— Дзякую й за гэта, — адказаў ваявода.

Пасля загадаў нясціся да Вініція, якога застаў на фехтунку з хатнім ланістым. Аўла, што бачыў маладога чалавека, які гімнастыкуе тады, калі на Лігію дакананы быў замах, ахапіла страшэнная злосць, якая, зараз пасля адыходу ланісты, вылілася ў горкіх словах. Але Вініць, даведаўшыся аб адабранні Лігіі, так страшна збялеў, што нат злосны Аўл ні на хвіліну не мог думаць аб ягоным судзейніцтве ў гэтым. Пот выступіў на лбе юнака; кроў, якая на хвіліну ўцякла была ў сэрца, ударыла зноў гарачаю хваляй да твару, вочы пачалі іскрыцца, вусны — кідаць бязладныя пытанні. Зайздрасць і закатнасць кідалі ім, моў бура. Здалося яму, што, раз пераступіўшы парог дому цэзаравага, Лігія страчана для яго назаўсёды, і калі Аўл вымавіў імя Пятронія, праз думку маладога ваяра, бы маланка, праімчалася здагадка, што Пятроні закпіў з яго і што або падарункам Лігіі хацеў сабе здабыць новыя ласкі цэзара, або хацеў яе затрымаць сабе. Тое, каб хто, раз угледзеўшы Лігію, не зажадаў яе, не тоўпілася ў ягонай галаве. Закатнасць, знаная ў іхнім родзе, уздымала яго цяпер бы разгуканы конь, адбіраючы прытомнасць.

— Ваявода! — кажа лаканічным тонам. — Ідзі дадому й чакай мяне… Ведай, што калі б нат родным бацькам маім быў Пятроні, то і тады адамсціўся б за крыўду Лігіі. Ідзі й чакай мяне. Ні Пятроні, ні цэзар мець яе не будуць!

Потым звярнуўся з кулакамі да васковых масак у атрыюме і гукнуў: — На гэтыя маскі смяротныя! Перш яе заб’ю й сябе!

Пасля схапіўся і, кінуўшы яшчэ раз Аўлу: «Чакай мяне», выбег, як ашалелы, з атрыюма ды паляцеў да Пятронія, спіхаючы з дарогі праходзячых.

Аўл жа вярнуўся дамоў з пэўнаю польгай. Думаў, калі Пятроні набухторыў цэзара, каб забраў Лігію для Вініція, то Вініць адвядзе яе дамоў. Нямала яго пацяшала таксама думка, што калі не дасца ўратаваць Лігію, то будзе заслоненай ад смерці й ганьбы дый помшчанай. Верыў, што Вініць даканае тое, што прырок. Бачыў ягоную злосць і знаў закатнасць, свомую гэтаму роду. Ён сам хоць любіў Лігію, як родны бацька, скарэй забіў бы яе, чым аддаў бы цэзару, і каб не сын, апошні ягоны нашчадак, быў бы гэта зрабіў. Аўл быў ваяком, пра стоікаў ледзь чуў, але характарам не быў ад іх далёкі, і для яго паняццяў, і для яго годнасці смерць хутчэй прыняў бы, чым ганьбу.

Вярнуўшыся дамоў, супакоіў Пампонію, пераліў ёй сваю льгу надзеі, і абое пачалі чакаць вестак ад Вініція. Часамі, як адзывалася хада нявольнікаў у атрыюме, ужо думалі, што Вініць вядзе ім дарагое дзіцянё, і гатовы былі з глыбіні душы пабагаславіць абаіх. Але час уцякаў, а вестак не было. Аж толькі ўвечар адазваўся малаток пры браме.

Увайшоў нявольнік і аддаў Аўлу ліст. Стары ваяк, хоць любіў самастрыманасць, браў дрыжачаю рукою ды пачаў прагавіта чытаць, як бы тут пра цэлы дом ягоны расходзілася. Нагла твар пацямнеў, моў хмара яго атуліла.

— Чытай, — кажа, падаючы ліст Пампоніі.

Тая ўзяла й прачытала наступнае: «Марк Вініць — прывітанне Аўлу Плаўту. Што сталася, сталася з волі цэзара, перад якою схілеце галовы, як схіляем я і Пятроні».

Настала доўгае маўчанне.

Пятроні быў дома. Прыдзверны не стаў затрымваць Вініція, які ўляцеў у атрыюм, моў бура, і, даведаўшыся, што гаспадара трэ шукаць у бібліятэцы, з такім самым імпэтам уляцеў туды і, застаўшы Пятронія пішучага, вырваў яму трасцінку з рукі, зламаў і кінуў вобзем, тады ашчаперыў жалезнымі пальцамі ягоныя плячукі і, сунучы твар да ягонага твару, спытаў хрыплівым голасам: — Што ты з ёю зрабіў? Дзе яна?

Але воміг сталася неспадзяваная рэч: хударлявы й распешчаны Пятроні схапіў урэзаную ў плечы далонь маладога атлеты, пасля другую і, трымаючы абедзве ў сваёй адной бы сталёвымі абцугамі, кажа: — Я толькі раніцай бываю недалужны, а вечарам маю даўнюю пругкасць.

Спрабуй вырвацца! Гімнастыцы вучыў цябе хіба ткач, а звычкам — каваль?

На твары ягоным нат не відаць было гневу, толькі ўваччу бліскаў нейкі вогнік адвагі й энэргіі. Па хвіліне пусціў рукі Вініція, а той стаяў перад ім супакораны, засаромлены й злосны.

— Маеш сталёвую руку, — кажа, — але на ўсе пякельныя богі прысягаю табе, калі мяне ты здрадзіў, увапхну табе нож у горла, хоць бы і ў пакоях цэзара.

— Пагаварэм спакойна, — адказвае Пятроні. — Сталь, як бачыш, мацнейшая, чым жалеза, дык, хоць з твайго аднаго плечука можна зрабіць мае два, не патрабую цябе баяцца. Затое горка мне ад твайго грубіянства, і калі б няўдзячнасць людская магла мяне шчэ дзівіць, то дзівіўся б з твае няўдзячнасці.

— Дзе Лігія?

— У люпанарыі, гэта знача ў доме цэзара.

— Пятроні!

— Супакойся, садзіся. Прасіў я цэзара дзвёх рэчаў, якія мне абяцаў: першая — выдабыць Лігію з дому Аўлаў, а другая — аддаць яе табе. Ці не маеш там дзе нажа ў хвандах тогі? Можа мне ўсунеш? Але я раю табе пачакаць дзён з пару, бо ўзялі б цябе ў вязніцу, а тады б Лігія нудзілася ў тваім доме.

Настала цішыня. Вініць пазіраў час нейкі здзіўленымі вачыма на Пятронія, пасля сказаў: — Выбачай. Кахаю яе й каханне марочыць мне голаў.

— Ну, слухай, Марк. Анагдай кажу цэзару так: мой сястрынец Вініць так пакахаў адну хударлявую дзяўчыну, каторая гадуецца ў Аўлаў, што дом ягоны змяніўся ад тужных уздыханняў у паровую лазню. Ты, кажу, цэзар, ані я, знаючыся на сапраўднай красе, не далі б тысячы сэстэрцыяў за яе, але гэты хлапец дурны, як трыножнік, а цяпер і зусім здурнеў.

— Пятроні!

— Калі не здагадваешся, што я гэта сказаў дзеля ратавання Лігіі, то я гатоў сам сабе паверыць, што сказаў праўду. Я ўбіў у голаў Рудабародаму, што такі эстэта, як ён, не можа ўважаць такое дзяўчыны за красуню, і Нэрон, які дагэтуль не смее йнакш глядзець, як маімі вачыма, не знайдзе ў ёй красы, а не знайшоўшы, не будзе яе жадаць. Трэба ж было перад малпай забяспечыцца і ўзяць яе на повад. На Лігіі пазнаецца цяпер не ён, толькі Папея, і іставетна пастараецца яе зараз з палацу выдаліць. А я нехаця казаў далей Рудой Барадзе: «Вазьмі Лігію і дай яе Вініцію! Маеш права гэта зрабіць, бо яна ж закладніца, а калі так зробіш, насоліш Аўлу». І згадзіўся. Не меў найменшае рацыі не згадзіцца, тым больш, што насунуў яму нагоду дакучыць чэсным людзям. Зробяць цябе афіцыйным даглядчыкам закладніцы, аддадуць табе ў рукі гэны лігійскі скарб, а ты, як саюзнік ваяцкіх лігаў ды адначасна верны слуга цэзара, не толькі са скарбу нічога не змарнуеш, але пастараешся яго памножыць. Цэзар для віду затрымае яе дзён колькі ў доме, а пасля адашле да твае інсулі, шчаслівы малойца!