– Айыкка! Бэйэм да санааларбын, иэйиилэрбин тиэр солом суох. Ол эн хаста милииссийээ тбэспиккин суруйарбар кинилэр погоннарыттан саалаан хаайыы иэ хайдах буоларыгар тиийэ билиэхтээхпин. Оччоо эрэ итээтиилээх айымньы тахсар. лэтэ бэрт дии!

– Оттон мин барытын кэпсиэм ээ…

– Ээ, оттон ону бэйэ суруйдаххына хайдаый?

Кииэхэ «кыра да наада» диэн этии дири ис хооонноох. Ардыгар биир этиинэн й-санаа уган биэрии, кии бэйэтигэр эрэлин уугуннарыы олох саа долгуна тллэн сайдарыгар олугу уурар. Сотору буолбатаа, Уйбаан Александров «Дьолгун туораттан крдм» диэн сээн дуу, арамаан дуу сааланыытын суруйбут тэтэрээтин туппутунан миэхэ кэлбитэ. Хайдах да кылгас кэпсээн буолбатах, 50-с сыллардаахха трн, саа йээ ктэнэригэр олох бары кэрдиистэрин ааспыт саха эр киитин олоо трэ ойууланыахтаах улахан жанрга ылсыы киэбэ бэлиэтэммит этэ. Биллэн турар, грамматикатыгар да, тылы туттууга да улахан эрэдээксийэни эрэйэр лэ этэ эрээри, кэпсээн ис хоооно уонна санааны этэр истиилэ кэрэхсэбиллээхтэринэн, киини умсугутар айымньы тахсыах кэринэээ.

– Бу эн илиигинэн суруйбуккун ким эрэдээксийэлээн ньаайдыы олоруой. Суруйуом диэн санааын уурбут буоллаххына, компьютерга бэчээттииргэ рэннэххинэ табыллар… – диэбитим.

Суруйааччым олох сотору ноутбук кыбынан кэллэ, хайыы-йээ бэчээттииргэ рэммит. Ол ноутбугун рдгэр айымньы хас да баын эрэдээксийэлээн биэрдим. «Мантым кинигэ буолан тахсыан баарабын. сс мас тутуу туунан эмиэ кинигэ бэлэмниэхпин баарабын…» «Сурунаалларга илдьэн крдрххн, баар, бэчээттиэхтэрэ», – диибин. Салгыы дьоруойум бэйэтэ суолун солонон, хаыаттарга, сурунаалларга ыстатыйалары уонна айымньытыттан эмиэ бэчээттэтэн барда. Айымньыта бастаан тахсарыгар мин киирии тыл суруйбутум.

Ыстатыйаларыгар тутуу эйгэтигэр баар быыыны-майгыны сымната сатаабакка, хайдах баарынан суруйар, ол иин бастаан сонураан бэчээттээн иэн, сахалыы судаарыстыбаннай биир хаыаттаахпыт кинини тааарбат буолбута. «Ким эрэ бэчээттиирин – бэчээттээбэтин кэтиир эрэйэ бэрт эбит. Кырдьык, ити санааларбынан кинигэ тааарыыыбын», – диэн этиилээх аны кэллэ. «Кинигэ бэлэмниир унньуктаах лэ уонна ол биир тааарыынан бтэр. Санаалары сырыы ахсын эбиллэн иэллэрин быыытынан, сурунаал ордук буолуо», – диэтим. Ити саана ылсыбытын хайаан да толороругар эрэнэр буолбут кэмим.

Мин Сунтаарга компьютерга таыллар бастакы хаыаты кылаабынай редактордаан тааара сылдьыбытым. Онно саалыырбытыгар хаыат лэиттэрэ: «Бэчээт суруналыыстыката диэн тэлэбииэргэ саара олорор буолбатах», – диэн мин кыайыа суохпун быа этэр бадахтаан элбэхтик саарбыттара. Ол эрээри «Сунтаар сулуа» хаыаппыт олус тахсыылаах буолбута, бар дьоо бэркэ сэргэппитэ, оттон миэхэ лэ скэн рйэин уонна ртн бэлэхтээбитэ. Билигин да хаыат, бэчээт лэтин санаам кыайа-хото тутар. Онон Уйбаан Александровка «Тиэргэн» диэн сурунаала тахсарыгар кс-км буолбутум. Сирэйигэр «Дьиэлээх кии – дьоллоох кии» диэн этиини кынаттыыр тыл – девиз курдук суруйбуппут. Тутуу лэтигэр сыыаннаах рубрикалары толкуйдаспытым.

Ханнык баарар сурунаалы хаартыска тыыннаах оорор. лэ-хамнас туунан сурунаал – килэбэчигэс тастаах сурунааллартан уратыта биллэр. Манна уотунан-кнэн киэргэтэн устар, кэрэ кстн айар аналлаах фотограф буолбакка (кыах баар буоллаына, оннук кии баара чгэй б этэ), лэ ис хооонун билэр, ону ымпыктаан-чымпыктаан сатаан тэрэр фотограф лэлиэхтээх. Александров сурунаалыгар бэйэтэ фотографтыырыгар тиийбитэ. Кэнники чгэй хаартыскалары тааарар буолбут.

Бу сурунаал тахсыыта мин базальт собуотун дириэктэрэ, Ил Тмэн дьокутаата, тыйыс тымныылаах дойдуга сылаас дьиэ тутуутун туругурда сылдьыбыт Егор Петрович Жирковка лэни-хамнаы сырдатар сурунаалланыаххытын сп диэн этии киллэрэрбэр трт буолбута. «Сылаас дьиэ» сурунаалы бэйэм редактордаан тааарбытым, баам хоту саха лэит омук буоларын бигэргэтэр т дьыалаа кыттыспытым. «Тиэргэн» дааны, «Сылаас дьиэ» дааны тутуу эйгэтигэр биллэр, бар дьоо туалаахтарынан биирэнэр, ситими быспакка бэчээт ырыынагар тахса турар сурунааллар буола сылдьыбыттара. «Тиэргэн» тохтуу-тохтуу билигин да тахсар.

2013 сыллаах сайын Ил Тмэн дьокутааттарын быыбарыгар Уйбаан Александров Сунтаардааы биир мандааттаах уокуруктан дьокутаакка хандьыдаат быыытынан туран, миигин сс тгл соуппута. Итинник дьон бэлиитикээ чугаыыллара сп, хайаан да бэйэлэрэ дьокутаат эбэтэр чунуобунньук буолан барбаталлар, ол дьон эйгэлэригэр киирэн, санааларын, толкуйдарын тиэрдэр кыахтаналлара бииги олохпут салаллыытыгар чгэйтэн атыны аалбатыгар эрэнэбин. Билигин кини ктт буолан олорор Намыгар уонна трбт-скээбит Элгээйитигэр оуруот аын ннэрэр бд хааайыстыбалары салайар, лэ холобурун, лэ умсуланын нэр ыччакка иэрэр, сатабылын тиэрдэр сурунаалы, кинигэни бэйэтэ крн-истэн тааарар. Кини онтон да атын былаана элбэх: ат срдээччи уол туунан киинэ ууллуута, саха сылгытын туунан сокуону байытыы, «Дьолгун туораттан крдм» арамааны бтэрии…

«Клк ». «Дьолу туораттан крдр» дьон бааллар ээ. Бииги бастакы биэриилэрбититтэн биирдэстэрэ дьол туунан йдблгэ анаммыта. Дьон ксэ дьол туунан туох санаалааа биллэр. Ол иин дьон санаатын ыйыталаа (опрос) барар эдэр доотторбор (ол кн миэхэ Марианна Тарасова кмлсптн чопчу йдбн): «Туймаада» мааыын таыгар нааа элбэх саха буомжалара сылдьаллар. Олортон кытаатан ыйыта сатаа эрэ. Бука, дьол туунан атыны ол дьон этиэхтэрэ…» – диэбитим. Дьэ дооор, сирэйэ-хараа буорайбыт биир кии эдэр кыыс ыйытыытыгар: «Биэс солкуобайда аал эрэ. Оччоо мин дьоллонуом…» – диэбит. Ол киибитин туох да киэргэтиитэ суох хайдах баарынан биэриибитигэр киллэрбиппит.

Ити кэнниттэн мин хаста да ол олох клк ттгэр сылдьааччылары биэриим далыгар киллэрэн, крдрбтм. Кинилэр бэйэлэрин тустарынан эрэйдээх-буруйдаах кэпсээннэрэ, олохторугар билбит бары иэдээннэрэ дириник «бэчээттэнэн» хаалбыт сирэйдэрэ мин йбр-санаабар билигин да дрн-дрн крэйэн кэлэллэр. Биир «ообун ыраахтан уоран крччбн, киниэхэ ийэ лбтэ диэн эппиттэрэ», – диир дьахтар баара; биир английскай тыл учуутала, кыбартыыраны кытта ситимнээх аферистарга тбээн с хостоох таас дьиэтиттэн уулуссаа рллбт дьахтар баара; биир сахата да – омуга да, тыллааа да – тыла суоа да, йд да – й суоа да биллибэт, саа таааран иитиннэрбэккэ ньимийэн баран сылдьар эмээхсин баара…