– Шлюшат майн бэфель: “Ду музт цум банхоф Клётавка бэгляйтэн.”

– Ніхс фэрштэйн, гер лейтэнант.

– О донэр вэттэр! Бабы стацыён Клётовка э. сдат оберлейтэнант Крыгер унд фэрмеркэн дызе дакумент.

Ветцэль выцягнуў з нагруднай кішэнькі спіс і, не падымаючыся, падаў паліцаю.

– Майнэ дыслацырунг іст хір, здэсь, ін зэхсундцэн ур. Шаснацат, фэрштэйст ду?

Унтэр прыўзняў левую руку і прадэманстраваў гадзіннік- компас.

Грыша пакруціў валасатымі запясцямі - як бы паказаў, што не скраў нічога.

– Іх ніхт ур, няма, гер Ветцэль.

– Ір алес зайд швайнэн, шмутцыген швайнэн.

Для даходлівасці Ветцэль даволі натуральна парохкаў.

– Марш! Шнэль! Шайзэ.

Унтэр-афідэр зноў паклаў пілотку на твар.

Грыша крутануўся на мысках чаравікаў і, валюхаючыся, пайшоў да баб, якія лямантавалі на другога паліцая.

– І куды вы нас ведзяце? На пагібель? Ірады, прападзём жа ў той Нямеччыне.

– Пад’ём, каровы!
– Грыша адчуў паўнату перададзенай яму ўлады.
– Фюрэр паклапоціцца пра вас, будзе вам і праца, і ежа. Мне немцы расказвалі, што горш, чым у нас, нідзе ў Еўропе людзі не жывуць. У іх у самага прапашчага ровар ёсць, і траву сеюць, каб хадзідь па ёй.

– Ах ты, чорт рабы! Чаго ж сам не едзеш?
– накінулася на Грышу Аксіння Трыфанчук, басаногая дваццацігадовая маладзіца.

– А вось вас адпраўлю - і сам услед, - спрабаваў усё звесці на жарт паліцай.

– Балабоняць яны табе, а ты вушы - лапухамі! А чаго ж ім тут трэба, калі ў іх так добра? Якой халеры прыперліся?
– не сунімалася Аксіння.

– Ты ў планы камандавання не лезь, не дурнейшыя за цябе там!
– абсек яе Грыша.

Другі паліцай, маладзенькі хударлявы Васька, прыдуркавата ўсміхаўся і збянтэжана адводзіў позірк ад лёгка апранутых распараных бабскіх целаў.

Раптам Грышка ўзлаваўся:

– Ану, транты свае сабраць і шагам марш! Бо прачнецца немец

– будзе і вам, і мне. Донер вецер.

Каб пераканадь у сваёй рашучасці, сцягнуў з пляча вінтоўку. Завохкалі бабы, падхапілі клункі і зноўку пацягнуліся басанож па гарачай палявой дарозе.

І толькі Аксіння Трыфанчук, гарэза, зіркнула на рабога нахабнымі вачыма:

– У цябе ўсё так спраўна настаўляецца ці толькі ружжо?

Пырснулі смехам бабы, ды сціхлі адразу: чаго добрага, і на

самай справе немец прачнецца.

А як адышліся трохі, Грыша пачаў да Аксінні пядлябуньвятитя : “Давай, маўляў, адстанем, пасля дагонім. Ёсць тут мясцінка ўтульная, дзе бярозавіку ўдосыць папідь можна”.

Так і гэтак вяртлюжыла Аксіння, усё нешта выштукоўвала.

Не стрымаўся палідай, спыніў баб, паклікаў Ваську для сакрэтнай размовы.

– Ты вось што, Васіль. Мне з Аксінняй па адной справе тут недалёка на хутарок заскочыць трэба. Адзначыш у Глотаўцы ў оберлейтэнанта Крыгера спіс, а Аксіння, - Грыша пастукаў пальцам па прозвішчу “Трыфанчук”,- скажаш, захварэла. “Кранк” па-іхняму. А вяртацца будзеш - зойдзеш да мяне дакласціся. Я ў Антона Склюда буду.

– Рыгор Фаміч, не ўпраўлюся я - іх вунь колькі.

– А ў цябе - вінтоўка!

– Не буду ж я па іх страляць.

– У неба стрэльні! Напалохаюцца - паслухмянымі станудь.

І ўжо ўголас:

– Слухай маю каманду! Старэйшым канвоя назначаецца Васіль Ляўчук. Слухацца, як мяне. Аксіння пойдзе разам са мной, нам тутака на хутар у Жалы зайсці трэба. А астатнія - марш. Марш!

У Жалах жыў Грышкаў сваяк, пчаляр. Траюрадны брат Антон, якому ў наваколлі далі мянушку “Склюд” за тое, што ўказальны палец на правай рудэ сякерай адсек, каб яшчэ на першую вайну з немцамі не забралі. Гарбузная радня, канечне. Аднак самагонкай пачастуе - нікуды не дзенецца! Ды і мядку жонцы і старой маці вымантачыць можна, бо Грышка чалавек цяпер не абы-які - і ў чыне, і пры ўладзе. Ды і бярозавічку кісленькага паспытадь не лішнім будзе.

Бабы падягнуліся далей, і толькі чуліся выказванні ў адрас Аксінні: ад асуджальнага - “Курва!” да апраўдальнага - “А чяму ж не? Бацьку выслалі, жаніха расстралялі.”

Як быццам самі пры чалавекях былі!

– Ну што, залётнік, можа, ношку маю возьмеш? Змарылася я.

– Аксіння хітравата ўсміхнулася і паказала на посцілку, у якую былі запакаваны адзенне, посуд і ежа.

– Зараз, Ксіначка, зараз, - дагодліва выслужваўся Грышка.

.Не ўтрымаў Васька баб, разбегліся. Спачатку прасілі-малілі, а ён усё ныў: “Не магу я, загадана мне.”

Надакучыла бабям ныццё слухадь. “Гайда дахаты!” - вырашылі.

Ужо і стрэльнуць Васька намерыўся, ды затвор заклініўся. Ці то ад спёкі, ці то яшчэ з якой трасцы.

Плюнуў Васька і сам пацягнуўся ў Жалы Грышку даклададца.

Унтэр-афіцэра Курта Ветцэля адправілі на фронт, каб службу з мёдям не блытаў. Апынуўся ён у арміі генерал-фельдмаршала Эрыха фон Манштэйна, але доўга паваявяць не давялося: злажыў галовачку сваю арыйскую ў мёрзлую зямлю пад Сталінградам.

Ваську Леўчука ў конюхі перавялі - няхай коням хвасты крудідь, калі людзі яго не слухаюцца. А як савецкае войска ў наступленне перайшло, перабег да партызанаў. Нават не пасадзілі пасля вайны! Хоць, калі па-людску паглядзець, і садзідь не было за што.