Промні кволага лістападаўскага сонца, што прабіваліся скрозь шчыліны між дошак, якія захіналі вакно, ледзь маглі асьвятліць стары пергамен. Буквіцы, выведзеныя дзесьці ў кляштары нясьпешнай рукою мніха, яшчэ зьзялі барвай і пазалотай, нібыта восеньская лістота. Анэта не хацела думаць, што пройдуць гады, а можа, вякі, і гэтыя фарбы паблякнуць, выцьвітуць, як тая лістота, і сьвятая кніга таксама ператворыцца ў пыл... Страшна было пра гэта думаць... Але сьмерць усё яшчэ таньчыла навокал, і нагадвала – няма нічога вечнага на зямлі... Словы, што ты прамаўляеш – застануцца. А вусны, якімі ты іх прамаўляла, літары, па якіх сьлізгалі твае вочы, ты сама, гэтая вежа, гэты горад ператворацца ў пыл. Як усе, каго любіла...

У траўні яны з Богушам змовіліся і ўцяклі ў лес на таемнае сьвяткаваньне Клескуна. Сьвятар заклікаў на казані ў царкве супраць таго, каб гараджане хадзілі на паганскія сьвяты. І бацька забараняў. Але Анэта і Богуш былі такія маладыя, гэта здавалася гарэзнаю гульнёй, якую ўсемагутны Гасподзь прабачыць... Калі Анэта была малая, нянька расказвала ёй пра Клескуна, вясёлага і разгульнага хлапца, ён жыў калісьці на небе і вадзіў месяц, седзячы на ім вершкі. То сьветлым бокам паверне яго, то цёмным... Але неяк адлучыўся Кляскун да каханай дзяўчыны, і Пярун абрынуў яго за гэта на зямлю... Толькі адбітак твару юнака на Месяцы можна разгледзець...

Як было дамоўлена, Анэта вылезла праз вакно, і яны з Богушам пабеглі, выбіраючы непрыкметныя сьцежкі, зважаючы наводдаль у яркім сьвятле поўні самотныя постаці, што гэтак жа, хаваючыся, кіраваліся да лесу. Блакітнае сяйво залівала гольле соснаў і высокую траву... І, вядома, менавіта Богушу надзелі на галаву вянок з травеньскіх кветак, і ён на цэлую ноч стаў Клескуном, і ніводная дзяўчына не магла яму, павадыру Месяца, у гэтую ноч адмовіць... Але Богуш глядзеў толькі на Анэту. Яны круціліся ў карагодзе, і ня мела значэньня, хто ты – князь або халоп, хрышчаны ў імя Сьвятога Духа або паганец, і сьпявалі: «Кляскун, Кляскун, клясь, клясь...»

Сяйво месяца і водар зёлак, зоры ў траве ці раса... Сплятаюцца рукі, зьліваюцца цені... І сплятаецца побач у траве кубло залатых зьмей... Ці ня стаў шалёны карагод сьмерці расплатай за той, у травеньскім лесе? Як пасьля лаялі іх, блазьнюкоў, бацькі – не ўдалося схаваць свой учынак. Анэта два тыдні прасядзела дома, пад замком, у малітвах... Акрапі мя ісопам, і ачышчуся... Як расплаціўся за свае легкадумныя паводзіны Богуш – Анэта ніколі не распытвала. Але, мусіць, яму давялося горай, чым ёй. Сама яна шчыра пакаялася, і з жахам уяўляла, як незваротна для яе магло скончыцца баляваньне на паганскім сьвяце, і каму служаць насамрэч падчас гэткіх ігрышчаў... Яна старалася не ўспамінаць пра тую чмуту... Толькі часам, начамі, водар далёкай травеньскай начы ўзгадваўся салодкай грахоўнай трывогай...

Цяпер у Анэты хаця б ёсьць на памяць адбітак твару прыўкраснага юнака на Месяцы...

Дзьверы пакою расчыніліся. Лекар захінаўся ў зялёны плашч, падбіты сабаліным футрам, нібыта яму было холадна. Анэце раптам зрабілася страшна – бо госьць глядзеў кудысьці праз яе, нібыта яна была празрыстым кавалкам лёду.

— У гэтым горадзе больш нельга заставацца,— Бернацоні падціснуў вусны, і Анэта раптам зразумела, што ён устрывожаны і ўсхваляваны, як ніколі. – Зоркі паўсталі так, што прарокуюць няшчасьце, агонь, боль...

— Дык адпусьці мяне! – дзяўчына не пракрычала гэтыя словы, а прашаптала, і яны нібыта адразу бясьсіла ўпалі на падлогу, як мокры сьнег.

— Вакол мяне скача сьмерць... – горка прамовіў Бернацоні, зноў зьвяртаючыся нібыта да самога сябе. – Я ператварыў яе ў сваю служку, пасадзіў на ланцуг, як злога сабаку, і яна здабывала мне патрэбнае... А можа, гэта яна трымала мяне на ланцугу? Колькі можна беспакарана слугаваць сьмерці? Пераступі праз тысячы тысячаў наўцоў – і аб нейкага, тысяча першага, спатыкнешся. Я загадаю спакоўваць мае гадзіньнікі, донна. Дзякуючы табе, яны больш ніколі ня схібяць. Ты паедзеш са мной.

— Куды? Навошта? – Анэта адчувала, што пачынае дробна дрыжэць, быццам шклянка на стале ад бою гадзіньніка, і, шукаючы дапамогі вышэйшых сілаў, паклала руку на раскрытае Евангельле.

— У вялікі сьвет, маленькая дзікунка... Да вялікіх ведаў.

— Я не паеду, — Анэта намагалася, каб у голасе не прагучала й ценю боязі. – Ты страшны, акрутны чалавек, лекар... Ты зьнішчыў волю майго гораду. Ты зьнішчыў маю волю...

Бернацоні сумна ўсьміхнуўся.

— Воля, воля... Ты зноў гаворыш пра тое, чаго ня ведаеш. Успомні абарончыя валы вакол твайго гораду... Магутныя, высокія... А ты ведаеш, хто іх насыпаў? Каго магістрат гвалтам пасылаў на «валовую работу»? Бедакоў, што не маглі выплаціць «падымнае», непачцівых жанчын, што пайшлі ў самадайкі, калі іх дзеці з голаду пухлі, лёзных людзей, свавольных рамесьнікаў... Прыйдзе жабрак у вашае слаўнае места – а яго «на вал», капай зямлю пад дажджом ды бізуном цівуна... Запярэчыць шавец або рымар супроць цэхавога майстра – на вал... Як ты думаеш, для гэтых людзей твой Старавежск таксама – вольны горад?

Анэта разгублена маўчала. Бернацоні лёгка прайшоўся па пакоі, нібыта лемпард.

— Воля... Скуль ты можаш ведаць пра волю, жывучы ў гэтым забытым Госпадам куце... Тут цябе адно што заб’юць, як апантаную. А ты можаш мне яшчэ дапамагчы.

— Я не хачу дапамагаць табе ў тваіх чарах! – запярэчыла Анэта.

— Зноў ты пра чараўніцтва, маленькая дзікунка... – раздражнёна сказаў Бернацоні. — Мне патрэбны адвар, які я яшчэ ня склаў да канца. Мая праца ня скончаная, і твая таксама. Я выведу цябе адсюль незаўважна. Рыхтуйся...