Бгн, трдс сырыытыгар, дьэ ситистэ ээ! Томмот бу сырыыга горкомол секретара уоллуун маннык тыааыннаах кэмэ нааа наылын, ээ сууттары кытта чгэйдик быаарсыбатын туунан кимиилээх соустук, этиэ да былаастаан кэпсэтэр санаалааа. Онтуката баара хата кини дьылатын хайыы-йэ быааран, кумааытын суруйа охсон бэлэмнээн олорор эбит. “Урут элбэхтэ мттбтм, ордук-хоу саарбытым эрээри, ити секретарым чгэй баайы уол ээ! – диэн Томмот кинини хайгыы санаата. – Пепеляев урусхалланыар диэри, техникум, бырааай! Кыыл байыас Томмот Чыычаахап эйиэхэ кыргыыы хонуутуттан тлннх ээрдэтин ыытар!”

Чыычаахап Саха сирин сэбилэниилээх кстэрин командующайын штабын дьиэтигэр киирдэ. Харабыл илиитин чанчыгар крэс гыннарда.

– Табаарыс, пропуск? Кимиэхэ кэлли?

Томмот сиэбиттэн били кэмбиэри ылан биэрдэ.

– Ханнык хоско эбитэ буолла, – диэн ботугураата.

Харабыл, ыстыыктаах саалаах аамсыйбыт кыыл армеец, кэмбиэр аадырыын, лаампа уотугар кыастаа-кыастаа, аахта уонна тттр уунна:

– Табаарыс, манна буолбатах, атын сиргэ аадырыстаах.

– Хайда-ах?!

– ГПУ-га, – кыыл армеец уулусса диэки сапсыйда.

– Куппууга? – Томмот кэмбиэри сулбу тардан ылан аахта: “ГПУ-га, 5 ѕ-дээх хоско, таб. Ойуровка”.

– Даа. Кыыл ыччат уулуссатыгар, – кыыл армеец илиитэ эмиэ крэс гынна.

Томмот кэмбиэрин ытыыгар баччыктаабытынан саата суох таырдьа салбынаата. Таырдьа тахсан, соуйбутун омунугар, тоорун дааны билбэккэ, сонун нэлэккэйдэммитэ нэлэккэйдэммитинэн дйн турда.

“Кэбис, сибилигин горкомолга тннххэ уонна, секретарь уол остуолун сутуралаан баран, бу суругун сирэйигэр быа быраан биэриэххэ. Кыргыа тахсарга тылламмыт киини куппууга ыыталлар. Мин ол куппууга туох сыыаннаахпыный? Итиэннэ сс: “Крдгн ылынныбыт”, – диир. Куппууга крдспппэр дылы. Ол иин сатана уола срдээх албын сирэйдээх ээ. Бэйэм дааны ханна, кимиэхэ, тоо тиийэрбин чгэйдик ыйыталаспакка, ыстаалаан тэммин…” Ити курдук кыыыра санаан аыйахта хардыылаатын кытта Томмот йгэр хаан эрэ истибит икки тыла кылам гына тстэ: “ГПУ дивизиона”. Арба дааны! Буолаары буолан сс кыыл сэриилэр саамай кн туттар этэрээттэрэ сурахтааа. Онно, бука, бастытан басты, чулууттан чулуу дьону смэрдииллэрэ чахчы. Секретарь уол миигин онно сптх диэн ыыппыта буолаарай? Кырдьык, оннук буолуо. Уонна миигин, сэриигэ крдр киини, тоо куппууга атаарыаай? Пепеляевы утары сэриигэ хата ким-хайа иннинэ куппуу дивизиона тахсыаа. Манайгы уоттаах хапсыыыга кини киириээ. Ону баара секретарь уол барахсаны м сылдьабын. Чэ бэйэм дааны р-танары буккулламмын тойон ббн…”

ГПУ икки мэндиэмэннээх таас дьиэтигэр Томмот биир тыынынан кэриэтэ тэбэн тиийдэ. Биэс нмэрдээх хоун с гынан крбтэ: ким да суох. Ааны аппатан укпут тбтн тттр ылан эрдэинэ кэннигэр табахтан, тымныыттан бппт хардьыгынас саа иилиннэ:

– Эн миэхэ наадалааххын дуо, табаарыс?

Томмот эргиллэ биэрдэ. Эргэ бараака сону санныгар иилэ быраыммыт, хара бараан ууох сирэйдээх, нксгр соус аамсыйбыт хатыыр кии хаас илиитигэр хас да лиис кумааыны, уатыгар буруолуу сылдьар хамсаны тутан турар эбит.

– Ойуурапка кэллим.

– Ойуурап диэн мин. Киир.

Томмот, иирдьэ атыллаан иэн, хос иин эргиччи крн ылла. Олбуор диэки тахсар соотох тннктээх барык-сарык кыараас хос. Онон-манан кэрдиистии кыыллыбыт сирэйдээх, ааар ттгэр тумбочкалаах, чочуллубут атахтардаах срдээх улахан эргэ остуол хос ааарын былдьаабыт. Ол рдгэр тааа тордоурбут кыраыын лаампа. Ууор-мааар икки олоппос.

Ойуурап олорбутугар олоппоо, “айыкка-бы-ын!” диирдии, хаачыгыраата.

– Олор. Кэпсээ, – диэтэ кини уонна, хамсатын чубуугун айаар батары биэрээт, били тутан киирбит кумааыларыгар умса тстэ. Тыыннахха кмэйи кычыгылатар чаркааскай табаын буруолатан бураната-бураната, уоун аргыый ибирдэтэн, р аахта. Аахпытын сблээбэтэ быыылаах. “Эс!” – диэн ботугураат, олоппоугар чинэс гынна уонна эмиэ Томмоту кр биэрдэ. – Хайа, дооор, кэпсээриий!

Томмот кэмбиэрин уунна. Ойуурап кыракый лоскуй кумааыны ылан ааан баран остуолга уурда, рдгэр ытыынан “лап” гына оуста:

– Бай, дооор, бэйэбит киибит эбиккин дии! Чыычаахап диэн буоллаы? Хомсомуоллар ыыттылар дуо? Эрэннэрбиттэрин толорор дьон буоллулар. Обкомуолу кытта кэпсэтиилээх этибит. С-п. рэнэин дуу?

– рэнэбин. Учуутал техникумугар.

– Бэйэ, бадаа, араа диэкигин дии?

– Араа Хааласпын.

Ойуурап, кэпсиир-кэпсэтэр иккэрдинэн сэлээн, сс да элбэи ыйытта. Кини, т да билбэтэх курдук ыйыталастар, мин туспунан уруккуттан истэр, билэр эбит диэн йдт Томмот. Итини бэркэ астына, сбл санаата: “Мэнээк уулуссаттан ктн тспт кии буолбатах эбиппин. Ол иин дааны куппуу сэриитигэр хайдах тбэиэхчэ киини ылыахтарай!”

– чгэ-эй! Инньэ гынан бииэхэ лэлии кэлли, – Ойуурап олоппоугар тиэрэ тстэ. – Саамай дьи кырдьыккынан эттэххинэ, хайдаый: бэйэ сблээн тылланан кэлли дуу биитэр хомсомуоллар моуйан ыыттылар дуу? Моуйбут да буоллахтарына, кыбыстыма. Онно кии кыбыстара суох. Бары баартыйа, хомсомуол саллааттарабыт. Бары баартыйа, хомсомуол дьаалыгар бас бэринэбит. Ханна бар дииллэр да, онно барабыт. Холобура, миигин бу тэрилтээ бастаан кстэринэн ыыппыттара. Бараын – онон бтэр. Бартыыйнай дьиссипилиинэ.

Томмот бастаан “лэлии кэлли” диэн тыллары атыырыы ииттэ: сэриилээр чааска киирээри кэлбит киини “лэлии кэлли” диирэ хайдах хайдаый? Онтон “саллааттарабыт” диэбитин эмиэ да сбл санаата. Ити курдук, чопчутун йдбкк, мунан-тэнэн буккуллан хаалла.

– Оччоо мин курдук кэлэн олордоу, – киитэ хардарбатын крн, Ойуурап быаарда. – Чэ дьиэ хайдах кэлбити улахан буолбатах. Кылаабынайа – срэххиттэн бэринэн лэлиири. Иирдьэ киирэн буккуан, эрэйдэнэн бардаххына, лэ суолтатын йд. Чыкаа-куппуу рблссйэ куйаа уонна батаа буолар. Билэин дуо, ким инньэ диэбитин? Дисэрсиинискэй! – Ойуурап смйэтин р аста. – Куйаа, батаа суох кыргыыа дуо? Суох. стх тр тэриттэн хаххаланары туох да суох буолар, ст рр туох да суох буолар. Син ол кэриэтэ чыкаата-куппуута суох ханнык да бэйэлээх кыайыылаахтык сааламмыт рблссйэ р туругуруон сатаммат. Онон, дооччуок, куппуу лэитэ буолар – рдк чиэс уонна улахан итээл!