Клейн Лев Самуилович
Шрифт:
Czwarta koncepcja zostala stworzona przez dw'och strukturalist'ow (co samo w sobie wystarczylo aby si? liczyc frond^) Wjaczeslawa Iwanowa i Wladimira Toporowa. Wyszli oni od ustalenia slowianskich imion bog'ow a nast?pnie zestawili je z imionami, nazwami i indoeuropejskimi mitami. Kolejn'ym krokiem byla rekonstrukcja rozwini?tej mitologii wywodz^cej si? z og'olno- indoeuropejskiej («Mit Podstawowy», walka Pioruna z Wolosem — Welesem, itd.). Metody, kt'orymi si? oni postugiwali w znacznej mierze pochodzify od L'evi-Straussa, uniozliwify one bardzo swobodne ustalenie zwi^zk'ow, co doprowadzilo do bogatej rekonstrukcji, kt'ora byla jednak malo wiarygodna. Nie ma prost'ych dowod'ow na istnienie walki pomi?dzy Wolosem a Piorunem, ba Wolos, w odr'oznieniu od Welesa, jest najprawdopodobniej nowym bogiem, powstalym z transformacji chrzescijanskiego sw. Blazej a — bulg. Wlasa.
Jesli chodzi o koncepcj? Rybakowa, to ze wzgl?du na jej znacznq. popularnosc w kr?gach zar'owno naukowych jak i (daleko wi?cej) poza- naukowych, zajmuje ona znaczne miejsce w mej ksi^zce. Analizuj? zr'odla, kt'orymi (poza w^skim kr?giem swojej specjalizacji) nieprofesjonalnie poshigiwat si? Rybakow, jego metody (nieprawdopodobnie przestarzale, wr?cz prymitywne) oraz wnioski (kt'ore s^ pochopn'e, wr?cz anegdotyczne). Jednak nie zamierzam podwazac jego talentu, pot?gi i entuzjazmu.
Istotne jest to, ze jego twory stali si? punktem wyjscia dla neopoganstwa, kt'ore w latach siedemdziesi^tych powstalo wsr'od nowych ruch'ow religijnych. Ruch ten, wywotany nacjonalizmem zrodzonym z kryzysu prawoslawia, ignorowal realne dane dotycz^ce dawnych kultur i obrz?d'ow poganskich, i rozpocz^t tworzenie nowych kult'ow i obrz?d'ow, kt'ore po cz?sci s^ zapozyczone z indyjskiej i germanskiej praktyki kultowej. Celem ich jest propagowanie barbarzynskiej ideologii pierwotnej, charaktery zuj ^cej si? nienawisci^ do obcoplemienc'ow, wladczosci^, izolacjonizmem i solidarnosci^ nacjonalistycznq.. Wsp'olczesne hasla ekologiczne (szacunek do przyrody) tworz^ u nich jedynie poz'or wyrzeczenia si? pryncypi'ow i norm cywilizacji.
Analiza rzeczywiscie historychnych wschodnioslowianskich kult'ow i mitologii zdaje si? byc przydatnq. wsp'olczesnie r'owniez dlatego, ze pozwala spojrzec na ruch neopoganski w swietle re'aln'ych fakt'ow.
Do rekonstrukcji poganstwa wchodnioslowianskiego wykorzystano w tej ksi^zce nowy rodzaj zr'odei, jakim jest folklor wajnachski (czeczeno-inguszecki). W folklorze tym istnieje postac o imieniu Piton, kt'ora jest bardzo bliska slowianskiemu Piorunowi (ros. Perunowi). Folklorysci twierdz^, ze jego imi? wywodzi si? od przetworzonego slowa «fara'on». Jednak analiza funkcji, w jakich wyst?puje ta postac w przekazach foklorystycznych, kl'oci si? z Ц. interpretacj^: Piton wst?puje bowiem na niebiosa, grzmi, polewa deszczem. Oznacza to, ze jest bliski gromowladcy. W jaki spos'ob postac ta stala si? elementem folkloru wajnachskiego? Kiedy Rosjanie przybyli na Kaukaz w okresie ostatn'ich kilkuset lat, byli juz wyznawcami prawoslawia a postac Pioruna nie istniala w ich mitologii.
Okazalo si?, ze w VII wieku po Chrystusie arabski dow'odca Merwan II na czele armii wkroczyl z pohidnia na P'olnocny Kaukaz, nast?pnie zas w gl^b Kaganatu Chazarskiego oraz na tereny zamieszkale przez Slowian (doszedl do «rzeki Sakalib'ow»). Wzi^l on w'owczas do niewoli 20 tys. ludzi, kt'orych uprowadzil ze sob^. i osiedlil w Kachetii na terenie P'olnocnego Kaukazu w s^siedztwie Czeczenii. To za spraw^tych niewolnik'ow mity o Piorunie mogty przedostac si? do Wajnach'ow. W konfrontacji z ich mitologii utratily pierwotny walor swi?tosci i zeszly do rangi folkloru. Тут sposobem opowiesci o Piorunie (dotycz^ce polecen nakazuj ^cych kobietom licie wody z beczek, zwi^zk'ow z chlebem i ml'ynem, pieczy nad star'ymi i dziecmi, etc.), kt'ore spotyka si? w przekazach etnograf'icznych wschodniej Slowianszczyzny (podania, bajki), okazaly si? niezwykle przydatne dla rekonstrukcji mit'ow slowianskich. W tym celu konieczna okazala si? analiza zwi^zanych z nim bajek Rosyjskich.
Koncepcja Rybakowa wyklucza mozliwosc zapozyczenia imienia Piorun od Slowian. Jego zdaniem, najwyzszym bogiem Slowian byl R'od, Piorun zas mial byc jedynie bogiem druzyny ksi^z?cej, wprowadzonym przez ksi?cia Wlodzimierza. Temu sprzeczy jednak obecnosc Pioruna u wszystkich lud'ow slowianskich. Co wi?cej, b'og R'od w og'ole nie istnial u Slowian—jest to nieprawdziwa konstrukcja dawnych Rosyjskich autor'ow, spowodowana bl?dnym odczytaniem greckich tekst'ow chrzescijanskich. Bizantyjczycy zwali horoskopy «genealogiami» (to znaczy doslownie rodoslowiem, nauk^ o rodzie). Thimacze bl?dnie utozsamiali takie rozumienie losu l^czonego z narodzeniem czlowieka z postacil Roda. St^d tez pochodzi jego postulowany zwi^zek z R'ozenicami — pannami losu.
Piorun byl nie tylko najwazniejszym bogiem u Slowian Wschodnich, mozliwe jest, ze przez kr'otki czas byl ich jednym bogiem. Jak zauwazyl Lowmianski, istniejq. dowody na to, ze inne bogowie w panteonie Wlodzimierza sq. tam dod'ani przez chrzescijanskiego redaktora. Innymi slowy, pierwsza reforma religijna Wlodzimierza miala na celu nadanie poganstwu charakteru religii monoteistycznej. Zabytki archeologiczne, przywolywane na potwierdzenie istnienia szesciu bog'ow w panteonie Wlodzimierza, nie s^ wiarygodne. Szczeg'olowa analiza zamieszczona w niniejszej ksi^zce та pokazac, ze prawie wszystkie swi^tynie poganskie przypisywane wschodnim Slowianom (dwie w Kijowie i po jednej w Nowogrodzie i Pskowie) s^bardzo w^tpliwe. Cz?sc z nich z calq. pewnosci^ nie jest pozostalosciq. architektury sakralnej, inne zas sq. pozostalosciami obrz^dku pogrzebowego.
Na potwierdzenie swego syst'emu bog'ow z Rodem na czele, Rybakow odwofywal si? do pos^gu ze Zbrucza — czworograniastej stelli z wyobrazeniami antropomorf'icznymi. Szczeg'olowa analiza tego zabytku wskazuje, ze przedsta- wiane tam postacie nie mogq. byc uznan'e za wyobrazenie Roda czy bog'ow z panteonu Wlodzimierza, a calego zas pos^gu nie mozn'a uznac za typowy wytw'or wschodnioslowianski. Bior^c pod uwag? czas jego powstania jest on p'ozniejszy anizeli wschodnioslowianskie poganstwo. Ze wzgl?du na jego ikonografie, pos^g ze Zbrucza n'alezy l^czyc ze Slowianszczyzn^Zachodniq. w pol^czeniu z wplywami koczownik'ow. Podobn'e pos^gi spotyka si? na tym obszarze (Naddniestrze) dosyc cz?sto. Przekazy historyczne zas poswiadczaj^ tam obecnosc plemion zachodnioslowianskich, kt'orym przez dhigi czas udawalo si? unikac chrystianizacji (w szczeg'olnosci L?dzianie).
L^czenie postac'i Pioruna z funkcj 3. gromowladcy bylo rezultatem procesu zapoez^tkowanego jeszcze na etapie wsp'olnoty indoeuropejskiej i konty- nuowanego w okresie p'ozniejszym. Jego wezesnymi cechami byla pot?ga i wojowniczosc sk^d bierze si? jego zwi^zek z d?bem, toporem i strzalami. Z uwagi na oddziaiywanie na urodzaj i plodnosc pojawiajq. si? nast?pnie erotyezne elementy kultu Pioruna. Uznanie czwartku za dzien Pioruna nasupilo juz pod wplywem kalendarza chrzescijanskiego. Taki obraz Pioruna zrekonstruowany z mit'ow ukazal si? w folklorze wajnachskim.
Жанры
- Романы
- Приключения
- Детективы
- Техно триллер
- Дамский детективный роман
- Исторические детективы
- Классические детективы
- Шпионские детективы
- Триллеры
- Юридический триллер
- Крутой детектив
- Полицейские детективы
- Медицинский триллер
- Иронические детективы
- Боевики
- Криминальные детективы
- Политические детективы
- Маньяки
- Зарубежные детективы
- Прочие Детективы
- Спецслужбы
- Драматургия
- Фантастика
- Хентай
- Ранобэ
- Сянься
- Дорама
- Уся
- Аниме
- Космоопера
- Юмористическая фантастика
- Боевая фантастика
- Героическая фантастика
- Технофэнтези
- Готический роман
- Социально-философская фантастика
- Попаданцы
- Историческая фантастика
- Ироническая фантастика
- Зарубежная фантастика
- Историческое фэнтези
- Юмористическое фэнтези
- Детективная фантастика
- Эпическая фантастика
- Мистика
- Космическая фантастика
- Фантастика: прочее
- Постапокалипсис
- Научная фантастика
- Киберпанк
- Альтернативная история
- Ненаучная фантастика
- РПГ
- Стимпанк
- Ироническое фэнтези
- Ужасы и мистика
- Сказочная фантастика
- Фэнтези
- Городское фэнтези
- Эзотерика
- Проза
- Военная проза
- Легкая проза
- Сентиментальная проза
- Советская классическая проза
- Антисоветская литература
- Афоризмы
- Эпистолярная проза
- Новелла
- Семейный роман
- Рассказ
- Классическая проза
- Эпопея
- Эссе
- Проза прочее
- Повесть
- Магический реализм
- Современная проза
- Контркультура
- Роман
- Историческая проза
- Русская классическая проза
- Феерия
- Стихи и поэзия
- Юмор
- Дом и досуг
- Рыбалка
- Охота
- Здоровье детей
- Домашние животные
- Воспитание детей
- Отдых / туризм
- Зарубежная прикладная литература
- Прочее домоводство
- Прикладная литература
- Домашнее хозяйство
- Кулинария
- Медицина и здоровье
- Сделай сам
- Спорт
- Хобби и ремесла
- Образовательная литература
- Сад и Огород
- Здоровье и красота
- Развлечения
- Коллекционирование
- Секс / секс-руководства
- Образование и наука
- Боевые искусства
- Органическая химия
- Обществознание
- Военная история
- Ветеринария
- Ораторское искусство / риторика
- Физика
- Химия
- Семейная психология
- Военная техника и вооружение
- Иностранные языки
- Прочая научная литература
- Психотерапия и консультирование
- Биохимия
- Cпецслужбы
- Астрономия и Космос
- Школьные учебники
- Учебная и научная литература
- Учебники
- Государство и право
- Психология
- Литературоведение
- История
- Научно-популярная литература
- Политика
- Детская психология
- Юриспруденция
- Шпаргалки
- Педагогика
- Физическая химия
- Медицина
- Биофизика
- Языкознание
- Зарубежная образовательная литература
- Зоология
- Геология и география
- Краткое содержание
- Зарубежная психология
- Саморазвитие / личностный рост
- Технические науки
- Религиоведение
- Военное дело
- Личная эффективность
- Аналитическая химия
- Рефераты
- Экология
- Философия
- Альтернативная медицина
- Математика
- Культурология
- Военное дело: прочее
- Ботаника
- Биология
- Словари и Энциклопедии
- Финансы и бизнес
- Отраслевые издания
- Бухучет и аудит
- Недвижимость
- Деловая литература
- Ценные бумаги
- Внешнеэкономическая деятельность
- Торговля
- Зарубежная деловая литература
- О бизнесе популярно
- Стартапы и создание бизнеса
- Корпоративная культура
- Управление, подбор персонала
- Маркетинг, PR, реклама
- Личные финансы
- Работа с клиентами
- Менеджмент
- Интернет-бизнес
- Поиск работы, карьера
- Малый бизнес
- Делопроизводство
- Государственное и муниципальное управление
- Банковское дело
- Экономика
- Книги по IT
- Техника
- Древние книги
- Документальное
- Прочее
- Интерьеры
- Газеты и журналы
- Театр
- Музыка
- Комиксы / манга
- Зарубежная классика
- Современная зарубежная литература
- Изобразительное искусство, фотография
- Мода и стиль
- Искусство и Дизайн
- Зарубежная литература о культуре и искусстве
- Фанфик
- Подростковая литература
- Шахматы
- Кино
- Культура и искусство
- Недописанное
- Классическая литература
- Без Жанра
- Народные
- Книги Для Детей
- Детские остросюжетные
- Сказки
- Детские стихи
- Прочая детская литература
- Детская образовательная литература
- Книги для дошкольников
- Детская фантастика
- Детские детективы
- Книга-игра
- Детский фольклор
- Буквари
- Детская проза
- Детская познавательная и развивающая литература
- Внеклассное чтение
- Зарубежные детские книги
- Детские приключения