаву!