Бииги крччлэрбит тустарыгар кинигэттэн ураты сс атын, сыаналаах бириистэри буларга эмиэ кыанар этибит, холобура, бриллианнаах ооук, бнкл, фотоаппарат, тиии оорторууга, бассейа сылдьыыга абонеменнар эин курдук. Ол бириистэр барылара тустаах биэрии ис хооонугар сп тбээр буолаллара.

«Кэпсиэ» биир уратытынан сйбт киини эбэтэр кинини сирэйдээччини устуудьуйаа ыыран аыйах тылы-

нан кэпсэтэн ааыы эбит. Дьэ манна сураан билбэтэх, тээн баттаппатах дьону кэлэллэрэ ыытааччыга туунан кэрэхсэбиллээх буолар. Атын ттттэн – хаан да экраа кстм диэбэтэх кии устуудьуйа ыалдьыта буолан хаалара киниэхэ бэйэтигэр, чугас дьонугар, атын крччгэ дааны соуччу, умнуллубат тгэни тосхойор.

Бииги бириистэрбит кыра хамнастаах лэит дьоо тбэиэхтэрин олус баарар этибит. Олоххо оннук тгэн ахсааннаахтык эрэ буолар эбит. Оннооор бриллианнаах ооукпутун сйээччи университет бэрэпиэссэрэ буоларын истэн баран (бэйэм тлпннэн кэпсэтэ туран) см тспппн кистээбэтэхпин! Ол кэпсэтиибитин кэнники чгэйдик билсэр киим буолбут, филология билимин дуоктара Валентина Григорьевна Семенова маннык ахтар: «Арай «Кэпсиэттэн» эрийэбит, кыайыылаах буолбуккунан ээрдэ! Хатас олохтоооун дии, туох лэиккиний?» Мин рн кытта: «Хатаска дьиэлээхпин, бэйэм университекка лэлиибин, саха тылын преподавателэбин!» – диибин. Туруупка анараа ттгэр чочумча чуумпуран ылбыттар, онтон хомойон хаалбыт мин саам ииллибит: «Оо, дьэ… Биирдэ баас тыа хааайыстыбатын лэитигэр дуу, дьиэ сууйааччыга дуу тбэспитэ буолуо дэспиппит…» Кии кэнники бэйэтэ бэйэтиттэн сонньуйар ээ, ардыгар.

Бириистэрбин хостуур, туоунан тигиллибит, ойуулаах-оуордаах маллаах ииппин дьон-сэргэ билигин да умнубакка саныыр-ахтар. Ити иит биэрии ис хооонугар олус табыллан киирбит, кэпсээммитин, кстбтн ситэрээччи-хоторооччу да буолбут эбит.

Арай биирдэ хампаанньабыт салалтата (Харлампий Назарович саана) Таатта улууун кытта бииргэ лэлииргэ сблэсиии тэрсибитин чэрчитинэн, айар лэиттэри улуус нэилиэктэринэн ыыран ыалдьыттаттылар. Бииги блхпт Дэбдиргэ диэн ыраах дэриэбинээ барар буолла. Олохтоохтор олус чгэйдик кндлээн-маанылаан крсбттэрэ. Тннрбтгэр нэилиэк баылыга дьэрэкээн ойуулаах, улахан баайы маллаах иити ктн таааран: «Бииги НВК сахалыы куттаах-срдээх биэриилэрин оорооччуларга махталбыт бэлиэтин – бу олохтоох маастар Парасковья Матаннанова тикпит туос иитин бэлэхтиибит. Блх салайааччыта маны бэйэтэ крн, тэлэбиидэнньэ туугар сулууспалатыа», – диэн баран, блхпт салайааччытыгар, оччотооуга улуус телестудияларын дирекциятын салайбыт Иннокентий Готовцевка туттаран кэбистэ.

Айаммыт уун. «Уазик» инники олбоор салайааччыбыт дьэрэкээн туос иити арааччылыы ктн олорор. Мин буоллаына, бу иит хайдах «тэлэбиидэнньэ олоор, лэтигэр-хамнаыгар сулууспалыан» сбн толкуйдуубун. Бэрэсидьиэммит кэбиниэтин киэргэтиэххэ сп буолуо. Эбэтэр Готовцев салайааччы буолан сылдьыбыт айанын т йдблгэр дьиэтигэр илдьэ бардын. Эбэтэр биир эмит биэрии бэйэтин символа-бэлиэтэ курдук устуудьуйаа туруорар мал гыныан сп. Ол биэрии хайаан да сахалыы тыыннаах буолуохтаах. Кини кута-срэ бу маллаах иит курдук т былыргы бгэни кытта ыкса ситимнээх, кэрээбэт кэрэ санаанан сайар, бараммат исти кэпсээнинэн саланан иэр буолуохтаах.

Оттон… «Кэпсиээ» туруорар соруктарым итинник буолбатахтар дуо? Ол эрээри устуудьуйам ооуута маллаах иит турарыгар барсыбат ээ. Эмискэ «Черный ящик!» диэн санаа йбр охсулунна. «Поле чудес» биэриигэ Леонид Якубович: «Приз в студию!» – диэтэинэ, хара дьааыгы ктн киирээччилэр дии. Ол иигэр баар, кл гыммыт курдук, хаппыыста сахсаллан сытара буолуо эбэтэр дьол туругуруутун туоута буолан, массыына клэ кыайыылаахтык кылбачыйа сытара буолуо… Ыытааччы хара дьааык хаппаын аыар диэри оонньооччу онно туох баарын билбэт. Оттон бииги эмиэ оонньотобут дии… Ол эрээри онно хаан да хаппыыстаны угуохпут суоа, онно хайаан да сахалыы кинигэ уонна биирдэ эмэ бриллианнаах ооук курдук кнд маллар угуллуохтара!

– Иннокентий Иннокентьевич! Мин биллим, маллаах иит саха крччтгэр хайдах туалыырын! – нуктаан испит салайааччыбын сиэиттэн тардыалаан уугуннарабын уонна толкуйбун кэпсээн массыына иин толорон кэбиэбин.

Массыына иинээилэр бары сблээн кйгрэ тэллэр. Итинник, «Кэпсиэ» биэрии крччлэригэр утары уунар бириистэрин харайарга ананан тигиллибит курдук, ииттэммитэ…

«Тиктим 2003 сыл. Таатта. Матаннанова Парасковья Петровна. Дэбдиргэ» диэн ииппит тгээр сурук баар. Дьиэ, айар кии кыайан тэриммэккэ хаалан, саамай элбэхтик толкуйдаабыт, иигэр иитиэхтээбит санаатын, иэстээх курдук йдбт тгэнин кыайан ситэрбэккэ, толорбокко хаалара баар эбит. Мин киниэхэ, Парасковья Петровнаа, ааттаан-суоллаан тиийиэхтээх, кини туунан кэпсиэхтээх, кинилиин кэпсэтиэхтээх этим эбээт… Ол эрээри дэбдиргэлэртэн ыырыыны кэтээн дуу, кн тура-тура тбктэн тбг мрт гэнигэр дуу ити санаа туолбакка хаалбыта. Бэйэбин «ырааырда» сатаан, ардыгар саныыбын манныгы: бииэхэ массыына биэрэн командировкаа ыытыы диэн срдээх сэдэх буолааччы. Арай рдк салайааччыбыт тылын биэрбит дьонун уста барарга камера да, командировка да, смлккэ билиэт да олус кэбээстик баар буола охсооччу. Мин ксгэр дьон, тэрилтэ, нэилиэк, улуус ыырыыларынан баран лэлиир буоламмын, ыырааччылар бэйэлэрин кллрнэн сылдьа сатааччыбын. Аан бастакы оннук айаммыт Томпо улууун Кириэс Халдьаайытыгар этэ. Аны хонуктаах командировкаа барар тбэлтээ кэлэр нэдиэлээ хатылааыны эрэ туруораргар тиийэри: тоо диэтэххэ, нэдиэлэттэн икки кн крээтэинэ, саа биэрии сюжеттарын ситэн ооро охсубаккын. Чэ, ол эрээри ити бэйэм бэйэбин буруйдуурбуттан куотуна сатыыр толкуйдарым ааспаттар-арахпаттар диирбэр тиийэбин. Дьи-чахчы туруммутум буоллар, Дэбдиргээ таксинан да айаннаан, хайаан да тиийиэхтээх этим, тиийэр иэстээх этим…

«Ноо». Саха киитэ сэргээбитин бигэргэтэр, кэпсээччини тэптэрэн биэрэр саа аллайыыта. Маннык ааттаах рубрика биэриибин син уун кэмэ киэргэтэ сылдьыбыта. Ханнык баарар тиэмэни арыйарга ис хооону сс дириэтэн, сытыыратан биэрэр тэттик иитиннэриилэр баар буолаллар. Ону бэйэ тылгар холбуу сатыы олоруохтааар сптх кстлэринэн тиэрдэр крчч йгэр-санаатыгар быдан ырылхайдык киирэр буоллаа. Холобур, харчы тиэмэтигэр анаабыт биэриибитигэр хаан, ханна, хайдах харчылар баар буола сылдьыбыттарын тустарынан кии эрэ соуйа истиэх тгэннэрин «Ноо!» рубрика кэпсээн кэбиэр. Сэрии туунан биэриибитигэр нуучча «Ураа!» хаыыта Петр I ыраахтааы дьаалынан, кини калмык сэриитэ кимэн киирэригэр туттар «Ураай!» хаыытын сблээбититтэн скээбитин уонна калмыктар ураайдара бииги уруйбутунуун уруулууларын туунан эмиэ «Ноо!» рубрикаа табыллан кэпсиигин: экраа бастаан Аа дойду сэриитигэр атаакаа киирэн иэр саллааттар кстлэрэ, онтон былыргы калмыктар аттаах сэриилэрин ойуута, Петр I мэтириэтэ, былыргы нуучча аармыйата, онтон саха боотурдарын ктэ бу кэпсээн икки мнтэтин саптаына дьайыыта ордук кстээх буолар.

Бу рубрикаа бииги кр-кл театрын артыыстарын кытта бэркэ тапсан лэлээбиппит. Кинилэр диэтэх дьон, сценарийы кэпсээти да, айан-оонньоон, кии эрэ айаын атан олорон крх тгэннэрин туруора охсон кэбиэллэрэ. Мурун туунан биэриигэ мунна хаыырыыр эрин кытта эрэйи крн утуйа сатыыр дьахтары, о.д.а. «Ералашка» маарынныыр устуулары сорох крччлэр умнубатах буолуохтаахтар.

«Хайа, толкуйдаабыт рубрикалара ксэ аара суолга крттн тэн испит холоон да биэрии эбит», – дии саныаххыт, баар. Ол эрээри «Кэпсиэ» дьону тардыбыт срн ньымата – кэпсэтэр тиэмэни, биэрии тосхолун таба тайанан булуута эбит. Холобур, ити «мурун туунан биэрии» диэтим дии. Ити тиэмэ бииэхэ лор-быраас срн ыалдьыт буола кэлэриттэн сылтаан толкуйдаммыта. Т да хаптаай буоллар, бу тыыннаран-тыбыырдан сылдьар муннубут барахсан туунан, трэ хаан кэпсээн бардахха, бараммат сээн буолуох курдуга…