Сима ити саба?алаа?ына с?п эбитин кэлин билиэ?э. Нууччата, Черенкова диэн бэртээхэй преподаватель, семинардары ыытыа?а, кинилэр группаларыгар куратордыа?а. Оттон сахатын кыы?ын ??рэнэрин устатыгар к?рс?? суо?а.

Сарсыныгар, ректорат дэнэр дьиибэ тутуулаах таас дьиэ?э, биллэрии дуоскатыгар туттарсыы т?м?ктэрэ ыйаналлар. Дуоска иннигэр элбэх ки?и ??мэхтэ?эр. ?т?р??э-?т?р??э киирэн, сыаналарын к?рд??ллэр. Кимнээх эрэ, к?р?н тахсан, к??-дьаа кэпсэтэллэр. Биир кыыс кып-кы?ыл сирэйдэнэн, т?нн?к аттыгар туран, хара?ын уутун болотуогунан соттон эрэр. Сима т?м?г? к?р? охсорго тиэтэйбэт. Ити кини ха?аа??ыттан эрэ, о?о эрдэ?иттэн илдьэ сылдьар майгыта. Олус к??т??лээ?и, долгутуулаа?ы с??рэн тиийэн, билэ-к?р? охсубакка, кыратык аралдьытан, «ыанньыта» т??эн к?р?р ?гэстээ?э. О?о сылдьан, ту?ахтарын к?р?р?гэр, эрэнэ саныыр баттаамылаах ту?ахтарыгар туора хайы?ан, аты сири харахтыы и?эн, эмискэ к?р? биэрээччи. Оо, онно куобах и?нэн бур?алла сытара ??р??лээх да буолара! Ардыгар, куобах оннугар суор сэмнэ?э ы?ылла сытара абаккатын эбитин. Оттон били хомойбут кыыс уоскуйан биэрбэт. Туттардым ини диэн кэлбитэ – бырабаал суруллан турара т??? эрэ хомолтолоох. Оттон Сима, «т??рд?» ылла?ына, хайдах эрэ, хомойуох курдук. Этэ??э «биэс» кэлэр ини, барыта с?п этэ… Оттон ити хомойбут кыыска тугу этэн, туох диэн уоскутуохха с?б? эбитэй? Уоскутары, эрэл кыымын са?ары тугу этиэххэ с?б?й? Суох, ити кыы?ы уоскутары булан этиэ суох. Бэйэтэ санаатын кытта туран, санаа к????нэн уоскутунара ордук. Биир кыыстыын Лида и?эр. Ки?и а?ыйаан, биллэрии дуоската а?а?ас. Лидалаах, дуосканы бэрт су?аллык к?рб?хт??т, тахсан бараллар. Ол курдук, ??рб?ттэрин-хомойбуттарын биллэрбэт майгылаах бара тураллар. Кинилэр кэннилэриттэн били ытаабыт кыыс баран эрэр.

Сима илиинэн суруллубут бэрт у?ун боротокуолга бэйэтин аатын к?рд??р. Унаарап…Унаарап, ээ, бу. «Биэ?и» туруорбуттар эбит. ?уу, хата. Ыттыы ??р?ллэн хаалыы уонна биэс икки ардылара чугас да эбит! Бу олоххо ки?и мэлдьи бэйэтин билиитинэн, бэйэтин бэрдинэн эрэ сылдьыбат эбит. Сатаан сылдьыы, табыллыы мэлдьи даа сэргэстэ?э сылдьар ээ, бада?а. Бэ?э?ээ ити лиис кумаа?ыттан сылтаан, ??р?ллэн хаалбыта буоллар, быйылгы абитура б?тэр дии!

Сима, то?о эрэ, аны «Л» буукубаттан тахсыах ааттаах кыргыттар сыаналарын к?р?н барар. Бачча элбэх ки?иттэн Л-тан ааттаах алта кыыс баар эбит. Кинилэргэ икки т??рт, ?с ?с уонна биир бырабаал…

– Хайа, ааккын булумаары гынны? дуу? – аттыгар саастаах ки?и кэлэн турбут эбит.

– Ээ, таах, бэйэм, – уол тахсан барар.

Эксээмэннэр к?ннэтэ ыытыллыбаттар. Икки ардылара хас да к?н арыттаах буолар. Ол к?ннэргэ к??скэ бэлэмнэммэхтээн хаалыахтааххын. Бу кэм?э аны консультациялар бааллар. Онно, то?о эрэ, элбэх ки?и сылдьыбат. Кимиэхэ хайата табыгастаа?ынан бэлэмнэнэн эрдэхтэрэ.

Ахсааны тылынан туттарыыга Сима, хайдах эрэ арыллан, чуолкайдык кэпсиир. Эксээмэни икки эдэр дьахтар, кинилэри кыргыттар да диэххэ с?п, туталлар. Кинилэр биирдии эбии ыйытыыны биэрэллэр. Онно Сима кылгас, чуолкай эппиэттэри биэртэлиир. Бу эксээмэ??э кини «биэ?и» ылар. Синицина уонна биирдэрэ Арендарчук диэн дьиибэ араспаанньалаах преподавателлэр илии баттаабыттар. Тахсар аа??а ыы муннунан Лида?а кэтиллэ сы?ар. Кыыс киирэн хаалар. Сима, Лида туттаран тахсарын кэтэ?иэх ки?илии, к?р?д??ргэ хаамыталыыр. Ол сырытта?ына, манна, абитура кэмигэр са?а билсибит уолаттара к?т??ккэлэ?эн киирэллэр. Киниттэн хайдах туттарбытын, тутааччылар кимнээхтэрин сура?аллар.

– Унаарап, абаа?ы ки?игин бы?ыылаах. Уол «биэ?инэн» саайан и?э?ин, – уолаттар эр-биир илиилэрин биэрэн, э?эрдэлииллэр.

Ол кэннэ, истиэнэ?э ?й?н?н, кинигэлэрин арыйбахтаан бараллар. Билигин хас чаас-м?н??тэ к?нд?ркэйбит кэмэ.

То?отун бэйэтэ да билбэккэ, к?р?д??р устун хаамыталыыр Сима уол, Лида б?тэн тахсар кэмэ чуга?аабытыгар улам дьулайан, сээбэ?нээн барар. Бу т?р?к? билбэт кыы?ыгар то?о кэтэ?эн турабын диэ?эй? Сатамньыта суохха дылы. Ээ, чэ, киирдэхтэринэ, биэс сылы бы?а билсиэхтэрэ турда?а. Уол оптуобус тохтобулугар тахсар.

Абитура кэмигэр ийэтинэн айма?а Матрена Алексеевналаахха т?сп?тэ. К?т??т Сэргэй ханна эрэ, куорат тэрилтэтигэр бу?аалтыр, эдьиийэ оскуола?а омук тылын ??рэтэр. Кинилэр ?с о?олоохтор: улахан уол быйыл икки?и б?тэрдэ, кыыс бу к???н оскуола?а киириэхтээх, кыра уол – дьиэ ки?итэ. Бэйэлэрэ-бэйэлэригэр букуна?а сылдьар дьо?ун дьон. Киэ?этин, «убаай, остуоруйалаа» диэн хаайдахтарына, кыра уолу т??э?эр, икки улаханы икки ?тт?гэр олордон, Сима билэр остуоруйаларын кэпсиир. Кини Арыылаах оскуолатыгар ??рэнэр кэмигэр, кыра о?олорго остуоруйалыыр буолара, элбэх остуоруйаны билэр. Куорат интэринээтигэр олорон, тохсус – онус кылаастарга ??рэнэр кэмнэригэр, тыа о?олоро, кыыстыын уоллуун биир хоско мустан, уоту умулларан олорон, ньээ?кэлэртэн кистээн, сэ?эргэ?эр этилэр. ?кс?н т?бэлтэлэри, абаа?ыны кэпсэтэллэрэ. Анекдоттары кэпсиир уолаттар бааллара, оттон Сима абаа?ыны кэпсиирэ.

– Утуйдубу-оот! – эдьиийэ о?олору ы?ырар, – утуйу?, чыычаахтар, убайгыт эксээмэнигэр бэлэмнэнэр.

Сотору о?олор ылы-чып бараллар. Сима, кырдьык-хордьук, куукуна?а остуолугар кумаа?ыларын тэлгэтэн, бэлэмнэммитинэн барар. Чаас олороро дуу, суо?а дуу? Дьаа?ыйан, утуктаан, саала?а киирэн, дьыбааны булар.

Физиканы туттара тиийбитэ, туох эрэ уларыйыы тахсыбыта биллэр. О?олор, то?о эрэ, б?л?х-б?л?х туран, ботур-итир кэпсэтэллэр. Сирэйдэрэ турбута, тыйы?ырбыта к?ст?р. Сура?ан билбитэ: бэ?э?ээ киэ?э паарка?а нуучча – саха диэн улахан охсу?уу буолбут. Маа бэйэлээх сырдыкка – ??рэххэ дьулу?уу, эксээмэн туттараары долгуйуу сибикитэ к?ст?бэт буолбут. Ханнык да б?л?хх? тиий, барытыгар б?л????? охсу?ууну ырытыы и?иллэр.

Бу к?н, физика эксээмэнигэр о?о а?аара барабааллаабыта. Туттарбыттар да?аны а?аардара «?скэ» эрэ эппиэттээбитэ. Туттарбыт о?олору аахпыттара, ахсаа??а киирээччилэр 87 эрэ ки?и ордон хаалбыт. Аны нуучча тылыгар суругунан туттараллара эрэ хаалла, онно уон иккиттэн элбэх о?о «неудтанна?ына» – недобор.

Сима нууччатын тылын туттараары тиийэр. Бастакы эксээмэ??э кэлэн, бу к?р?д??ргэ долгуйа турбуттарын санаан кэлэр. Б?г?н ки?и биллэрдик а?ыйаабыт. Лида к?ст?бэт, о?олору аа?а к?р?тт??р – суох, кэлбэтэх. Физикатын барабааллаата?а. Бу кыы?ы уол бэрт а?ыйахтык к?рд?, биирдэ да?аны бэл кэпсэтэн к?рб?т?лэр. Ол эрээри кини кэлбэтэ?э то?о ку?а?анай? Кини, Сима, сыппа?ыттан билсибэккэ хааллахтара, то?о куру?ай…

Нууччатын тылын «т??ркэ» суруйбут. Ханна эрэ тылы сыы?а суруйда?а, сурук бэлиэтин к?т?ттэ?э. Оскуола са?аттан кыайтарбатах таба суруйуу. Унаарап, эн бэйэ? да?аны к?т?мэх табаарыскын. Баччаа??а диэри буукубаны сатаан туттарга ??рэнэ иликкин. Кумаа?ыны да с?пк? «марайдаабат» м?лт?х ки?игин. Барытын «биэскэ» саайбыта буоллар, саныахха астык уонна кэпсии да сылдьарга ?ч?гэй буолуох эбит. Билигин, т??рт эксээмэ??э 19 баллаах, ??рэ?эр киирэрин киирэр. Ол эрээри…

Биэс хонугунан ??рэххэ ылыллыы т?м?гэ биллиэхтээх. Онуоха диэри манна тугу «ба?ын кырбана» сытыа?ай, дойдутугар та?ыстар икки-?с к?н сааланыа этэ. Билигин кус к???ллэнэн турар.