?ўлингиздаги китобда менинг ?али унчалик узун бўлмаган ?аёт йўлим акс этган. Бу бадиий асар ёки монография эмас. Ушбу китобни ў?иган ёшларимиз ўзларига озгина бўлса-да, мотивация олсалар, фа?ат хурсанд бўламан. Хато, камчиликларга дуч келсангиз, айбга буюрмайсиз.
Китоб устида ишлаш жараёнида турли фикрлар бўлди. Хавотир, шуб?алар ?ам ту?илди. Биро? шахсий фикримча, агар кўнгил тоза, ма?сад холис бўлса, Алло?нинг Ўзи асрайди.
Бундай китоблар бизнинг юртда ?ам шов-шувли янги- лик эмас, одатий ?ол сифатида, кўп бўлиши керак. «Китоб ў?и!», деб тар?иб ?илсаг-у, лекин янги(ча) китобларни чоп этишга ?ўр?иб ўтирсак, ўтираверамиз. ?аётим давомида кўп ?олатда Алло?га таваккал ?илиб, шу бугунги даражага етиб келдим. Бу сафар ?ам худди шундай ?иламан. Нима бўлса — пешонадан.
Пандемия даврида, уйда бекор ўтирганда, шу китобни ёзишни Алло? кўнглимга солди. Яхшиликка бўлсин ило- ?им.
Сўзбоши
Бу китоб нега керак?
Китоб ёзишдан масад учта бўлиши мумкин. Бундан иккиси менга тааллули эмас.
Биринчиси – пул ишлаш. Менда бундай зарурат йў.
Иккинчиси – анчалик зўр эканимни бутун дунёга намойиш этиш. Лекин ўзимизда ам, чет элда ам кўпчилик мени танийди, боримча билади. Шундай экан, еч кимни алдай олмайман.
Ва ниоят, учинчи сабаб – ўзим истаган инсонларга – ўн бешдан ўттиз ёшгача бўлган, атроф-оламга араб туриб: «Бу ёига нима илсам экан? Кун сайин ўзгариб бораётган жамиятда андай яшаб кетаман? Орамда туриб берадиган, ўллайдиган одамим бўлмаса ам юзага чиа олармикинман, кимга керакман ўзи? Орзуларим ушалармикин?» деб ўйланаётган ёшларга муим фикрларни етказиш.
Сизга ўзим аимда, андай илиб оёа турганим, озирги даражага етишимга нималар туртки бўлгани аида гапириб бермочиман. еч нарсани назардан очирмасликка аракат иламан.
Бу китобни ёзишга киришгунча ўзимни жуда омадли деб исоблардим. Бутун умр омад кулиб боандек туюларди. Мана озир ам, шинамгина уйимда, оилам даврасида ўтириб ёзяпман. Муваффаиятли бизнесим, изиарли лойиаларим бор. Пешонанинг ярирагани шу эмасми?!
Лекин бошимдан ўтган воеаларни бирма-бир эслаб, омадим чопган пайтдан кўра, ишим юришмаган ватлар кўпро бўлганини тушундим. Битта муваффаиятга эришиш учун шунчалик кўп муаммога дуч келган эканманки, буни юз фоиз омад деб ам бўлмайди.
Биласизми, онам – доя-амшира. Дояларга алоида имтиёзлар берилмаган. Биттагина кафолатланган улайлик – фарзандларини ўзи ишлайдиган турухонада, ишончли шифокорлар ўлида, амкасб дўстлари орасида дунёга келтириш. Хуллас, мен туиладиган пайтим шуям ўхшамаган, онамнинг ишхонаси санитария-дезинфекция ишларига – «мойка»га ёпилиб олган.
I
Вазир келди
Гўдаклигимда катталарнинг оёи остида ўралашиб, инжилик ёки шўхлик илсам, бувим доим: «Уни тинч ўйинглар, уришманглар. Бу болам министр бўлади», – дердилар.
У вазир бўлади.
Нега ундай деганларини билмайман. Бувимнинг фикрича, оиламизда мендан боша еч ким министр бўлолмасди. Автослесарь билан амширанинг ўли бир кун обрў-эътиборли, катта одам бўлишини хаёлга ам келтириш ийин эди.
Ойимни саволга тутаман. Улар ам бувим нега бундай деганларини билмайдилар.
Мана энди, орадан ўттиз йилдан кўпро ват ўтиб, ЎзМАА1 биносининг холида турибман. Министр бў-либ. Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентлигининг директори маомига кўра вазир исобланади. Каттагина бинонинг биринчи авати. Девор, шифтлари тўкилай дейди, поллари чириб ётибди, амма ё вайрона, чиинди. атто вазирнинг, яъни менинг хонамдан канализациянинг бадбўй иди анийди. Сталин давридан олган бу эски иморат охирги марта ачон таъмирланганини биров эслолмайди.
Бинодаги беш юздан орти хонанинг деярли аммасини ижарачилар эгаллаб олган. Хотин-излар ўмитаси, айсидир партиялар, андайдир нашриётлар, тадбиркорлар ва яна кимлардир. Ички овлида машиналар тиилиб кетган. еч ким менга аамият бермайди ам, одамларнинг униси у ёа, буниси бу ёа ўтиб юрибди. Иккинчи аватнинг чап анотидаги кафтдек жой – мана шу ЎзМАА.
Мени жамоага таништириш учун Бош вазир ўринбосари, Молия вазири Жамшид ўчоров келди. Таништирдию жўнаб кетди. Мажлислар залига типографияларнинг ёши ўтиб олган директорлари, бошарма бошлилари йиилган. ар бири бу тизимда салкам ярим аср – Совет Иттифои давридан бери ишлаб келади. Ўша лазада менга бўлган муносабатни ани ис илдим: гўё хонага ёш бола адашиб кириб олгану бувиси мер билан: «Боламни уришманглар, у вазир бўлади»,– деяётгандек. Хонадагилар менга парво илмай, ўзаро гаплашиб ўтиришибди. Эшикдан кириб келган ёшгина кўзойнакли йигитчага эътибор аратгандан кўра, ёнидаги обрўли амкасбининг субати муимро улар учун.
Маош таратиш вати келиб олган, ЎзМАА исоб раамида эса 18 миллион сўм пул бор эди. Бош бухгалтерни чаиртирдим. Нима иламиз? Пул ани? андай ишлардинглар ўзи?
– Хавотир олманг, Комил Исмоилович, типографиялар бизга оборотидан 2% ўтказса, маошни ёпамиз.
Бу ада тўлиро маълумот беришни сўраб, ўзим учун изи нарсаларни билиб олдим. Тўри, тизимдаги амма ташкилотлар ЎзМААга бўйсунади. Яъни, мантиан олганда, улар бош идорага гап-сўзсиз маб-ла ўтказиши шарт. Аммо еч ачон бундай бўлмаган. Бош исобчи ар ой ходимларга маош тўлаш вати келганда: «Илтимос, бизга мабла ўтказиб беринг», – деб ялинишга тушади. Ва ар гал: «Имкон туилса, берамиз. Бўлганда оласизлар», – деган кибрли жавобни эшитади.
– Комил Исмоилович, уларни кўндираман, шу пайтгача амаллаб келганмиз, – деди исобчи мени «юпатиб».
Демак, бешта нашриёт: «Ўзбекистон», «Ўитувчи», «афур улом», «Чўлпон» ва «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» олдин ўзини тарозига солади. Охири рабариятнинг илтимосини бажарган бўлиб, пул ўтказади, худди эсон илгандек.
– Унааси кетмайди, – дедим.
– Ия, Комил Исмоилович, соанинг китлари-ку улар! ўйинг, аралашманг, ўзим ал иламан.
Бош исобчи йиллар давомида уйи ташкилотлардан тиланиб пул ундиришни оддий ол деб келган. У ўзича мени бу ёимсиз жараёндан асрамочи бўлди.