Бутэвіч Анатоль
Шрифт:
25 лютага 1795 – кароль польскі і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі пацвярджае мяшчанам Крэва прывілеі на самакіраванне.
З 1795 да 1920 – Крэва знаходзіцца ў Ашмянскім павеце Віленскай губерні ў складзе Расіі.
ВЯЛІКІЯ КНЯЗІ ЛІТОЎСКІЯ
Называліся яшчэ гаспадарамі, гэта быў самы высокі княскі тытул у Вялікім княстве Літоўскім. Выбіралі князя феадалы, часцей некага з блізкіх, родных ці сыноў папярэдняга гаспадара. На пасад узводзілі ў Вільні, у кафедральным саборы. Пасля Крэўскай уніі 1385 года большасць вялікіх князёў насілі тытул і караля польскага, а пасля Люблінскай уніі 1569 года кароль польскі абавязкова адначасова з’яўляўся і вялікім князем літоўскім, узначальваў дзяржаву двух народаў Рэч Паспалітую. З канца ХVІІІ стагоддзя, пасля ліквідацыі Княства ў выніку падзелаў Рэчы Паспалітай, да 1917 года тытулам вялікага князя літоўскага карысталіся расійскія імператары. Існуе меркаванне, што тытул вялікага князя “magnus dux” пастаянна пачаў ужывацца толькі падчас гаспадарання Вітаўта Вялікага, а да гэтага кіраўнікі ВКЛ у дакументах іншых дзяржаў і ў сваіх асабістых называліся каралямі, князямі, герцагамі.
Міндоўг (сярэдзіна 1230-х – 1263, кароль літоўскі з 6 ліпеня 1253, каранаваўся ў Новагародку).
Транята (1263 – 1264).
Войшалк (1264 – 1266).
Шварн (1267 – каля 1270).
Трайдзен (каля 1270 – каля 1282).
Даўмонт (1280-ыя).
Будзівід (1280 – 1290-ыя).
Будзікід (Пукавер) – (1280 – 1290-ыя).
Віцень (1295 – 1316).
Гедымін (1316 – 1341).
Яўнут (1341 – 1345)
Альгерд (1345 – 1377).
Ягайла (1377 – 1381, 1382 – 1392, у 1386 – 1434 найвышэйшы (вярхоўны) князь літоўскі, кароль польскі Уладзіслаў ІІ у 1386 – 1434).
Кейстут (1381 – 1382, у 1345 – 1377 падзяляў уладу з Альгердам).
Вітаўт Вялікі (1392 – 1430).
Свідрыгайла (1430 – 1432).
Жыгімонт Кейстутавіч (1432 – 1440).
Казімір Ягайлавіч (1440 – 1492 і кароль польскі Казімір ІV Ягелончык у 1447 – 1492).
Аляксандр Ягайлавіч (1492 – 1506 і кароль польскі ў 1501 – 1506).
Жыгімонт Стары (1506 – 1548 і кароль польскі Жыгімонт І Стары).
Жыгімонт Аўгуст (1548 – 1572, інтранізаваны ў 1529, і кароль польскі Жыгімонт ІІ Аўгуст).
Генрых Валуа (1573 –1574 і кароль польскі Генрык Валезы, кароль Францыі ў 1574 – 1589).
Ганна Ягелонка (1575 – 1576 і каралева польская).
Стэфан Баторы (1576 – 1586 і кароль польскі).
Жыгімонт Ваза (1587 – 1632 і кароль польскі Жыгімонт ІІІ Ваза).
Уладзіслаў Ваза (1632 – 1648 і кароль польскі Уладзіслаў ІV Ваза).
Ян Казімір (1648 – 1668 і кароль польскі Ян ІІ Казімір).
Міхал Вішнявецкі (1669 – 1673 і кароль польскі).
Ян Сабескі (1674 – 1696 і кароль польскі Ян ІІІ Сабескі).
Аўгуст Моцны (1697 – 1704, 1709 – 1733 і кароль польскі Аўгуст ІІ Моцны).
Станіслаў Ляшчынскі (1704 – 1709, 1733 – 1736 і кароль польскі).
Аўгуст ІІІ (1733 – 1763 і кароль польскі).
Станіслаў Аўгуст Панятоўскі (1764 – 1795 і кароль польскі).
КНЯЗІ І КАРАЛІ ПОЛЬСКІЯ
Кароль – тытул манарха, лічыцца, што паходзіць ад лацінскага імя Карла Вялікага. З ХІV стагоддзя караля польскага выбіралі на сойме, у тым ліку і ў Рэчы Паспалітай, калі кароль польскі адначасова з’яўляўся і вялікім князем літоўскім. Каранацыю каралёў праводзілі спачатку ў Гнезне (з 1025 года), затым у Кракаве (з 1320 года) і Варшаве (1705, 1764).
Мешка І (каля 960 – 992). Пахаваны ў Пазнаньскай катэдры.
Баляслаў Храбры (992 – 1025). Каранаваны 18 красавіка 1025 года ў Гнезне. Пахаваны ў Пазнаньскай катэдры.
Мешка ІІ (1025 – 1034). Каранаваны 25 снежня 1025 года ў Гнезне. Пахаваны ў Пазнаньскай катэдры.
Казімір І Аднавіцель (1034 – 1058). Пахаваны ў Пазнаньскай катэдры.
Баляслаў ІІ Смелы (1058 – 1079). Каранаваны 25 снежня 1076 года ў Гнезне.
Уладзіслаў І Герман (1079 – 1102). Пахаваны ў катэдры Плоцка.
Баляслаў ІІІ Крывавусты (1102 – 1138). Пахаваны ў катэдры Плоцка.
Уладзіслаў ІІ Выгнанец (1138 – 1146).
Баляслаў ІV Кучаравы (1146– 1173). Пахаваны ў Вавельскай катэдры ў Кракаве.
Мешка ІІІ Стары (1173 – 1177, 1191, 1195, 1199 – 1202). Пахаваны ў Калішы.
Казімір ІІ Справядлівы (1177 – 1194). Пахаваны ў Вавельскай катэдры ў Кракаве.
Лешак Белы (1194 – 1199, 1202 – 1227). Пахаваны ў Вавельскай катэдры ў Кракаве.
Уладзіслаў Танканогі (1202, 1227 – 1228 – 1230).
Генрык І Барадаты (1228 – 1229, 1232 – 1238). Пахаваны ў Трэбніцы.
Конрад Мазавецкі (1229 – 1232, 1241 – 1243). Пахаваны ў катэдры Плоцка.
Генрык ІІ Набожны (1238 – 1241).
Баляслаў V Сарамлівы (1243 – 1279). Пахаваны ў Кракаве ў кляштары айцоў Францысканаў.
Лешак Чорны (1279 – 1288). Пахаваны ў Кракаве ў базыліцы айцоў Дамініканаў.
Генрык ІV (1288 – 1290).
Перамысл ІІ (1290 – 1291, 1295 – 1296). Каранаваны з жонкай Малгажатай 26 чэрвеня 1295 года ў Гнезне. Пахаваны ў Пазнаньскай катэдры.