Leyli v? M?cnun
Vahid M?mm?dli ?z?n?n "Leyli v? M?cnun" roman? il? modern yenilikl?r? tabe olan d?nyan?n ?n?n? E?q t?limi il? ??x?b. ?s?ri oxuyark?n ??urumuzda, ??uralt?m?zda irfani d?y?rl?r v? anlay??larla ba?l? sakral bir qat a??l?r. Deyil?nl?rd?n ba?qa bir d? deyilm?y?n, g?r?l?nl?rd?n ba?qa g?r?lm?y?n n?sn?l?r yadda??m?zda geriy? do?ru uzun m?saf?l?r q?t edir. Y???lm?? b?dii t?cr?b? v? t?ht?l??urun arxetipl?ri b?rab?rl??ib yeni modelin sxemini m??yy?nl??dirmi? olurlar. Vahid M?mm?dlinin "Leyli v? M?cnun" ?s?ri bu m?nada, yeninin modelini s?rgil?yir...( Elnar? Akimova)
H?r sey cox goz?ldi, ta ki v?zir Valid ibn Tarifinin S?msi saraya g?tirdiyi gun? kimi…
…B?rd?nin ?n goz?l vaxtlar?, yaz cag?yd?. Hokmdar bihusedici ?tirl?ri ?trafa yay?lan r?ngar?ng q?z?lgull?ri, t?rt?miz mavi s?man? p?nc?r?d?n seyr edir, bulbull?rin c?h-c?hini dinl?yirdi. C?nn?ti bu dunyada qazand?g?ndan ?min olan ibn M?han: “M?n gucluy?m… M?n hakimi-mutl?q?m… Bu c?nn?t bag?ndak? gull?rd?n daha goz?l olan huril?r h?r gun Allah?n m?n? yeni mukafat?d?r…” – dey? Tanr?n?n secilmis b?nd?si oldugu ucun kim bilir nec?nci d?f? qurr?l?nirdi. G?ncliyini eys-isr?td?n basqa bir sey? s?rf etm?yi furs?ti fovt? verm?k ag?ls?zl?g? hesab edirdi. T?k ist?yi bu c?nn?t bag?nda el? bu minvalla da omur surm?kdi. “Onsuz da Arrandan Sirvana kimi t?b??l?rim quzu kimi sakit, ita?tkard?r. H?r sey nec? d? goz?l vaqe olur, ilahi!… Valid ibn Tarifi kimi bir v?zirimin olmas? da taleyin lutfudur, xalq? ovcunun icind? s?x?b saxlay?r. V?zirim gucludur, oz hokmdar?n? dusunur, taxt-tac?m? qoruyur…” – ibn M?han arabir qurtumlad?g? s?rabdan daha cox oz dusunc?l?rind?n m?st olurdu.
Uzunu yana cevir?nd? qars?s?nda at belind? bir huri-m?l?k canland?, gozl?rin? inanmad?. Indiy? kimi ?lind?n yuzl?rl? k?niz kecirmis ibn M?han gorduyu bu goz?lliyi x?yal bel? ed? bilm?zdi. Beyni dumanl? oldugundan gozl?rini yumub yenid?n acd?. Yox, bu, x?yal deyildi! At aramla add?mlad?qca ustund?ki m?xluqun h?r ?zas? sanki ayr?-ayr?l?qda h?r?k?t edir, q?z?n b?d?ninin h?r t?r?fi ona f?rqli c?nn?t meyv?l?rini xat?rlad?rd?. Ibn M?han s?hv?tind?n az qal?rd?, el? indic? ir?li at?l?b q?z? at?n belind?n gull?rin ustun? endirib…
Ozunu ?l? ala bilm?y?c?yini gorub, qullugundak? Xac? M?luma bag?rd?. Xac? bir goz q?rp?m?nda onun qars?s?na kecib t?zim el?di:
– Buyurun, hokmdar!
Ibn M?han otub-kec?n atl?ya bas? il? isar? edib sorusdu:
– M?n x?yalm? gorurdum?
Xac? M?lum gozunu hokmdar?n ayaqlar? alt?ndak? Sirvan xal?s?ndan c?km?d?n dill?ndi:
– Xeyr, hokmdar, x?yal gormurdunuz. At belind?ki Valid ibn Tarifinin yeni k?nizidir, – dey? c?tinlikl? udqundu. V?zirin yeni k?nizinin goz?lliyi Xac? M?luma x?dimliyini unutdurmusdu.
– V?ziri cag?r?n! – hokmdar q?z?bl? ?mr el?di.
Omru boyu h?y?canlanmam?sd?. Yeniyetm?liyind? daglar?n aras?ndak? k?ndl?rind?n at belind? enib, cay boyunca ?l? kecirdiyi qoyun-quzunu qabag?na qatar, yenid?n daglara c?kil?rdi. Bir tuku d? t?rp?nm?z, uzunun ifad?si d?yism?z qalard?. Bir adam bilm?zdi ki, bu anda v?zir n? dusunur. Bu, Tarifinin ?n boyuk silah? idi, v?zirliy? d? bunun say?sind? g?lib catm?sd?.
Ibn M?han?n saray?na t?r?f ged?nd? sif?ti hec bir sey ifad? etm?s? d?, icind? bic-bic guldu: “S?ms s?nindir, hokmdar! – Sonra bir ah c?kdi. Bu ah? da kims? duya bilm?zdi. – M?ni ag?ls?zm? san?rsan, hokmdar? Al, bu huri s?nin olsun, bir nec? ay agl?n? bas?ndan als?n. M?n d? oz hurim Mus?ffa il? kef ed?c?m. Onu gors?n, boynumu h?min an vurdurarsan. S?ms s?ni bel? d?li edibs?, Mus?ffan? gors?n, neyl?rs?n? Verm?r?m!…” Saraya gir?n? q?d?r yol boyu oz-ozu il? dan?sd?. Hokmdara t?zim edib, ?bas?n?n ?t?yind?n don?-don? opdu.
– Hokmdar, bizimkil?r bu gun bir k?niz gond?ribl?r. Uzaq qohumumdur. Xac? M?luma taps?rd?m ki, axsama haz?rlas?nlar. Uygun gor?rsinizs?, m?mnun olaram. S?ms siz? layiqdir…
Ibn M?han q?m?sd?: “Sizinkil?rin cinsi bir basqad?r. Sanki onlar? dogmurlar, yarad?rlar…”
O gec? ibn M?han c?nn?tin ?n son qat?na catd?g?na inand?. Uzun ill?rd?n sonra ilk d?f? idi ozunu bu q?d?r arzuolunan hiss edirdi. Gund?lik v?rdis? cevril?n x?lv?tl?rd?n usanm?s ibn M?han ucun S?ms onu bird?n-bir? on s?kkiz yas?na qaytaran dirilik suyu idi. Hokmdar gec? dem?d?n, gunduz dem?d?n, is-gucunu boslay?b gunl?rini S?msin qoynunda kecirir, bu goz?l k?nizin yan?nda zaman anlay?s?n? itirir, taxt-tac gozun? gorunmur, dunya bu birc? yataq otag?na dolurdu. K?nizinin h?m titr?k-m?sum, h?m ?min-ehtirasl? davran?slar? h?r gun yenid?n agl?n? bas?ndan al?rd?. ?sl S?ms bunlar?n hans?d?r, anlaya bilmir, anlamaga da cal?sm?rd?. Qars?s?nda quzu kimi ?s?n, h?mis? ?mrin? munt?zir dayanan cariy?l?rd?n usanm?s hokmdar ozunu m?mnuniyy?tl? S?msin ixtiyar?na vermisdi.
Qudr?t sahibi hokmdar uzun d?qiq?l?r, saatlar boyunca ozunu konullu ?sirlikd? hiss edir, bu ?sar?td?n qurtulmaq ist?mir, yanl?s oldugunu bildiyi halda, isi-gucu v?zir-v?kilin ixtiyar?na burax?b gunl?rini Validin b?xsisi olan k?nizl? kecirm?y? davam edirdi. H?r s?h?r mu?zzinin s?si subhun alaqaranl?g?nda Tanr? huzuruna cag?r?s ed?nd? gunah hissi S?msin inc? barmaqlar? kur?yini c?zd?g? kimi ur?yini c?zsa da, bu t?las c?mi bir nec? d?qiq? surur, d?v?ti duymazdan g?lib q?z?n qollar?nda ozunu olm?zlik iksiri icmis kimi qudr?tli hiss edirdi. S?ms sanki qad?n yox, bu gun? kimi gorm?diyi, qad?n cinsind?n olan n?s? basqa bir m?xluq idi. Ibn M?han q?z?n c?nn?td?n m?xsusi onun ucun gond?rilmis huri olduguna ?mindi…
***
Bu il d?v?l?r q?s?rd?. Pay?zda bas vermis z?lz?l? t?kc? adamlar? qorxuya burum?misdi. B?rd?d?n Samax?ya q?d?r duzl?rd? h?r yay analar?n?n yan?nda min bir oyun c?xaran, ora-bura qac?s?b korp? usaqlar kimi oynasan kos?kl?r goz? d?ymirdi. Acl?q butun Arran?, Sirvan? sarm?sd?. X?zin? bosald?g?ndan ibn M?han bas v?zirini xalqdan vergi toplamaga gond?rdi. Yol boyu son d?v?sini verm?kd?n imtina ed?nl?rin boynunu vurdurur, xalq? talan edirdil?r. Valid ibn Tarifi ?n boyuk vergini Samax? daglar?ndak? t?r?k?m?l?rd?n toplayacag?n? dusunurdu.
Koc?ril?r Samax? daglar?ndan D?rb?nd? kimi Qafqaz daglar?n?n ?n yuks?k zirv?sind?, goy c?m?nlikl?rin qoynunda alac?qda, qazmalarda yasay?r, says?z-hesabs?z qoyun-quzu b?sl?yirdil?r. Suru koc?rinin h?r seyi idi. Yedikl?ri, qoyunun ?v?zin? ald?qlar? undan bisiril?n lavas, qat?q v? pendir idi.
T?r?k?m?l?rin itl?rind?n, bir d? toppuzbasl? coban comag?ndan basqa silahlar? olmazd?. Ta D?sti-Q?pcaqdan buralara q?d?r koc ed?-ed? butun dagl?q ?razil?ri tutmusdular. Yaylaqlar? da q?slaq ?razil?r? yax?n daglarda idi. Arrana enm?zdil?r.