«Абылай не айтар екен?» деп йде отырандар тына алды. Біра осы жртты басарып отыран Абылай з ойын аша алар ма екен? Ел лаы елу, аузынан шыан сз ерте жіпке тізілгендей боп теп-тегіс Орынбора, Тобыла, тіпті алден Церен отыран Ташкентке де ізін суытпай жетеді. Ол сзді сл кешігікіреп бодыхан да естиді. йткенмен, жауап бермей тыла алмасын білген слтан, енді Бар жырауа арай отырып сйледі:

— Ант-су ішті дейсі, лы жырау. Осындай антты «Жоара арсы ол ктермеймін» деп, ттыннан босанар алдында айын аам алден Церен онтайшыа да бергем… Ал бгін оны скерін зінен брын шаппашы болып отырмын. йткені мен шаппасам ол шабады. Сонда азаа мені ант-суымнан андай пайда?

— Жн делік… Ал батысы алай?

Абылай басын шайады:

— Орыс елі Жоар хандыы емес ой.

— Шршіт елі де оай емес. Бізге бріні де кші жетеді.

— Сол себептен де даламыза бекініс салдырып жатан жопыз ба? Россияа сйенбей, шршіттерге ттеп бере алмаймыз. Шршіттерді ойын онтайшыны зі айтан. Олардан енді Жоарды зі тыла алмай отыр.

— Шршіт бодыханы да бізді жерімізге бекініс салам десе айтесі, — деді Бар жырау.

— Онда соысамыз. йткені шршіт бізді ішімізге кіріп, орыс патшасындай бекініс салар болса, — деді Абылай, аза атаулысы л болар еді.

й іші таы тына алды. ытай бодыхандарыны жауыздыы аза еліне ежелден таныс. рт алан жерде жуырда шп шыпайтын, ытай жауынгері ткен жата тірі жан алмайтын. Талай уа халыты жтып жібергенде ытай бодыхандарыны тамаы аждааны тамаындай жалмауыз ке келетін.

— Бар аа, жалыз жолаушыа топ асыр шапса, жолаушы е алдымен айсысына ылышын сермейді? — деп срады Абылай.

— рине, е таяу аланына, слтан.

Бар жырау бл жмба адамны кім екенін енді тсінгендей Абылайа ойлана арады. аза елін ан асатан алдымен алден Церенді жебек. зге жауларын содан кейін барып ойланба…

Абылай кенет жанында тран оржынынан бзау терісіне салынан картаны алды.

— Міне, — мына жерде алден Церенні скері тр, — деді, — бір кні болмаса бір кні олар Ертістен бері теді. Сол уаытта ш жзді скері, міне, мына тстан кеп ш жаынан оршайды. Крсін сонда алден Церен осы апаннан тылып! Даян ханнан бері жоарлар немі бізді кк желкемізден шыып келген. Ал бл жолы оларды кк желкесінен біз шыамыз.

— Ертіс жаасына келіп, Кіші жзді батырлары соыса атынасады дегенге сенгім келмейді, — деді Бсентиін батыры Сырымбет.

— Неге? — деп еле ете алды тртба келген, Тараты батыры Байозы. — Орта жзді батырлары сонау Еділ алматарымен рсысып жрген жо па…

— Кімі бар ол жата рсысып жрген?..

— Жетім сары Шаша батыры Жнібек ше?

— Ойдйт дегені! — деді екі иыына екі кісі мінгендей жалпа жаурын, алша кеуде Сырымбет. — Жнібек алматармен рысса — зіні айын аасы білайырды жоын жотап отыр. ала берді Жетім сары Шашаты онысы хан аулымен аралас-ралас, Ырыз бен Торай зендеріні ірінде отыран жо па? Жнібекті аулы деген р аты… білайырмен жері де бір, суы да бір…

Абылай натпаан рай байатты: «Міне, немі осылай. Бізді жеріміз Ертіс, сені жері Жайы деп, бар аза быж-тыж боп блініп шыа келеді. Жо, мндай жртпен жауды жеу иын, е алдымен з еліні басын осып ал. Сосын барып жауыа тиіс. Сонда оны басын алай осу керек? отанына асыр тимей ел йысынан оянбайды. азіргі аза елі сондай. отанына тигелі тран асыр — таы алден Церен. Сен осыны пайдалан, бастарын біріктіре бер. Майдана бірігіп шыса, артынан ыдырауы иына тседі… Елі бірікпей жауды жеем деп міттенбе…»

Кенет жрт назарын аударып, йге Ертісті ары бетіне жіберілген барлаушылар кіріп келді. Оларды айтуы бойынша, Ертісті ары жаындаы Жоар лыстарына лі алден Церен скері келмеген крінеді. ркім р трлі жорамалдайды деді барлаушылар.

Абылай ойланып алды. «И, ккі онтайшы ойламаан жерден жау шаппасын деп скеріні жатан ясын жасыран екен. Мндай жайда жоар жасаыны шабуылды ай тстан бастайтынын ешкім біліп болмайды… Сір, алден Церен жауынгерлерін лі ел тпкірінен озамаан болу керек. рине, Жоарды топа жалды мыыр жылысы ш-трт кнні ішінде-а текіректей желе шауып отырып бл араа жетіп лгереді. онтайшы соан сенеді. Шыныменен алден Церен Сарыараа аттанба па? лде Тркістан майданын ке- ейте тсіп, Арал арылы Кіші жзге арай ойыспа па? О да ммкін. Екі жаа екі ол шыарады деген де сыбыс бар еді ой, лде солай ма екен? тте не керек, ш жзді скері бірдей баынса ой бан. Онда р жзді скерін р тса ойып, Жоарды келуін асыпай ктер едім-ау! Бір жетіде екі жз мы атты скер жинап алатын асым хан дуірі лдеашан ткен! Крінген ара таса сала-сала, алмас ылышты да жзі майырылан! Енді міне асыр ай гірден шыады деп, шиті мылтыыа сйеніп жан-жаыа алатап ара да отыр…»

… Кеес аыры аза олдарыны жиналатын жерін Телікл тсы болсын деп йарды. Бл ара ш жзді скеріне бірдей жаын. рине, білайыр сарбаздары келмейді, біра Жоара шіккен Кіші жзде аза батырлары аз ба? Е болмаанда Ырыз, Торай бойындаы ошарлы Жнібекке баынышты Орта жзді жауынгерлері келіп осылар. Ал лы жз скері жоты асы.

Абылай аулы кктемні алашы кндерінде-а Сырымбет беткейінен Бурабай кліні жаасына кшетін. Кл жаасыны ызалдаты, саралдаты кк балауса шбі ерте ктерілетін. араай мен а айы сыси біткен Бурабай маайы адам айтысыз бір сем сурет. Осы жайлауында Абылай аулы жаз ткенше болатын.