байынан лды да болан. Ол ер жетіп, йлендіріпті де. Сол той

стінде де жанжал шыарушы таы зі болыпты деп есіттім.

Ондайды ктуге болады. Тойына елден, аайыдардан барандары да

болмаандай. Мндайлардан пайда боландар, крген трбиесі анау,

аза деген халы атына кір келтіргеннен басасы болмас. Екі ызы

трмыса шыып, балалы болан жерінен зіне айтарып алан. Ол

зінше бір хиая. Мны жазандаы масатым, азаым, бл лгі

ттарлы, ызыарлы іс емес. Айтуа да болмайды. Денелері

тршіксін дегенім еді. “Жасыдан йрен, жаманнан жирен” деп

жатады ой азаым. “Крші дрыс болмаса, кшіп

тыласы...”дегенде, мен бл кршімнен брын кшіп кеткен едім.

Ол кезде ол тамын сатан да жо еді.

Астамшылытан аулы бол !

“лы болса,

кішік бол!"

Осы адам баласында р ккіректік деген детте жас кезінен

пайда бола беретін былыс емес-ау деп санаймын. Десе де, ол р

жаняны трбиесіне, мінез-лына арай жре келе осылатын

былыс-ау. Барлы адамдарды ауаттылыы (трмысы), ызмет

орны бір дегейде болмайтыны белгіл. Осыан орай кейбіреулер

зін басадан жоары санаушылар кездеседі де. Ондайды мен тым

аылдыларды атарына осалман.

Болып толысыан кезінде де, ол баыт басынан ауан кезде де

бір сыдыры болатын жандар да болады. Дегенмен, ондайлар

саусапен санарлы. ызмет бабында отыран орынды та адамды

оиландырмай оймайтыны бар. Оны рескілдеу трі де,

арапайымдылауы да болады. "Семіздікті ой ана ктереді" депті

ой аза. Алан трбиесі мол, мдениетті жан зін басалардан

бліп алмауды ойластырып, ыли да кішіпейіл, арапайым болуа

тырысады. Адамны слулыы осы арапайымдылыында,

кішіпейілділігінде болса керек. Тіпті асып-таспай-а, зіні басамен

арым-атынасында дрекілігі бар, біреуді менсінбей, кісімсітіп

сйлейтіндер де кездесіп алады. Ондайларды басалар рысып-

керіспей-а натпайды. Осы жерде ойыма Бекбаулылы Мден

деген(дниеден ткен кісі) аайымны сзі есіме келіп

траны:"Шортанды суда транда жек кремін", деуші еді.

з кемшілігін зі байайтын да, байамайтын да адам болады.

Бл жадайды плендей деп даттауа жатпайды. Біра "Халы кзі

ыраы " дегендей, ондайды халы біледі.

Бкіл мірін кімгершілік жмыста ткізген адам кісіге бйыруа,

міндеттеуге дадыланып та алса керек. Сол сиаты кіле алуа ана

дадыланандар да болады.

Солар сол орындарынан зейнетке шыса, немесе босап алса,

сол дадысына босатындары болып алады екен. сіресе мына жол

137

кзетінде трушылар осыан атты алыптасса керек. Мені бір ой

баан наашым йытап жатып-а, тсекте жатып ойды «Шайт»

деп айырып жатушы еді.Сол дауысынан зі оянып кетіп,бір

аударылып,екінші жамбасымен жататынын крдім. «Ауру алса да,

дет алмайды» деген осыан айтылса керек.

Солай десек те, кнделікті мірде, йытап жатпай-а,ояу

кезімізде сол детімізден арылуа тырысуымыз керек-ау деймін.

Мынау абайламай айтып алып,кісіні кіліне тию осыдан

келіп пайда болады. «Айтылан сз – атылан о» дейді. Ізбе-із

айтып аланмен, тиген жеріне да салады.

Енді бір айтайын деп отыраным – білген кісі білмегеніді сиет

етіп айтса, немесе ренжіскенімен татуластыруды кздесе,сені

одан тартынаны барып тран ателік болады. Біз рбір жанясы,

оны басшысы лі мемлекеттік денгейге жете ойанымыз жо ой.

Ал мемлекеттер арасында елшілер бар. Олар – бір ел мен екінші

елді трлі арым-атынаса байланыстырушылар. Ал біз болса,

соны кішкене кзге крінер-крінбес тйіршігіміз. Ойланан дрыс

болады.

гізге туан кн лмесе бзауды да басына келеді. Сондытан

зіді екінші біреуден астам санама, кіліне тиме демекшімін. Бір

ойшыл кісі кейде ойыа келгенді айта салмай, ндемей алуды да

кп пайдасы болады депті. Осы жадай мені басымнан тті :

– йіе басаларды шаыранда, мені шаырмады – демесі

бар ма. Мені жауабым дайын-а тр. Мен естімеген болдым да,

жауап бермедім.

Жауап берсем, сол дастархан стінде алапай-толапай болып кетер

еді.Соны айтан адамны брын бір айтан сзін айталасам, сол

кімге айтыланы ашылады жне сол кісі атарымызда отыр еді.соны

ертеіне баса біреулер сіз соан неге жауап атпадыыз деп, мені