Oyligi rasman qancha ekanini aniqlaganimda, o‘rtamizda noxushroq suhbat bo‘lib o‘tdi:

– Milliardlab pul aylanadigan, 650 kishilik jamoaga bosh-qosh rahbar bunaqa arzimagan oylikka ishlashi uchun yo ahmoq bo‘lishi kerak, yoki o‘g‘ri. Siz qaysi birisiz? – so‘radim kinoya bilan. – Shaxsan men qo‘l ostimda ikkala toifa ham ishlashini istamayman.

Rahbarlar istalgan paytda lavozimidan ayrilishi mumkinligini tushunishdi. Topshiriqni bajarmasa, ishdan olaman. Qattiq va ayovsiz bosim o‘tkazishga to‘g‘ri keldi.

Ma’lum vaqtdan keyin direktor qabulimga kelib, «o‘z xohishiga ko‘ra» lavozimidan ozod etishimni so‘radi. Yo‘q! Aniq bir sabab bo‘lsa, bo‘shataman, o‘z ixtiyori bilan ketish yo‘q!

Tipografiyalardan biridagi sexda ishchilar yerto‘lada ishlashar ekan. Bino taxminan ellik yildan beri ta’mirlanmagan. Hamma yoqda namgarchilik, zax bosib yotibdi, xonalar nimqorong‘i. Binoni epaqaga keltirish uchun bir hafta muddat berdim. Roppa-rosa bir hafta! Direktor ertasidan ishga chiqmay qo‘ydi. Hamma ishni tashlab, yo‘qolib qo‘ya qoldi.

Nashriyotlarning rahbarlari qaltis vaziyatda edi. Meni na pora berib, na kimlargadir qo‘ng‘iroq qildirib o‘zlariga og‘dira olishdi. Bunday yuqori lavozim egasiga uncha-muncha odam haddi sig‘ib iltimos bilan chiqa olmaydi. Shuning uchun yillar davomida nashriyotlar mablag‘ini o‘zlashtirib kelganlar sekingina juftakni rostlashdi.

Yo‘limizga to‘g‘anoq bo‘layotganlarning ildizini quritish kerak edi. Aks holda, ular ishlashga xalaqit berishlari, ustimdan yumaloq xatlar yozib, oyog‘imdan chalishga harakat qilishlari aniq. Lavozimida qolganlarga har qanday qoidabuzarlik va sabotaj uchun albatta javobgarlikka tortishimni tushuntirib qo‘ydim. Yoshi yoki ko‘rsatgan xizmatlariga qaramay, hech kimni ayab o‘tirmaymiz, aybdor jazosini oladi.

Moliyaviy tekshiruv O‘zMAAga qarashli «O‘zbekiston» nashriyoti zararga ishlayotganini ko‘rsatdi. Vaholanki, davlat buyurtmalaridan hisob raqamiga milliardlab so‘m tushib turardi. Vaziyatni o‘rganib, tashkilot balansida sohaga aloqasi bo‘lmagan qandaydir aktivlar, binolar borligi va ulardan foydalanish uchun juda katta mablag‘ sarflanishini aniqladik.

Eng ko‘pxarj bino «O‘zbekiston» nashriyoti qoshidagi yotoqxona ekan. Xodimlar u yerda o‘n yillab, avlod-avlodi bilan yashaydi. Bino nashriyot balansida. Lekin ular doim ijara haqi to‘lab kelgan.

Yuristlarga masalani o‘rganib, qonuniy yechimini topish bo‘yicha topshiriq berdim. Har bir oila ijara xonadonini o‘z nomiga rasmiylashtirsin, yotoqxonada emas, shaxsiy uyida yashasin, dedim. Yechim topildi. Shuncha yil ijarada turgan ellikta oila boshpanali bo‘ldi.

Har bir xonadonga birma-bir kirib, bir piyola choy ustida mezbonlarni gapga soldim. «Uyni o‘z nomingizga rasmiylashtirishda muammo tug‘ilmadimi? Hech kim hech narsa tama qilmadimi? Uyli bo‘lish uchun kimningdir cho‘ntagiga pul solish kerak, degan gaplar bo‘lmadimi?» Hammadan bir xil javob eshitdim: «Yo‘q, unaqasi bo‘lmadi».

Bu bizning g‘alabamiz edi! Uy taqsimoti uchun javobgarlar, agar ortiqcha gap chiqsa, albatta qulog‘imga yetib kelishini bilib, bir tiyin ham undirishga harakat qilishmagan. Binoni ta’mirlab berishni bo‘ynimizga olgandik, va’damizning ustidan chiqdik. Ishchilar hovlida katta dasturxon yozib, xudoyi qilishdi. Meniyam taklif etishdi. So‘zga chiqib, bu uylar yurtimiz Prezidenti hamda Agentlik tomonidan taqdim etilayotgani, hujjatlar qonuniy rasmiylashtirilgani va mendan keyin ham ishchilardan uyni hech kim tortib ololmasligini aytdim. Kimdir xursandchiligini ichiga sig‘dirolmay yig‘lagan, kimdir kulgan, hammaning ko‘zi chaqnab turibdi, xullas, esdan chiqmaydigan kun bo‘ldi.

Prezident siyosatining asosi ham odamlar turmushini yaxshilashdir. Men esa komandaning bir a’zosi sifatida shu ishga ozgina bo‘lsa ham hissam qo‘shilganidan mamnun edim.

Shuncha yil omonat uyda hayot kechirish, omonat uyda farzand ko‘rib, to‘y-tomoshalar qilish, istalgan paytda ko‘chada qolishi mumkinligini o‘ylab, qo‘rqib yashash… Hozir o‘z uylarida tinch-xotirjam yashayotgan o‘sha odamlar duolarida meni ham eslab qo‘yishadi, degan umiddaman.

Yana balansimizda respublikadagi yagona matbaa-noshirlik kasb-hunar kolleji ham bo‘lib, yopilish arafasida turgan ekan.

Qabulimga direktori keldi.

– Binoni bo‘shatib berishimiz kerak, – dedi.

– Xo‘p, yaxshi. Matbaachilarni qaуerda tayyorlaymiz unda?

– Kollejning o‘zi bo‘lmaydi! – xo‘mrayib javob berdi direktor.

– Mamlakatda 1600ta matbaa korxonasi ishlab turibdi-yu, matbaachi tayyorlaydigan birorta o‘quv dargohi bo‘lmaydimi?! Bunaqasi ketmaydi!

Kollejni saqlab qoldik. Vazirlar Mahkamasining bu boradagi Qaroriga o‘zgartirish kiritilishiga erishdik. Kollejning yopilishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmasdi. Chunki kitob, darslik, o‘quv qo‘llanmalari, ko‘rgazmali tashviqot vositalari o‘rnini hech nima bosa olmaydi – internet ham, boshqasiyam.