Тииттээхэптэргэ киирэн табыллыбатаа Валерий санаатын тэрбэтэ, куттаабата, киниэхэ чугуйар, тннр, саараныыр быыыны скэппэтэ. Хата ордук сннэрдэ, харса-хабыра суох оордо. Кини ол байыаннайын кытта уопсай тылы булуох тустаах. Булгуччу! Атын суол суох. Ону ситистэинэ ол-бу Тииттээхэптэр сблллэрэ-сблээбэттэрэ диэн улахан суолтата суох. Кинилэри кэлин, арыый кыаырдахха, хайдах баарар турку сыааыныы иэиэххэ сп. Билигин р крн гдрнспттэрэ хойут, санаа хоту р-танары тутар саана, хата бэлэм сылтах буолуоа.

Аргыылап тннн таас Реальнай аттынан туораан, казначейство дьиэтин чугаыгар кэлэн тохтоото. Ахсынньы анысханнаах тымныыта обургу аан туманынан оргуйан, бэл иннигэр ууммут илии кстбэт лгэрэ буолан чгэй. Дьон крхтэрэ, билиэхтэрэ диэн куттал суох.

Валерий тннктэрэ ыстаабан сабыылаах, сарайыгар тспт хаарга самнары баттаппыкка дылы намыах дьиэни кэтээн, ииллээн турда. Туох да саа-иэ биллибэт. Кини наадалаах киитэ манна хос куортамнаан олорор буолуохтаах. Олбуор кэлииккэтин анньан крд. Сабыылаах. Иккитэ-стэ кскэ тэбиэлээтэ. Ыт рэн маргыйда. Тимир сыап кылыраата.

– Кимиэхэ наадалааххыный? – сотору олбуор ииттэн эмээхсин дьахтар саата нууччалыы ыйытта.

– Военкомат лэитэ Соболевка.

Эмээхсин кэлииккэтин аста.

– Ыалдьыттаах дуо?

– Суох быыылаах. Суох, суох. Бааалыста.

Кээс куукунаа баар буоллулар. Ааас билиитэ аана сып-сылааынан илгийбэхтиир. Куукунаны оох уота эрэ сырдаппыт. Билиитэ аанын чугаыттан атына барыта хараа.

– Эраст Константинович, эйиэхэ, – диэт, эмээхсин уа диэки харааа киирэн стэн хаалла.

Хаас диэки халан тыааата. Аан сырдыгын срдээх кэтит сарын бл турда.

– Дорообо, Эраст Константинович, мин штабтан, – диэтэ Валерий ииллэрдик доргуччу.

– До… рообо… Ханнык…

Валерий, киитин ситэ саардыбакка, ойооунан кыарыйан, иирдьэ атыллаата. Анарааыта, дьиибэргээн, аанын тутааын туппутунан киниэхэ эргилиннэ. Валерий кини дьнн удумаалатан билэрэ. Лаампа сырдыгар кыайан крн баран: “Кини… миэхэ кч ойуулаан кэпсээбиттэр эбит”, – дии санаата. рдк, искэл, сонтоор муруннаах, чрттбт харахтаах, ньылаарыччы тарааммыт убаас баттахтаах трл нуучча киитэ. Хаалаах быыылаах. Маан ырбаахытын таынан иэннэриктэммит.

– Табаарыс, эн… – дьиэлээх кии сблээбэтэин биллэриэхтии сааран эрдэинэ, Валерий кулгааар сыста тстэ:

– т киээ, тойон штабс-капитан.

Анарааыта ср сылбыратык эргиллэ биэрэн халаны ыга тарта, ыалдьытын рдгэр саба нрллэн туран суостаахтык сибигинэйэн бардьыгынаата:

– Киминий?

– Эн доору буолабын, тойон штабс-капитан.

– Манна ханнык да штабс-капитан суох. Манна Облвоенком отделын начальнига баар. Аадырыскын алааабыккын, табаарыс.

– Мин алаааччым суох, тойон штабс-капитан.

– Штабс-капитан манна суох диибин дии… – дьиэлээх кии быыппаынна. – Киилии тылы йдбт буоллаххына, йдтр сири начаас булларыам – ЧК-ны! Онно крдбккн ылыа – симилиэс буулдьаны!..

– Аргыый тиэриллэнээ!.. Чэ эн доору буолумуум дааны. Эн дооттору доордоробун. Оччоо син биир эн доору буолан тахсабын буолбат дуо?

– Кимнээий ол… мин доотторум?

– Пепеляев генерал туунан истибити ини? Кини…

– Шантажист… Провокатор… – дьиэлээх кии килбэчигэс тирии тобуктаах галифетын сиэбиттэн ктр бэйэлээх, бар тлээх сутуруктарын сулбурута тардыталаата.

– Чт! Молчать!..

Ити тыллар сибигинэйэн эрээри, киини соутар, самнарар ср дьарымталаахтык, сытыы кылыынан быыта баттаан кэбиэрдии эрчимнээхтик этилиннилэр. Дьиэлээх кии ах баран, били сутуруктарын ттгэр сыыары туттуталаан чынайа тсптн йдбкк да хаалла.

– Быахта аал!

Дьиэлээх кии остуол дьааыгыттан блг тутуу быаы ыла охсон биэрдэ. Валерий сонун тэллэин муннугун ктрдэ, онтон биэтэскэ сыыары тигиллибит маан тааы ктр тардан уунна:

– Аах!

Соболев тааы тэниччи туппутунан кыраыын лаампа диэки ткйд. “Эра! – диэн суруллубут онно чэрэниилэнэн. – Кт. Тиийиэхпит. Хайдах крср маны тиэрдэр кии этиэ. Кини тыла – бирикээс. Август Р.” “Эра… Эра… Бэйи… Август… Ах даа!.. Кини. Чахчы кини! Кини туруору буукубалаах буочара. Полковник Рейнгардт”. Балтараа сыл устата элбэхтэ лр-тиллэр быылааныгар бииргэ тбэиспит киитэ. Пермь куораты Пепеляев сэриилэрэ ылалларыгар, Кыыл Армияа сулууспалыы сылдьан, иккиэн бииргэ тнэри эргийбиттэрэ. “Эра…” Соболевы итинник кини эрэ ааттыыра. Ону кыыс ооо дылы ааттыыгын диэн бастаан ргэнэ истэрэ. Кэлин рэнэн хаалбыта. Кинилэр Красноярскайга арахсыбыттара. Соболев онно, тифкэ ыалдьан, госпитальга хаалбыта. трэн баран буруйун билиммит, сэбиэскэй былааы ылыммыт военспец быыытынан бу кырыыстаах тымныылаах сир ууга дойдуга ткэлийэн кэлбитэ. “Хайа хайалыын тиксиспэт, кии киилиин булсар диэн мээнээ эппэттэр эбит. Мин манна баарбын полковник хантан биллээй? Ол эрээри билиминэлэр. Хата манна, Якутскайга, туох буоларын курдаттыы кр-истэ сылдьаллар ини. Биир киилэрэ бу тиийэн кэллэ дии. Ыыппыт агеннара сс манан эрэ бппэтээ чахчы. Рейнгардт элбэхтэ кээйбит киитэрэй ткн. Кини трэккэй суолга киирэн биэриэ суохтаах этэ. Пепеляев похода чахчы кыайыынан бтн биллээ дуу? Быстах, албын мэиэни хабыан сатаммат…”

Ахсааннаах чыпчылан иигэр Соболев тбтгэр араас санаа булумахтаста. Кини, уата-тэнитэ барбакка, сип-сибилигин иккиттэн биирин быаарына охсоро наада этэ. Урукку штабс-капитан бассабыыктары, кинилэр диктатураларын ис срэиттэн абааы крр. Сэбиэскэй былаас суулларын туугар кини олоуттан уратытын барытын биэрэрин дааны кэрэйиэ суох этэ. Ити туугар кини кыргыыыга дааны киирсэргэ бэлэмэ. Ол эрээри бу кыргыыы кыайыынан тмктэниэин бигэтик билэр буоллаына. Кыыллар кыайтараллара чахчы буоллаына. Оттон туга-ханныга биллибэт суолга… Кини ааспыт ттгэр элбэхтэ кээйдэ. Дьолго, кээйдэ эрэ. Аыс-сэттэ сыл устата сэриигэ сылдьан, Соболев тиээр тиийэн саамай кылаабынайа тыыннаах ордор эбит диэн санааа кэллэ. Ити да гыннар рдк ргйг, албан аакка тиксэр суолтан туора туран хаалар эмиэ да кыыылаах буолуохха дылы. Итиэннэ сгн туора туруоруохтара суоа баар. “Крээннээх кннэргэ туора турбуту”, – диэн ол кыайбыт-хоппут дьон эйигин биир буулдьа аылыга оордохторуна дааны клэ.