– Ити ийэ? бииргэ т?р??б?т балтыгар, ?с улахан ки?и, ?с кыра о?о ?с хостоох дьиэ?э. Кытаат, Унаарап, устудьуоннар ??рэх ту?угар, итиннээ?эр ыарахаттары тулуйаллар. Бачча к??стээхтик, 19 баллынан киирэн бара??ын, бастакы мо?оллоргун тулуйар буолла?ы?. Миэстэ та?ыста?ына, ыла сатыахпыт. Ыйытыы баар дуо?

Иэдэстэрэ итий-итий гыналларын билэ, Унаарап декан хо?уттан тахсар. Кини, уол?амчы эбээт! Куруубайда?а, эти?э сылдьар, саат!

Уолаттар «деканакка м???лл?б?т» уолу, ыйытала?а к?рс?лл?р. Студпрофком?а хадаарда?ан, кыратык сэмэлэммитин истэн турбут ???с куурус уола, т?тт?р?т?н, студпрофкомнары м???ттэр:

– Ээ, ол, студпрофком бэрэссэдээтэлэ Абырыырап диэн дьаабы ки?и. Эти?э т?сп?т ки?итин тута деканакка ??сэр, миэстэ баар да буолла?ына, су?аллык ол миэстэ?э киллэрэ охсубат адьынаттаах, студент б???т?н эрэйдээбит а?ай ки?и. Физматы икки сыллаа?ыта б?тэрбитэ да, физматтары т?р?т айма?ыргаабат, хатыйа сатыыр дииллэр. Ол и?ин физматтар кинини «абыраабат Абырыырап» диэн ааттыыллар…

Арай б?л??хсэн турар устудьуоннар туохтан эрэ ??рэн, са?а аллайаллара и?иллэр. Билбиттэрэ: б?г?н истипиэндьийэ биэрэллэр ???, ыстаары?а т??рт чааска ректораттан ылыахтаах. Саамай ??р??лээ?э, истипиэндьийэ 49 буолбут! Ааспыт сылга 35 эбитэ ???, онон итиччэ харчыга суоттана сылдьыбыттара быдан улааппыт. М????х а?аарын биир солкуобайынан кыайбат, ба?аам харчы! Кини кыра кылаастарга ??рэнэригэр оскуола остуора?ын хамна?а 30 эрэ солкуобай дииллэрэ, оттон холкуостаах хамна?а, дохуоттан тутулуктаах буолан, букатын кыра ???. Оттон кинилэр истипиэндьийэлэрэ хамнас са?а! Дьэ, ?ч?гэй да буолсу.

Сима эдьиийин аахха олорон эрэригэр тиийдэ, ол ту?унан дьонугар эттэ. Оттон эдьиийэ тута с?б?лэстэ.

– Эн тута уопсайга ылыллыам диэбити? дуо? Уопсай биэриэхтэригэр диэри манна т??? ба?арар олор, дьыбаан иллэ?, – диэн кэбистэ.

Истипиэндьийэлээх уол а?ыырыгар ыйга отут солкуобайы биэрэр, чэппиэр киэ?э бодобуос кэллэ?инэ уу та?ан, буочуканы толорор. Биир толору буочука нэдиэлэ устатыгар арыычча тиийэр. Лермонтов аатынан уулусса икки этээстээх мас дьиэлэрэ ма?ынан оттуллар о?охторунан тураллар. Ма?ы дьиэлээх Сэргэйдиин ким иллэ?нээ?инэн хайытан кыстыыллар. Сарсыарда чаас а?аарын курдук хааман, ??рэ?эр тиийэр, киэ?этин оптуобустанар. Сима, о?олорго олус бэрт буолан, дьиэлээхтэргэ били??итэ с?б?лэтэн олорор. Онон, т??? да?аны уопсай дьиэ?э ылыллыбатар, санаатын т??эрбэккэ, ??рэнэ сырытта. ??рэнэрин та?ынан нэдиэлэ?э ?стэ бокс сиэксийэтигэр сылдьар. Кини баар б?л???гэр ?г?стэрэ бастакы куурустар дьарыктаналлар. Биир сыл сылдьаат, быра?ааччы элбэх буолар ???. Билигин да?аны а?ыйаан эрэллэр, к???н, бастаан букатын биэс уончалар этэ. ??рэхтэрин б?тэриэхтэригэр диэри бэрт а?ыйахтара, кыахтаахтара эрэ хаалан, ?р?сп??б?л?кэ?э миэстэлэ?эр боксердар тахсаллар эбит.

К?н солото суох сырыттахха кэм кэрдии аллаах ат сэлиитинэн айанныыр диэн, с?пк? да эппиттэр. Биирдэ ?йд??б?ттэрэ Са?а Дьыллара бу тиийэн кэлбит. Сима, кэтэ сылдьыбыт халта? соно, бэйэтэ да кыччаан, тайтайан эрэр та?ас, тымныыны туппат буолбута. Хата били Покровка?а ?лэлээбит хамна?ынан истээх сон, сылаас бачыы?ка ылыммыта. Онон, тымныыны «кэл» диир ки?и сылдьар. Биирдэ ??рэ?иттэн кэлбитэ, обургу м????чч?к к??тэн сытар. Дьоно куораччытынан ыыппыттар. М????чч?г?н аспыта: сабыс са?а таба ты?а унтуу, унтуу и?игэр ийэтэ тикпит истээх ?т?л?гэ уонна сурук бааллар. Унтууну кэтэн к?рб?тэ, икки наскынан с?р?-с?п. Хара?а халлаан к???э тастаах ?т?л?ктэрэ илиигэ лып курдуктар, сон сиэбэр уган биэрэргэ табыгастаах та?ас буолуу?ук. Бу ?т?л?ктэртэн дьиэтин сыта, ийэтин сылаас тыына кэлэргэ дылы. Аны дьэ суругу аа?ар. Арыылаах дьоно этэ??э олороллор, биир сыбаайба буолбут. Ийэтэ дьиэ и?игэр тура сылдьар, а?ын астыыр эбит. «Син хаккы?наан сылдьабын» – диэхтээбит. Салгыы, эдьиийин аахха дьиэ ?лэтигэр к?м?л????хтээ?ин, ыалдьыт-хоно?о курдук сылдьыа суохтаа?ын суруйбут. Итиэннэ, киэ?э хара?а?а к?л?гээттэртэн сэрэнэн сылдьарыгар, саарбах хампаанньаларга холбоспотугар ба?арарын эппит. Ийэтэ барахсан… С?пк? да?аны суруйаахтаабыт.

Б?г?н факультет Са?а дьыла. Сима болдьоммут кэм?э тиийбитэ, а?ыйах ки?и кэлэн хаамса сылдьаллар. Аллара фойе?а бэрт дьада?ы киэргэллээх, уба?ас лабаалаах харыйа турар. Уон са?ана, ки?и элбээбитигэр музыка холбоотулар. Сорохтор ??к??гэ киирэн, шейкэлээн к??гэлдьи?эллэр, ?г?стэр таах хаамсаллар, аалы?на?аллар. Тымныы о?онньор Хаарчааналыын киирэн, бэрт кылгастык э?эрдэ тылларын ордоотоот, ??к????ттэргэ киирэн сылдьа т??эллэр уонна баран хаалаллар. Маскарааттаахтар, кимнээхтэрэ буолла, уонча ки?и киирэн ??к????ттэри эргийбэхтээн, дьээбэлэнэ т??ээт, эмиэ элэс гыналлар. Биэс с??стэн тахса устудьуоннаах факультет Са?а дьыла диэтэххэ, астыга суох. Оо, Арыылаах а?ыс кылаастаах оскуолатыгар дьиктилээхэй да?аны Са?а дьыллар буолаллар этэ! Маскараат о?остуу, быыстапка?а уру?уйдаа?ын, у?аныы, оонньууларга бэлэмнэнии, хас да к?ннээх оскуоланы киэргэтии т?б?ктэрэ с?рэхтэн с?ппэт ?т?? да?аны ?йд?б?ллэри хаалларбыттар эбит! Арыылаахха Дь?г??рэ диэн а?ара к?хт??х холкуостаах ыччат баар. Ол кини Са?а дьыл аайы ки?и ??йбэтэх маскарааттарын о?остон, о?олору ??рдэр, улахан дьону с?хт?р?р ?гэстээ?э. «Б?т??к и?э-эр!» – диэн ха?ыытыыллар. Арай, б?т??к диэ?и аа?а улахан, ки?и диэ?и б?т??к, с??рэн сохсоро?ноон а?ай тахсар. Аны, ха?ыытаан ыыра барар, адьас б?т??к ха?ыыта! Кыракыйдар, «тыыйбыан» дэ?эн, улахаттарга с?р??стэллэр. Дьэ, к?л??-??р??, с????-махтайыы б???т? буолар. Шланга?а о?о ?рэр оонньуурун холбоон, бэрт уустук, б?т??к ха?ыытын ?кч? т??эрэр тэрили о?остубут эбит. Ол Дь?г??рэ быйыл туох маскарааты о?осто сылдьарын ким да билбэт. «Айка, быйыл тохтуубун. Соло да суох», – дии сылдьар сура?а и?иллэр. Ол сылдьан, хара харах к?рб?т?нэн, хапта?ай кулгаах истибэтинэн дьикти маскараат о?остон кэлэн, ??р??н?, с????н? бэлэхтиирэ. Сима Тымныы о?онньортон ?с бэлэ?и тутара. Уопсай кэ?иинэн ааттанар биир суу кэмпиэт, бирээнньик, уру?уйун и?ин быыстапка жюритыттан бириис, ?ч?гэй ??рэ?ин уонна холобурга турар майгытын и?ин бириэмийэ тутан ??рэрэ-к?т?р?. Саргылаах Са?а дьыл салаллаахтаан кэлэрэ кэтэ?иилээх да буолара… Са?а дьыл диэн о?о саас оонньуута, умнуллубат ??р??тэ эбит. Ол кэм аа?ан, улахан ки?и буолан, бу боп-боростуойдук Са?а дьыллыы турда?а. Кырдьык, устудьуоннар диэн улахан дьон буоллахтара. Итиэннэ, биэс с??с ки?ини бу зачет, эксээмэ??э киирэр ту?угар м?хс?? са?ана ким к???л??й, тэрийиэй? Ол эрээри, Сима ??рэ?ин б?тэрдэ?инэ, учууталлаата?ына, о?олорго умнуллубат, кэрэ Са?а дьыллары тэрийсиэ?э. Хайаатар да?аны!

Сима, сылдьа сатаан баран, та?а?ын ылан, б?тэ?ик оптуобуска с??рэр.

Дьиэтигэр кэлбитэ, дьоно утуйа иликтэр. Бачча?а утуйар этилэрэ… ?ок, «биллэр сыт» кэлэр. Хостон дьиэлээх ха?аайын Сэргэй лэппэрдэтэлээн тахсар.

– Хайа, устудьуон уол, т??? бэрт дьуолка?а сылдьан к-кэлли?? – Кини муннун биир кэм ?р? сы?ар, кыра са?архай харахтара с??рэлиир курдуктар.

– На?аа буолбатах, хайдах эрэ, сууххай ба?айы курдук.

– Ээ-э, сууххай диэн ол тугу этэ?ин, до?оор? Университет дьуолката буолан баран, хайдах оннугуй, сууххай диигиний? – К?т??т, холуочуйда?ына ?г???-элбэ?и лэбэйэн барар ?гэстээ?ин Сима быйыл биллэ.

Итирик ки?ини кытта тыл аахсан ту?ата суох. М?кк??эн кэбистэ?инэ бу т??н утуйбаттар.

– Хайа, то?о к-кэпсэппэккин, туохтан ???ргэнни?? Хата, до?оор, биир эмэ кыы?ы атаарбаты? дуо?

– Ээ, суох, атаарбатым.

– Пахай! М?лт?х ки?и эбиккин. Э-эн сааскар б-би?иги, э-эн сааскар…

– Оо, ол били??эттэн атаарсыа дуо? Биэс сыл у?ун, аналлаа?ын к?рс???э. Хата, утуйуо?у? эрэ, би?иги. О?олору у?угуннараары гынныгыт, – куукунаттан эдьиийэ тахсан кэлэр.

– Ээ? Ээ, чэ, утуйан-утуйан. Хата, били аспыт б?тэн хаалла дии. Туох эмэ баар дуо, сыччыы?

– Оо, дьэ, баарын баар да, сарсыарда т?б?? ыалдьаарай?

– Эс, ыалдьыбат. Т-то?о ыалдьыа?ай? Кут.

– Зверовка ээ, онту?. Тымныйдахха туттуллуо диэн ууран сытыарбытым. Булкуйдаххына сарсыарда т?б?? ыалдьаарай диэн этэбин.

– Ии, чыычаа?ыам! Кэм миигин харыстыы с-сылдьаахтыыгыан? Ч-ч-чэ, биир к-кырыылаах ыстакаанна к-кут. Ону и?эн у-утуйуом.

Хата Сэргэй б?г?н ?т?? санаата киирбит киэ?этэ эбит. Ол ыстакаанын кытта т??? у?уннук лэбэйэ олорбута биллибэт, утуйбут этэ.

Тохсунньу ортото бастакы куурустар сыра-хара б???н?н эксээмэ??э киирэллэр. Т??рт эксээмэни этэ??э туттардахтарына, бастакы семестри сабан, олунньу ортотун диэки каникулга барыахтаахтар. Долгутуулаах бастакы эксээмэннэр бу тирээн кэлэллэр.